دستگاه اصلی حرکت در ورزش، عضلات اسکلتی می باشند. این عضلات عمدتاً در دستها و پاها و کمربند شانه ای و لگنی متمرکز هستند. برای به حرکت درآمدن این عضلات یک چیز لازم است و آن انرژی است. بدیهی است که برای هر حرکتی که در این جهان صورت می گیرد باید انرژی مصرف شود. حال مسأله مهم این است که منبع تولید این انرژی کجاست؟ مثلاً در اتومبیل، اندام اصلی حرکتی موتور است که برای به حرکت درآمدن آن بنزین و اکسیژن به وسیلة جرقة الکتریکی ترکیب می شوند و در نتیجة این واکنش شیمیایی، انرژی تولید می گردد و این انرژی باعث حرکت پیستونها می شود. بدین ترتیب انرژی شیمیایی به انرژی حرکتی( مکانیکی) تبدیل می گردد. در بدن ما نیز عین همین وقایع در عضلات روی می دهد؛ اکسیژن از راه هوا و سوخت لازم از طریق غذا تأمین می شود. اندام تهیه کنندة اکسیژن، ششها و اندام تهیه کنندة سوخت، سیستم گوارشی( شامل روده ها و کبد) است. هر دوی این مواد اولیه از طریق جریان خون در اختیار عضلات قرار می گیرند. به عبارت دیگر سلولهای خون نقش کامیونهای حمل و نقل را دارند که به طور شبانه روزی در اتوبانهای بدن( یعنی رگها) در حال رفت و آمد هستند. عامل
اصلی به حرکت درآوردن این کامیونها( سلولهای خون) قلب می باشد.
بدین ترتیب هم با ساز و کار تهیة سوخت برای عضلات آشنا شدیم و هم به اهمیت قلب به عنوان عامل اصلی به جریان انداختن این چرخة حیاتی پی بردیم. پس هر چه قلب بهتر و سالمتر بتواند پمپ کند، عضلات هم بیشتر و بهتر می توانند حرکت کنند و برعکس هرچه عضلات بیشتر تحرک داشته باشند قلب نیز بیشتر عادت به پمپاژ قوی و منظم می کند. همان گونه که عضلات ما با ورزش پرورش می یابند، عملکرد قلب و سیستم گردش خون نیز بهتر و منظم تر می گردد.
فرایند تولید انرژی هوازی و بی هوازی
برای سوختن مواد اولیه در عضله، همواره اکسیژن لازم نیست، بلکه این مواد در موارد اضطراری بدون وجود اکسیژن نیز به مصرف می رسند و انرژی لازم برای حرکت فراهم می شود. میزان انرژی حاصل شده از این نحوة سوختن البته کمتر است. بنابراین سیستم تولید انرژی در عضلات بر دو گونه است:
الف ـ سیستم هوازی: در این روش قندها یا چربیها با اکسیژن ترکیب می شوند و به طور کامل می سوزند و حداکثر مقدار انرژی شیمیایی خود را آزاد می کنند. این سیستم، سیستم اصلی، رایج و با صرفة تولید انرژی است.
ب ـ سیستم بی هوازی: سیستم درجة دو و اضطراری و غیر اقتصادی است که در آن بدون حضور اکسیژن، قندها و چربیها طی یک سلسله واکنشهای شیمیایی به شکل ناقص می سوزند و تولید انرژی می کنند اما به مقدار کمتر. لذا مواد زائدی مانند اسید لاکتیک از خود بر جای می گذارند. البته شکل دیگری از سیستم بی هوازی نیز وجود دارد که در چند ثانیة اول شروع به فعالیت در سلول اتفاق می افتد و به صورت مصرف ذخایر انرژی(ATP یا آدنوزین تری فسفات) از قبل مانده می باشد که می توان به آن سیستم تولید انرژی ذخیره ای گفت. این سیستم می تواند حداکثر تا حدود 30 ثانیه انرژی عضلات را تأمین کند یعنی تا زمانی که سایر سیستمها( هوازی، بی هوازی) به کمک آن بیایند. نام علمی این فرایندATP-PC می باشد که طی آن با مصرف فسفوکراتین(PC) انرژی ATP ایجاد می شود.
در انواع مختلف ورزش، برحسب مدت زمان ورزش، ترکیب بکارگیری این سیستمها فرق می کند. سوختن بی هوازی بیشتر در ورزشهای سرعتی و تحت فشار که زمان کافی برای تأمین اکسیژن نیست روی می دهد، در حالی که در ورزش ملایم و ممتد که زمان کافی برای تأمین اکسیژن وجود دارد، سوخت و ساز هوازی ادامه می یابد. جدول زیر نحوة سوختن مواد در عضله را در حالات مختلف ورزشی نشان می دهد:
مفهوم خستگی
چرا خسته می شویم؟ چرا بعد از مدتی ورزش کردن نمی توانیم به ورزش ادامه دهیم؟ حال که مقدمات بالا را ذکر کرده ایم راحت تر می توانیم مفهوم خستگی را بیان کنیم و راههای به تعویق انداختن آن را نشان دهیم. خستگی یعنی تمام شدن ذخایر گلیکوژن عضله و تجمع بیش از حد اسید لاکتیک در عضله. زمانی که عضله ذخایر گلیکوژن خود را از دست می دهد و به سوزاندن چربیها روی می آورد و اکسیژن رسانی به عضله مشکل می شود. سوخت بی هوازی با تولید انبوه اسید لاکتیک شروع می گردد و ما احساس خستگی می کنیم. بنابراین خستگی علامتی هشدار دهنده است که بدن را از کاهش ذخایر غذایی عضله آگاه می سازد و نیاز به استراحت را گوشزد می کند. پس هر چه قدرت ذخیره سازی گلیکوژن عضله را بیشتر سازیم و فرایند اکسیژن رسانی به عضله را تقویت کنیم، مدت ورزش را بیشتر و زمان رسیدن به خستگی را طولانی تر کرده ایم. افزایش قدرت ذخیره سازی گلیکوژن و تقویت فرایند اکسیژن رسانی به عضله با ورزش بیشتر و افزایش تدریجی مدت آن ممکن می گردد.
اندامهای اصلی مرتبط با ورزش
به عنوان نتیجه گیری از این فصل می توان گفت اندامهای اصلی بدن که در طی فعالیت ورزشی بیشترین فشار را متحمل می شوند و در نتیجه تقویت می
گردند. عبارت اند از:
1ـ عضلات اسکلتی: که با انجام منظم ورزش می توان به تقویت و افزایش ظرفیت ذخیره سازی گلیکوژن آنها پرداخت.
2ـ ششها: که اندام اصلی گرفتن اکسیژن هستند و باید آنها را از آلودگیهای شهر و دود سیگار دور نگاه داشت تا قدرت جذب اکسیژن آنها به حداکثر برسد.
3ـ دستگاه گوارش: که تأمین کنندة اصلی سوخت بدن است و با جذب انواع مواد غذایی و انبار کردن آنها در کبد، نقش آشپزخانة بدن را بازی می کند.
4ـ قلب: پمپ اصلی به گردش درآورندة مواد است و با به جریان انداختن گردش خون نقش رابط را بین همه این اعضاء بازی می کند.
انواع ورزش
بدون شک ما انواع گوناگون و متنوعی از فعالیتهای ورزشی داریم که با تصور هر کدام بلافاصله یک شرایط بدنی خاص تداعی می گردد. حتی اگر آن ورزش را انجام نداده باشیم. همچنین احساس می کنیم که چه فشارهایی بیشتر بر روی چه دستگاههایی از بدن وارد می شود. پس بدون شک انواع مختلف ورزش آثار متفاوتی بر روی بدن ما دارند. دویدن، شنا، برداشتن وزنه های سنگین، ژیمناستیک، دوچرخه سواری، کوهنوردی، راهپیمایی و… انواع متنوع ورزشها می باشند که هر کدام به شکلی بر روی بدن تأثیر می گذارند و ما برای بیان تأثیرات آنها مجبور به تقسیم بندی آنها در گروههای بزرگتر هستیم.
دانشمندان علوم تربیت بدنی، کلیة فعالیتهای ورزشی را به 2 گروه عمده تقسیم می کنند:
الف ـ ورزشهای حرکتی( دینامیک یا ایزوتونیک)
ورزشهای حرکتی خود به دو دستة عمده تقسیم می شوند:
1ـ ورزشهای حرکتی ـ استقامتی
2ـ ورزشهای حرکتی ـ سرعتی
الف ـ ورزشهای ایستایی( استاتیک)
ورزشهای ایستایی به ورزشهایی گفته می شود که با وجود مصرف انرژی، طول عضله تغییری نمی کند و در مجموع حرکتی ایجاد نمی شود. مثلاً زمانی که وزنة سنگینی به مدت چند ثانیه بالای سر قرار می گیرد، درست است که بر روی بدن فشار زیادی وارد می گردد و انرژی بسیاری نیز مصرف می گردد، اما طول عضلات تغییری نمی کند. لذا این گونه ورزشها را ورزش ایستایی می نامند . نمونة روشن تر این نوع ورزش، فشار آوردن به یک دیوار است که در طی آن انرژی بدون ایجاد هیچ حرکتی مصرف می گردد. البته باید خاطر نشان کرد که در اکثر ورزشها ترکیبی از ورزشهای ایستایی و حرکتی وجود دارد. بنابراین وقتی از ورزشی به عنوان ورزش ایستایی یاد می کنیم، منظور این نیست که صد در صد ایستایی است، بلکه منظور آن است که جنبة ایستایی آن غلبه دارد. مثلاً در هنگام بلند نمودن یک وزنة سنگین که مشهورترین نوع ورزش ایستایی است، وقتی فرد وزنه را از زمین بر می دارد و به بالای سر می برد، یک ورزش حرکتی انجام می دهد، ولی وقتی وزنه بر بالای سر او قرار می گیرد، ورزش از نوع ایستایی است، اما چون در این حالت انرژی بیشتر به شکل ایستایی مصرف می شود. این ورزش را از جمله ورزشهای ایستایی می دانیم.
در یک ورزش ایستایی، اتفاقاتی به شرح زیر در بدن روی می دهد:
شامل 18 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله فیزیولوژی ورزش
