موقعیت :
استان زنجان در قسمت شمال غربی کشور جمهوری اسلامی ایران بین عرض جغرافیایی 35 درجه و 35 دقیقه تا 37 درجه و 15 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 47 درجه تا 49 درجه و 28 دقیقه شرقی از نصف النهار گرینویج واقع شده است. این استان به هفت استان محدود می شود و به صورت گلوگاهی اتصال دهنده استانهای شمال با شمال غربی و غرب محسوب می شود، استانهای همجوار شامل استان اردبیل، استان گیلان، استان قزوین، استان همدان، استان کردستان، استان آذربایجان شرقی و استان آذربایجان.
تقسیمات کشوری :
این استان دارای 7 شهرستان، 16 بخش، 16 شهر و 974 روستای دارای سکنه می باشد و برابر با 34/1 درصد از مساحت کشور معادل 22164 کیلومتر مربع می باشد.
آب و هوا و عوارض طبیعی :
اقلیم استان متأثر از توده های هوایی، مدیترانه ای، قطبی و خزری بوده و بر این اساس سه ناحیه آب و هوایی سردسیر یا منطقه کوهستانی در شهرستانهای زنجان، ماهنشان، ابهر، خدابنده، خرم دره و ایجرود و ناحیه معتدل در قسمتی از شهرستانهای خدابنده و زنجان بوده و ناحیه نیمه گرمسیر در دره طارم می باشد.
دو رودخانه مهم قزل اوزن و ابهررود در حوزه های آبریز موجود در استان جریان دارد.
2 ) جمعیت و نیروی کار و سواد :
جمعیت استان براساس برآورد در سال 1383 معادل 1004 هزار نفر می باشد. این رقم در سال 1375 براساس سرشماری نفوس و مسکن 901 هزار نفر بوده است. میزان شهرنشینی در دوره 83 – 1375 نیز از 1/50 درصد و به 8/56 درصد تحویل پیدا کرده است سهم جمعیتی استان در کشور معادل 48/1 درصد می باشد.
میزان با سوادی در سال 1383 براساس برآورد 83 درصد در کل استان و نقاط شهری و روستائی به ترتیب 93 و 73 درصد می باشد.
3 ) تولید :
استان زنجان در یکی از مستعدترین مناطق جغرافیایی کشور واقع شده است و براساس مزیت های نسبی موجود دارای نقش اقتصادی در حال رشد در کشور می باشد که با فراهم شدن زیرساختهای اقتصادی امکان ایفای نقش به مراتب بالاتر نیز در دهه های آتی وجود دارد.
محصول ناخالص داخلی به قیمت بازار (GDPR) استان زنجان در سال 1382 به میزان 5/10531 میلیارد ریال بوده که معادل 9/0 درصد تولید ناخالص کشور می باشد با توجه به اینکه استان زنجان فعالیت نفت خام و گاز طبیعی ندارد بنابراین با کسر این فعالیت از کل تولید ناخالص داخلی سهم استان زنجان 06/1 در سال 82 خواهد بود.
سهم بخش های اقتصادی استان در تولید ناخالص داخلی بیانگر نوع و جهت گیری توزیع فعالیتهای اقتصادی استان می باشد. سهم بخش و خدمات استان معادل 1/48 درصد، بخش صنعت و معدن 8/19 درصد و بخش کشاورزی 5/23 و ساختمان و آب و برق و گاز نیز 6/6 درصد می باشد (مانده رقم مربوط به مالیات بر واردات می باشد).
4 ) تجارت خارجی :
بازرگانی :
استان زنجان به لحاظ همجواری با استانهای مرزی و نزدیکی به مبادی ورود و صدور کالا به ویژه کشورهای آسیایی میانه، قفقاز، ترکیه و عراق و استقرار بر محورهای ترانزیتی تهران – اروپا – خطوط راه آهن شمال غرب کشور – آزاد راه تبریز و نیز نزدیکی به عمده ترین کانونهای صنعتی، معدنی، بازرگانی، کشاورزی و جمعیتی کشور، دارای موقعیتی بی بدیل و استراتژیک در منطقه بوده و از پتانسیلهای لازم جهت تبدیل شدن به قطب مهم و فعال بازرگانی کشور برخوردار می باشد.
از سوئی دیگر اجرای برنامه ها و سرمایه گذاریهای عظیم در منابع آب و خاک و انرژی از سوی دولت در منطقه و قرار گرفتن استان در مسیر خطوط انتقال مواد و فرآورده های فسیلی (نفت و گاز) و خطوط برق و همچنین سرمایه گذاریهای کلان بخش خصوصی داخلی و خارجی در صدها پروژه بزرگ و متوسط و کوچک در گروههای صنعتی، معدنی، کشاورزی، صنایع دستی، صنفی، دام و آبزیان و سوق یافتن سرمایه ها به سوی حوزه تجارت خارجی.
و نیز اجرای برنامه های آموزشی مختلف علمی و کاربردی به منظور ارتقاء دانش تحصیلی و تجربی، وجود مراکز و خدمات متعدد علمی به ویژه مرکز رشد فن آوری اطلاعات IT ، وجود سازمانهای اقتصادی فعال : اتاق بازرگانی، گمرک و پایانه صادراتی، وجود شعبه سازمان بورس کشور در استان، وجود شعبات ارزی در بانکهای عامل و مهمتر از همه وجود مرکز نمایشگاههای بین المللی در استان به عنوان مکمل صنعت نمایشگاهی کشور، زیر ساختهای لازم جهت ظهور و بروز یک جهت توسعه ای را مهیا ساخته و افقهای بسیار روشن و شفاهی را در امر تجارت و بازرگانی استان می گشاید.
بدین ترتیب اهداف و سیاستهای توسعه استان زنجان با تعیین اولویتهای سرمایه گذاری در چشم انداز بلند مدت توسعه ملی و جهت گیری آمایش سرزمین با توجه به ویژگی، مأموریتها و وظایف اصلی استان به ترتیب بر پایه توسعه صنعت و معدن، کشاورزی و استفاده حداکثر از قابلیتهای بازرگانی و گردشگری استان با حمایت هدفمند از صادرات کالاهای غیرنفتی و با تکیه بر توسعه امکانات و خدمات نوین بازرگانی و بهره گیری از مزیتهای تولیدی و فضائی و همچنین توسعه و ارتقاء خدمات برتر در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی استوار خواهد بود.
5 ) زیر بناها :
استان زنجان به دلیل قرارگیری در منطقه شمال غرب کشور از زیربناهای نسبتاً تجهیز شده ای برای پشتیبانی تولید و سرمایه گذاری برخوردار است که در ذیل، مهمترین مزیت های نسبی بخش حمل و نقل و انرژی ارائه می شود.
حمل و نقل :
• واقع شدن در محور ترانزیتی تهران – اروپا و آسیای مرکزی.
• استقرار بخشی از خط آهن تبریز – جلفا در استان.
• وجود فرودگاه در مرکز استان.
• قرارگرفتن در مسیر خطوط انتقال مواد و فرآورده های نفت و گاز و برخورداری از مخازن نفتی.
• وجود ظرفیت های نسبتاً مناسب بین منطقه ای جهت حمل و نقل جاده ای کالا و مسافر در استان.
انرژی :
• وجود پست توزیع فشار قوی در منطقه که تأمین انرژی مطمئن و پایدار از پنج نیروگاه را ممکن می نماید.
• وجود کارخانجات مرتبط با صنعت برق در منطقه و نیروهای متخصص در طراحی و توسعه و تجهیزات شبکه در استان.
• احداث چهار واحد نیروگاه سیکل ترکیبی.
6 ) آموزش و نیروی انسانی :
استان زنجان به دلیل جوانی جمعیت آن همانند کشور، دارای ظرفیت نیروی انسانی جوان و اموزش دیده و در حال آموزش می باشد. در حال حاضر نزدیک 250 هزار دانش آموز و 32 هزار دانشجو در استان در حال آموزش می باشند.
مراکز آموزش فنی و حرفه ای نیز در استان فعال بوده و زمینه سرمایه گذاری در این حوزه آموزشی نیز فراهم شده است. دانشگاههای موجود استان به تعداد 9 واحد نیز دارای رشته های متنوع و در حال گسترش بوده و در کنار آموزشگاههای فنی در حال ارائه خدمات آموزش عالی هستند.
7 ) اصلی ترین قابلیت عمومی استان به شرح زیر می باشد :
1 ) بهره مندی از موقعیت مکانی و جغرافیایی ممتاز به عنوان گلوگاه متصل کننده غرب و شمال غرب کشور با شمال با توجه به استقرار در کریدور شمال – جنوب و واقع شدن در محدوده شعاع 120 کیلومتری پایتخت.
2 ) وجود زیرساختهای صنعتی تجهیز شده در قیاس ملی و منطقه ای و توان جذب سرریزهای صنعتی پایتخت.
3 ) برخورداری از تنوع اقلیمی و پتانسیل های مطلوب (آب و خاک) در کشت و تولید محصولات زراعی – باغی.
4 ) برخورداری از پتانسیل بالای آب های سطحی.
5 ) وجود ذخایر و منابع قابل توجه سرب و روی و کانی های غیرفلزی.
6 ) نزدیکی به عمده ترین کانون های جمعیتی و قطب های صنعتی کشور و وجود بازار مصرف برای محصولات کشاورزی و صنعتی استان در کشور.
7 ) برخورداری از زمینه های مناسب فرهنگی و جاذبه های گردشگری تاریخی، طبیعی و اکوتوریسم.
8 ) بهره مندی از شبکه ارتباطی تجهیز شده در محور ترانزیت.
9 ) زمینه گسترش خدمات بازرگانی با تأکید بر ترانزیت، تخلیه و باز توزیع کالا.
10 ) وجود مراکز دانشگاهی متعدد و احراز قطب علمی در رشته فیزیک کشور.
استان زنجان با مساحتی حدود 22164 مترمربع حدود 34/1 درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است و در حال حاضر دارای 7 شهرستان، 16 بخش، 16 شهر و 46 دهستان می باشد. این استان با داشتن امکانات زیربنایی نظیر فرودگاه، راه آهن، گمرک و همچنین قرارگیری در مسیر ترانزیت بستر مناسبی جهت رشد و توسعه سرمایه گذاری می باشد.
امکانات زیربنایی :
منابع آب :
منابع آب استان تعداد تخلیه سالانه
(میلیون مترمکعب)
قنات 723 120
چشمه 5064 368
چاه عمیق 1313 198
چاه نیمه عمیق 6301 157
ظرفیت تأمین، تولید و فروش آب در نقاط شهری تحت پوشش شرکتهای آب و فاضلاب در سال 82
ظرفیت تأمین
(لیتر بر ثانیه) تولید (هزار مترمکعب) فروش
(هزار مترمکعب)
2350 49466 35606
برق :
مقدار فروش برق شرکتهای برق منطقه ای بر حسب نوع مصرف در سال 82 (مگاوات ساعت)
تعرفه آزاد : 5229
جمع خانگی عمومی کشاورزی صنعتی تجاری روشنایی معابر
3442033 800522 278968 427901 1693279 12349 112643
گاز :
انواع اشعاب گاز موجود تا سال 82
جمع خانگی - تجاری صنعتی
65751 71360 141
راه :
واحد : کیلومتر
راههای اصلی راههای فرعی راه آهن
370 5/501 200
جنگل :
مساحت جنگل ها (هکتار) نوع درختان جنگلی
طبیعی 92000
دست کاشت 13500 ارس، ولیک، بلوط
سطوح جنگل مربوط به استان قزوین در استان زنجان مستتر است و از طریق پروژه تهیه نقشه پوشش گیاهی در حال برآورد جدید می باشد.
کشاورزی (با تأکید بر کاربری صنعتی ) :
محصولات عمده : گندم، جو، شلتوک، نخود، لوبیا، عدس، چغندرقند، دانه های روغنی، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، هندوانه، خیار و انواع نباتات علوفه ای می باشد که میزان 685083 تن از محصولات فوق در زمینهای زیر کشت آبی و 394734 تن در زمینهای زیر کشت دیم تولید می گردد که در مجموع 95085 هکتار زیر کشت آبی و 438339 هکتار زیر کشت دیم قرار دارد.
تعداد (هزار رأس) مرغداری گوشتی مرغداری تخمگذار
بز و بزغاله گوسفند و بره گاو و گوساله تعداد ظرفیت (هزار قطعه) تعداد ظرفیت
(هزار قطعه)
175.150 1084.24 202.54 109 2914.6 12 497.7
دامداری و پرورش طیور :
معادن :
استان زنجان به لحاظ وجود رخدادهای گوناگون زمین شناسی دارای کانسارهای متنوعی نیز می باشد و از نظر داشتن ذخائر غنی فلزی دارای اهمیت است. بزرگتریم معدن سرب و روی خاورمیانه و تنها معدن در کشور و معدن منحصر به فرد پیکرومریت در این استان قرار دارد.
ذخائر متعدد سنگهای تزئینی گرانیتی، مس، آلومینت، براسیت، سولفات منیزیم و پتاسیم، سیلیس، انواع خاکهای صنعتی، نمک، منگنز، سنگ آهن، سنگ چینی، سنگ لاشه، مرمریت، تراورتنف زغال سنگ، پرلیت و مصالح ساختمانی نشان دهنده فراوانی و تنوع مواد معدنی این استان می باشد. که از این میان مهمترین معادن فعال استان شامل معدن سرب و روی انگوران، سلیس قزلجه سلیس شورین، معدن بر قره گل، معدن فلدسپات مغانلو 1 و 2 می باشد.
در قوس ماگمایی کوههای طارم مواد معدنی زیر نیاز به توجه خاص دارند :
مس، طلای آبی ترمال و مس پورفیری، سرب و روی، سنگهای تزئینی گرانیتی.
در کوههای سلطانیه و فرو نشست آن می توان به ذخایر معدنی زیر اشاره کرد :
سرب و روی انگوران و علم کندی (بزرگترین معادن خاورمیانه)، کرومیت و منیزیت و آزبست، وجود معدن منحصر به فرد بر در منطقه، پتاس سنگی، انواع خاکهای صنعتیف فلدسپات سدیک، فسفات، زغال سنگ، کائولن، آهن، نمک.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 24 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله سرزمین و موقعیت استان زنجان
