خلاصه
ورزش و فعالیت جسمانی ، روشی برای ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماریهای جسمی و روانی است . افرادی که از آمادگی و توان جسمی خوبی برخوردار هستند ، در فعالیتهای اجتماعی و فردی موفق‌ترند. زیرا این افراد از شادابی ، انرژی و سلامت بیشتری برخوردارند. در این مقاله به اختصار به اثرات ورزش در سلامت جسم و سلامت روانی اجتماعی اشاره شده است؛ توجه به نتایج مفید ورزش در نیروهای مسلح از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا علاوه بر کاهش هزینه‌های درمانی نیروهای مسلح ، آمادگی جسمی و رزمی نتیجه اصلی و مفید ورزش خواهد بود.
مقدمه
وَرزش به فعالیتها یا مهارتهای عادی جسمانی‌ای گفته می‌شود که بر پایه یک رشته
قوانین مورد توافق همگانی و با اهداف تفریحی، یا برای مسابقه، نشاط شخصی،
دستیابی به ورزیدگی، مهارت جویی یا آمیزه‌ای از این اهداف انجام می‌گیرد. تعریف
ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگی دارد. برای نمونه پیکارهای شنا که در
برابر هزاران نفر در یک استخر سرپوشیده مسابقاتی انجام می‌گیرد یک گونه از
ورزش بشمار می‌رود در حالیکه شنا در یک استخر معمولی یا در دریا یک تفریح
شمرده می‌شود. رشته‌های فراوانی در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه
زیادی را چه به عنوان شرکت کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش می‌کنند.
ورزش و ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به قالب
یک حرفه و فعالیت درآمده است و تعداد بیشماری از ورزشکاران حرفه‌ای در سراسر
جهان از طریق ورزش به ثروت و زندگی رسیده اند. این یکی دیگر از خصوصیات
ورزش به شمار می‌آید.
امروزه ورزش زنان نیز جایگاه خاصی در مجامع بین المللی پیدا کرده است.
واژه ورزش که از دیرباز معنای تمرین و ممارست داشت به هنگام تصویب «قانون
ورزش اجباری در مدارس» در 16 شهریور ماه 1306 خ به طور رسمی به معنای
امروزی وارد قاموس واژگان دولتی ایران شده است
علم پزشکی علاوه بر معاینات و تجویز داروها و اعمال جراحی که در مورد بیماریهای مختلف انجام می‌دهد، از ورزش نیز به عنوان وسیله‌ای در جهت بهب ود و سلامتی بیماران بهره می‌برد. بعضی از پزشکان در مواردی مثل کم‌خوابی ، کم کردن وزن و ضعف‌های عضلانی مثــــــل کمردرد، کسب هماهنگی‌های عصبی و عضلانی در بعضی از انواع فلج ، توان‌بخشی ، نداشتن اشتها ، داشتن اضطراب یا هیجانات روحی ، بی‌قراری‌ها ، افسردگی‌ها ، احساس پوچی و بسیاری دیگر از موارد ، بیمار خود را به ورزش کردن تشویق می‌نمایند (1). در اسلام نیز به ورزش شنا ، تیراندازی ، سوارکاری و حتی پیاده‌روی سفارش شده است. پیامبر اکرم (صلی‌اله علیه و آله وسلم) پیاده‌روی را بهترین درمان برای بسیاری از بیماری‌ها معرفی می‌کنند (2). انواع ورزش را می‌توان بر حسب میزان فعالیت جسمانی و انرژی مصرفی در واحد زمان به ورزشهای سبک، نیمه سنگین و سنگین تقسیم کرد. به طور کلی ورزشهای سبک اثرات مفید0ی بر جسم و روان انسان دارد که در ذیل به شرح آن می‌پردازیم.
تاثیر ورزش بر قلب و عروق
قلب یکی از اعضاء حساس و مهم بدن حیوانات و انسان است. در انسان ، هر گونه اختلالی در عملکرد قلب ، موجب اختلال در فعالیتهای روزانه خواهد شد. یکی از راههای مراقبت از قلب ، انجام فعالیتهای جسمانی و ورزشهای مناسب - به تناسب وزن و سن است. تأثیرات مثبت ورزش بر سیستم قلبی عروقی عبارتند از:
• 1- تقویت عضله قلب و سایر عضلات بدن.
• 2- تسریع در جریان خون و انتقال بهتر اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن.
• 3- پیشگیری از بروز بیماری فشار خون به دلیل کاهش کلسترول و باز شدن عروق
• 4- به دلیل تقویت عضله قلب و افزایش قدرت انقباضی آن، تعداد ضربان قلب در حالت استراحت در هر دقیقه کمتر شده و در مقابل ، خون با نیروی بیشتری به جریان می‌افتد.
• 5- با انقباض عضلات پا در حین ورزش ، خون راحت‌تر به قلب باز می‌گردد و از بروز واریس در پاها جلوگیری می‌شــود
تاثیر ورزش بر دستگاه تنفس
علاوه بر اثرات مثبت ورزش بر سیستم قلب و عروق و افزایش توانمندی عضلات بدن ، دستگاه تنفس نیز توانایی بیشتری پیدا می‌کند. در زمان انجام فعالیت جسمانی و ورزش ، مقدار مصرف اکسیژن اعضاء مختلف بدن افزایش پیدا می‌کند و حجم و سرعت جریان خون برای رساندن مواد مغذی و اکسیژن به اعضاء و بافتهای مختلف افزایش می‌یابد. در جدول «1» مقایسه مقدار جریان خون در حالت استراحت و تمرینات سنگین ورزشی را مشاهده می‌کنیم که بیانگر مقدار اکسیژن مصرفی و مورد نیاز اندامهای بدن است
مهمترین اثرات ورزش بر دستگاه تنفس عبارتند از :
• 1- با ورزش کیسه‌های هوایی شش‌ها بیشتر باز شده و بازدهی آنها افزایش می‌یابد.
• 2- افزایش حجم تنفسی در طول شبانه‌روز ، موجب دریافت اکسیژن بیشتر و رساندن آن به اندامهای بدن می‌شود.
• 3- قابلیت دریافت و مصرف اکسیژن بیشتر ، موجب می‌گردد کارآیی جسمانی افزایش یافته و دیرتر خسته شویم
تاثیر ورزش بر دستگاه گوارش
کارکرد صحیح دستگاه گوارش تا حدود زیادی بیانگر صحت و سلامت انسان است به گونه‌ای که بسیاری از متخصصین داخلی معتقدند اکثر بیماریهای انسان مربوط به اختلال در دستگاه گوارش میباشد.
اثرات مثبت ورزش بر دستگاه گوارش عبارتند از :
• 1- تمرینات بدنی موجب تحریک اشتها و میل به غذا می‌شود. مخصوصاً در افرادی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند ، این اثر بسیار مشهود است.
• 2- ورزش با تحریک دستگاه گوارش مانع ایجاد یبوست می‌شود
تاثیر ورزش بر دستگاه حرکتی
اثرات مفید ورزش بر سلامت و کارکرد بسیار خوب دستگاه عضلانی اسکلتی بر کسی پوشیده نیست و اولین عضوی که با ورزش کردن ، تغییرات مطلوبی را در آن احساس می‌کنیم ، عضلات اندامهای حرکتی است.
مهمترین اثرات مفید ورزش بر دستگاه حرکتی عبارتند از :
• 1- عضلات بدن با انجام ورزش مناسب تقویت می‌شوند و قدرت کارآیی جسمی افزایش می‌یابد.
• ورزش صحیح از آرتروز جلوگیری کرده موجب سلامت و استحکام مفاصل می‌شود و مقاومت مفاصل را در مقابل صدمات افزایش می‌دهد (8).
• 3- موجب کشش عضلات و انعطاف پذیری بیشتر بدن می‌شود.
• 4- ورزش موجب استحکام استخوان‌ها شده و از پوکی آن جلوگیری می‌کند (9).
• 5- با تقویت عضلات ستون مهره‌ها از بروز کمر درد پیشگیری شود (8 و (10.
• 6- همچنین ورزش از شل شدن عضلات جلوگیری کرده و ذخیره انرژی عضلات را افزایش می‌دهد (7).
تأثیر ورزش بر غدد داخلی
با تمرین‌های مناسب ورزشی ، ترشحات غدد داخلی تنظیم شده و در شرایط مختلف به مقدار لازم در بدن هورمون مورد نیاز ترشح می‌شود. در نتیجه ، ورزش تاثیرات مطلوبی بر جسم و روان انسان خواهد گذاشت (7). در بیماران دیابتی و افرادی که مستعد به دیابت هستند قند خون به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.
تاثیر ورزش بر دستگاه عصبی
تمرینات مرتب ورزش موجب بهبود کار سیستم عصبی و هماهنگی لازم بین اعصاب و عضلات خواهد شد.
مهمترین اثرات مثبت ورزش بر دستگاه عصبی عبارتند از :
• 1- ورزش از فشارهای روانی و ناراحتی‌های روحی می‌کاهد و راهی مناسب برای مقابله با افسردگی است.
• 2- با بهبود کار سیستم عصبی - عضلانی ، موجب چالاکی و افزایش کارآیی بدن می‌شود.
• 3- ورزش مؤثرترین راه برای درمان بی‌خوابی است (7و11(.
اثرات ورزش بر سلامت روانی و اجتماعی
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که انجام انواع مختلف نرمش‌ها ، علاوه بر فواید جسمی فراوان ، بر مقابله با مشکلات عصبی و روانی نیز آثار مفیدی دارد. از میان این تحقیقات می‌توان از کار یک ساله محققان دانشگاه استانفورد نام برد که کار تحقیق خود را روی 57 زن و مرد 50 تا 65 ساله ، با چهار نوع نرمش مختلف انجام داده‌اند.
گروه اول هفته‌ای سه روز و روزی 60 دقیقه نرمش‌هایی را در یک مرکز ورزشی انجام میدادند که 40 دقیقه آن شامل تمریناتی از قبیل دو و پیاده روی سریع بود که میزان تنفس ، ضربان قلب و در نتیجه مصرف اکسیژن را افزایش می‌داد.
دسته دوم وضعیتی کاملاَ مشابه با دسته اول داشتند با این تفاوت که این کار را در منزل خویش انجام دادند.
سومین گروه ، هفته‌ای پنج بار به مدت 30 دقیقه به تمریناتی پرداختند که در مجموع میزان انرژی مصرف شده آنها با دو دسته اول یکسان بود.
به گروه چهارم توصیه شد که در نرمش‌های معمول خود هیچ تغییری ایجاد نکنند ، فعالیتهای سه گروه آخر که در مراکز مخصوص انجام نمی‌شد و توسط مشاوران ویژه پی‌گیری می‌شد. نتیجه تحقیق نشان داد که با وجود تفاوت نرمش ، میزان فشارهای عصبی ، هیجان و افسردگی در تمام گروه‌ها تقریباً 30 درصد کاهش یافته است.
مطلب دیگر اینکه با تحقیق در افراد سیگاری نشان داده شد که این تمرین‌ها یکی از بهترین راههای ترک سیگار است. انجام نرمش‌ها در منزل و تداوم آن بهترین نتیجه را در بردارد (11(.
بارزترین اثرات مثبت ورزش در سلامت روح و روان و سلامت اجتماعی فرد:
• 1- ورزش ، طراوت و شادابی را به ارمغان آورده و افسردگی را از بین می‌برد.
• 2- ورزش ، موجب احساس اعتماد به نفس ، احساس قدرت و تقویت اراده می‌شود.
• 3- ورزش ، باعث تقویت تمرکز فکر و افزایش دقت عمل می‌گردد.
• 4- ورزشِ متعادل ، موجب داشتن احساس خوب و افزایش قدرت خلاقیت می‌گردد.
• 5- ورزش ، احساس آرامش و راحتی روح را افزایش داده و انسان را در مقابل فشارهای روانی و اضطراب مقاوم می‌کند.
• 6- ورزش ، موجب تقویت قوای ذهنی و حافظه می‌شود.
• 7- با توجه به محاسن فوق‌الذکر افرادی که ورزش متعادلی دارند ، همیشه سالم هستند و در مقابل بیماریهای مختلف، مقاومند ؛ در نتیجه غالباً در فعالیتهای اجتماعی ، افرادی موفق هستند.
• 8- ورزش ، موجب پیشگیری از خستگی زودرس شده و کارمندان ورزشکار هیچگاه با کسالت به ارباب رجوع پاسخ نمی‌دهند.
• 9- افراد فعال ، توانایی خود را می‌شناسند و از آن حداکثر استفاده را می‌کنند.
• احتیاجات اولیه خود را برطرف می‌کنند و با شناخت واقعیات ، واقع بنیانه‌تر با مشکلات زندگی ، مقابله می‌نمایند.
• افراد فعال به دلیل اعتماد به خویش ، مسئولیت پذیرند ، از کسب تجربه لذت می‌برند و همیشه برای بهترین نتیجه تلاش می‌کنند.
• تربیت روح و روان در کنار تربیت بدنی موجب تقویت اراده شده و چنین شخصی هرگز به طرف اعتیاد نخواهد رفت (7 و 11(
اثرات ورزش بر طول عمر
به طور کلی طول عمر افرادی که تمرینات ورزشی مناسبی دارند ، بیشتر از افراد غیر ورزشکار است. سن بیولوژیکی افراد ورزشکار (در ورزشهای سبک) کمتر از افراد غیر ورزشکار است. بنابراین این‌گونه افراد از نظر ظاهری نیز افرادی شاداب و جوانند. یک علت طول عمر ورزشکاران ، مقاومت بدنی آنان در مقابل بیماریهای عفونی است.
تاثیر ورزش در وضعیت جسمی زنان
علاوه بر اثرات مفید ذکر شده که به طور مشترک در زنان و مردان ورزشکار وجود دارد ، اثرات اختصاصی برای زنان ورزشکار به شرح ذیل است:
• 1- زنان ورزشکار در مقایسه با زنان غیر ورزشکار کمتر دچار دردهای دوره قاعدگی می‌شوند.
• 2- سرطان سینه در زنان فعال کمتر از زنان غیر فعال است.
• 3- زنان فعال (با ورزشهای مناسب) به دلیل فعالیت جسمانی و آمادگی اسکلتی عضلانی کمتر دچار کمردرد می‌شوند.
• 4- زنان ورزشکار دچار نرمی و پوکی استخوان نمی‌شوند (7 و 11(
چه افرادی نباید ورزش کنند؟
• 1- بیمارانی که نارسایی قلبی درمان نشده دارند.
• 2- بیمارانی که آریتمی (بی نظمی ضربان قلب) کنترل نشده دارند.
• 3- بیمارانی که درد قفسه سینه (آنژین) شدید و ناپایداری دارند.
همه بیماران قلبی برای شروع ورزش باید با پزشک خود مشورت نموده و در صورت تجویز پزشک به طور مستقل یا با مانیتورینگ قلبی ورزش کنند (6).
نتیجه‌گیری و پیشنهاد
با توجه به اثرات مثبت ورزش بر سلامت و تندرستی انسان فرهنگ ورزشی بیشتر پرداخته شود. از طرف دیگر برای رسیدن به توسعه پایدار در هر جامعه‌ای علاوه بر برنامه‌ریزی ، مدیریت صحیح و استفاده از فن آوری مناسب ، استفاده از منابع انسانی کارآمد اهمیت بسیاری دارد. جامعه‌ای که نیروی انسانی سالم و شادابی داشته باشد ، این امکان را خواهد داشت که در جهت توسعه واقعی ، سریعتر گام بردارد. همچنین جامعه‌ای که دارای افرادی توانمند و قدرتمند باشد، دشمنانش هوس تجاوز به آن جامعه را نخواهد داشت.
هیچ چیز به اندازه ورزش کردن براى سلامت بدن مفید نیست. کاهش وزن و سوختن
کالرى تنها یک مزیت آن است. ورزش منظم باعث تقویت ماهیچه ها و عضلات مى
شود، اما مزایاى دیگرى نیز دارد.
۱) انرژى بیشتر: شاید باور کردن آن کمى مشکل باشد، اما ورزش باعث مى شود تا
شما انرژى بیشترى احساس کنید یا به عبارتى پرانرژى شوید. مطالعات نشان مى
دهد، انرژى حاصل از ده دقیقه پیاده روى خیلى بیشتر از انرژى حاصل از خوردن
یک حبه شکلات است. زیرا ورزش میزان هورمونى را که باعث بالارفتن انرژى مى
شود، افزایش مى دهد تنها با چند حرکت ورزشى و کششى اکسیژن براى بهبود
عملکرد ماهیچه ها تأمین مى شود و این حالت موجب افزایش استقامت مى شود. همین
استقامت و نیروى جسمانى کافى است تا شما احساس کنید پرانرژى تر هستید.
۲) استرس کمتر: تنها یک ورزش ساده مى تواند از میزان استرس و عصبانیت بکاهد.
ورزش جریان مواد شیمیایى مغز مثل «ستروتونین» را که با حوصله خوب و خلق و
خوى خوب مرتبط است، بالا مى برد. این کار باعث بالارفتن دماى مرکزى بدن مى
شود به طورى که فرد به اندازه استراحت در یک وان حمام آب گرم احساس آرامش
مى کند.
۳) مغز آگاه تر و هوشیارتر: ورزش باعث ایجاد جرقه خلاقیت مى شود. بعد از یک
ساعت ورزش فرد احساس بهترى دارد و خلاقیت بیشترى پیدا مى کند.
۴) شریان هاى سالمتر: فعالیت بدنى باعث بالا رفتن میزان HDL که همان کلسترول
خوب است مى شود و به بدن کمک مى کند تا از رشد LDL یا کلسترول بد خلاص
شود. ورزش میزان HDL را ۲۰ درصد افزایش مى دهد. علاوه بر این میزان ذرات
چربى موجود در خون به نام ترى گلیسیرید را ۴۰ درصد کاهش مى دهد. وزرش
ترى گلیسیرید را به اسیدهاى چربى که براى انرژى مى سوزند، تبدیل مى کند. تا
زمانى که ورزش مى کنید، چربى هاى ذخیره شده در بدن مى سوزد و این کلید
موفقیت در لاغر شدن و کاهش وزن است.
هر چه میزان ترى گلیسیرید موجود در خون کمتر باشد احتمال بروز بیمارى هاى
قلبى کمتر است.
۵) سیستم دفاعى بهتر و قوى تر: از لحظه اى که ورزش را آغاز مى کنید، حرکت
قلب سریعتر و فشار خون بیشتر مى شود و با ورزش سلول هاى دفاعى مبارزه کننده
با بیمارى ها داخل خون مى شوند و در آنجا این قابلیت را دارند که در برابر ویروس
هایى مثل آنفلوآنزا و سرماخوردگى مقاومت کنند، مطالعات نشان مى دهد، افرادى که
ورزش مى کنند ۴۰ تا ۵۰ درصد کمتر از بقیه بیمار مى شوند.
هورمون رشد کلید عمر طولانى
تحقیقات پیشین نشان مى داد که محدود کردن کالرى باعث افزایش طول عمر مى شود
اما مطالعات جدید نشان مى دهد که هورمون رشد بر اندازه انسولین باعث افزایش
طول عمر شده و یکى از فاکتورهاى کلیدى زندگى طولانى است به طورى که حتى
از محدودکردن کالرى نیز مؤثرتر است. پزشکان بر این باورند که گیرنده هورمون
رشد و فعالیت فیزیولوژیکى طبیعى آن در تنظیم سن و طول عمر نقش مهمى ایفا مى
کند. علاوه بر اینها محدودکردن کالرى به مدت ۱۲ ماه حساسیت انسولین را بهبود
مى بخشد و افزایش حساسیت انسولین یک مکانیزم کلیدى دارد که باعث به تأخیر
افتادن پیرى و افزایش طول عمر مى شود.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 19 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله ورزش و فعالیت جسمانی
