بررسی کارائی شرکتهای صنعت خودرو و ساخت قطعات پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و ارائه الگوی مناسب درجه بندی با استفاده از تحلیل پوششی داده ها
مهمترین وظیفه بازار اوراق بهادار انتقال کارائی سرمایه از پس انداز کنندگان به سوی شرکتهاست.تحلیل پوششی داده ها تکنیکی است که از طریق برنامه ریزی خطی کارائی را بطور عملی اندازه گیری می کند.در این تحقیق شرکتهای صنعت خودرو سازی و ساخت قطعات خودرو در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1382 تا سال 1384 مورد مطالعه قرار گرفته است.شش متغیر ، فروش ، سود هر سهم ، نرخ بازده داراییها ، سهم بازار شرکت در صنعت ، کل داراییها و بهای تمام شده کالای فروش رفته از بین 25 متغیر طبق نظر سنجی از افراد خبره با پرسشنامه فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بعنوان نهاده ها و ستانده های الگوی درجه بندی انتخاب شدند.
فرضیات تحقیق به روش آماری میانگین یک جامعه مورد آزمون قرار گرفت.شرکتهای موفق در این پژوهش شرکتهایی هستند که کارائی آنها بیشتر از میانگین کارائی صنعت و کارائی شرکتهای نا موفق کمتر یا مساوی میانگین کارائی صنعت می باشد.
نتیجه اینکه بین بازده نسبی صنعت و بازده نسبی شرکتهای درجه بندی شده تفاوت معنی داری وجود دارد . و از طرفی نمی توان گفت که شرکتی صرفاٌ بخاطر داشتن کارائی بیشتر از میانگین کارائی صنعت ، شرکت موفق یا برعکس است.
واژگان کلیدی :
رتبه¬بندی - تحلیل پوششی داده¬ها- کارایی – الگو - شرکتهای موفق - شرکتهای ناموفق
مقدمه:
توسعه بازارهای بورس، ایجاد و گسترش مؤسسات خدمات مالی را سبب گردیده است. این مؤسسات در سطوح مختلف و متنوعی به سرمایه¬گذاران، خدمات مشاوره¬ای عرضه می¬کنند. برخی اطلاعات کلی مربوط به وضع اقتصاد و خاصه بازرگانی را منتشر می¬نماید و بعضی به سهامداران منفرد، خرید یا فروش اوراق بهادار را توصیه می¬کنند. برای خریداران کوچک توصیه¬ها و مشاوره¬های کارگزاران بورس در غالب موارد کافی و وافی به مقصود است. لیکن سرمایه¬گذاران بزرگتر مایلند از منابع مستقل نیز اطلاعاتی از وضع بازار بدست آورند. مؤسسات یا شرکتهای خدمات مالی برای تأمین این نیاز فعالیت می¬کنند. یکی از خدماتی که شرکتها یا مؤسسات خدمات مالی بزرگتر ارائه می¬دهند رده-بندی اوراق بهادار است. رده¬بندی می¬تواند برحسب معیارهای مختلفی مثل بازده اوراق، قابلیت نقدینگی آنها، سود قابل انتظار اوراق، معافیت از مالیات و غیره صورت گیرد. شرکتها و مؤسسات چندی نیز در جهان در این زمینه شهرت و اعتبار یافته¬اند از جمله مهمترین آنها:
Modey's Investors Services
Value Line
Babson's Report
Standard & Poor's Corporation (S&P)
از مهمترین فهرستهای جهانی می¬توان به فهرست 500 شرکت برتر (Fortune 500) و از مهمترین فهرستهای ملی می¬توان به 1000 شرکت برتر کانادا اشاره کرد. (گلریز، 1374، ص 109-108)
رتبه¬بندی مؤسسات برحسب کارائی و ارزش آنها یک عمل تکراری است. در بسیاری از موارد رتبه¬بندی مؤسسات به طور طبیعی براساس دانش و تجربه تصمیم¬گیرندگان صورت می¬گیرد، در حالی که در برخی از شرایط به علت تأثیرگذاری گسترده رتبه¬بندی، بایستی از روشهای رتبه¬بندی دقیق استفاده شود. البته معیارها و روشهای مختلف، بااهمیت متفاوت برای رتبه¬بندی استفاده می¬شود، چون ارزش و کارائی که اساساً مبنای رتبه¬بندی مؤسسات است، یک مفهوم پیچیده و چندبعدی می¬باشد. لذا یکی از مناسب¬ترین روشها برای تحصیل یک نگرش کلی در خصوص کارائی و ارزش مؤسسات، تجزیه و تحلیل چندعامله است که رتبه¬بندی از مؤسسات را برحسب چندین معیار ارائه می¬دهد. (Babic, 1998, P.29)
در آمریکا و احتمالاً در دنیا، مؤسسه Value Line بزرگترین سازمان مشاور سرمایه¬گذاری است. این سازمان اطلاعات ارزشمندی درباره 1700 شرکت سهامی ارائه می¬کند. گذشته از این، سازمان مزبور سهام این شرکتها را با توجه به عملکرد موردانتظار، برای 12 ماه بعد رتبه-بندی می¬نماید.
سهامی که در گروه یک قرار می¬گیرند، انتظار می¬رود که دارای بهترین عملکرد باشند. در حالیکه سهامی که در گروه پنجم قرار می-گیرند انتظار می¬رود که دارای کمترین بازده باشند.
رتبه¬بندی گروه¬ها به شرح زیر است: (جهانخانی، 1376، ص 456)
گروه اول: صد شرکت رتبه اول
گروه دوم: سیصد شرکت بعدی
گروه سوم: نهصد شرکت رده میانی
گروه چهارم: سیصد شرکت بعدی
گروه پنجم: صد شرکت رده آخر
پیشینه تحقیق:
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
در سال 2000 پیتروسکی مطالعه¬ای تحت عنوان استفاده از اطلاعات صورتهای مالی جهت تفکیک شرکتهای موفق از ناموفق انجام داد. سئوال محقق این بود که آیا می¬توان با استفاده از تحلیل¬های بنیادین مبتنی بر حسابداری از شرکت¬هائی که نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار بالائی دارند بازدهی بالاتری کسب کرد؟ مطالعات فوق نشان داد که استفاده از علائم بنیادین برای شرکتهایی که نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار بالاتری دارند باعث تغییر در چولگی توزیع بازده می-گردد. او نشان داد که شرکتهائی که از نظر علائم بنیادی قوی و همچنین دارای نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار بالاتری هستند، بطور متوسط بازدهی بالاتری را کسب نموده¬اند. او برای رتبه¬بندی شرکتهای موفق از ناموفق از شاخص F استفاده کرد. در مدل او متغیرهای بنیادین مثل حاشیه سود، بازده سهامداران و ... وجود داشتند.
در مطالعه دیگری که توسط موهنرام در سال 2004 تحت عنوان شرکتهای موفق از ناموفق صورت گرفت، این نتیجه حاصل شد که استراتژی ترکیب علائم بنیادین (نسبت¬های مالی) برای شرکتهای با نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار پائین می¬تواند منجر به بازده غیرعادی شود.
تحقیق دیگری توسط گوین در سال 2003 در ژاپن و برای یک دوره ده ساله تحت عنوان واکنش کم و قابلیت پیش¬بینی بازده در بورس ژاپن صورت گرفت. وی در این تحقیق از شاخص F که توسط پیتروسکی به کار گرفته شد استفاده کرد و نشان داد که از طریق بکارگیری علایم بنیادین می‌توان بازده غیرعادی بدست آورد. (بررسی¬های حسابداری و حسابرس، زمستان 1383، ص 83-82). در تحقیقی که به وسیله دی¬یانگ (1998) در آمریکا انجام گرفت، شواهدی بدست آمد که نسبت¬های حسابداری یک بعدی بوده و تصویر کاملی را ارائه نمی¬کند. بررسی¬های او نشان داد، بانکهائی که خوب اداره می¬شوند در مقایسه با بانکهائی که به طور ضعیف اداره می¬شوند (هزینه سرانه) بر مبنای سیستم حسابداری بالائی دارند. بنابراین توجه صرف به یک عامل (هزینه سرانه) باعث می¬شود بانکهائی که خوب اداره می¬شوند هزینه¬ها و مخارج اساسی را انجام نداده و به تعویق انداخته و در نهایت برای کسب امتیاز این عامل از انجام مخارج اساسی خودداری و درآینده آنها در ردیف بانک¬هائی قرار خواهند گرفت که بطور ضعیف اداره می¬شوند. به نظر دی¬یانگ در صورتی که از سیستم¬ جامع اندازه-گیری کارائی (چندین داده و چندین ستاده ) استفاده شود تصمیم¬گیری در مورد تعیین مدیریت قوی و یا ضعیف در ادارۀ بانک به خوبی انجام خواهد گرفت. به عبارتی عملکرد بانکها به گونه¬ای اندازه¬گیری خواهد شد که توسعه و پیشرفت آنها را پایدار خواهد کرد. (بررسی¬های حسابداری و حسابرسی، زمستان 1383، ص 6)
تحقیقات انجام شده در داخل کشور
در تحقیقی که قلی¬زاده در سال 1383 تحت عنوان «طراحی مدل رتبه-بندی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» با استفاده از تحلیل پوششی داده¬ها انجام داد. ایشان صنعت مواد غذایی و آشامیدنی را در سالهای 1380-1377 مورد بررسی قرار دادند. با عنایت به مبانی نظری و تئوریک تحقیق تعداد 27 متغیر را به عنوان متغیرهای مؤثر بر ارزش داراییهای سرمایه¬ای جهت طرح در پرسشنامۀ AHP انتخاب نمودند و پس از تکمیل پرسشنامه¬ها توسط اساتید و خبرگان و استخراج و جمع¬بندی پرسشنامه¬ها، تعداد هشت متغیر را که بیشترین امتیاز و اولویت را کسب نموده بودند به عنوان متغیرهای اساسی تحقیق تعیین نمودند. سپس رتبه¬بندی هریک از شرکتهای مورد بررسی با توجه به یکایک متغیرها و ترکیب متغیرها و با استفاده از روشهای تحلیل پوششی داده¬ها انجام گرفت که نهایتاً در 1377 از بین 35 شرکت مورد بررسی، شرکت قند پیرانشهر بالاترین رتبه و شرکت قند بیستون پایین¬ترین رتبه، در سال 1378 از بین 39 شرکت مورد بررسی، شرکت شهداب بالاترین و شرکت قند حکمتان پایین¬ترین رتبه، در سال 1379 از بین 39 شرکت مورد بررسی، شرکت شهد خوی بالاترین و شرکت بیستون پایین¬ترین رتبه، در سال 1380 از بین 40 شرکت مورد بررسی، شرکت قند حکمتان بالاترین و شرکت قند بیستون پایین¬ترین رتبه را کسب نمودند.
در تحقیقی که اسلامی بیدگلی و کاشانی پور در سال 1383 تحت عنوان (مقایسه و ارزیابی روشهای سنجش کارائی شعب بانک و ارائه الگوی مناسب) انجام دادند نامبرده¬گان کارائی تعداد 142 شعبه بانک تجارت را در سال 1380 با استفاده از روشهای سه¬گانه تحلیل پوششی داده¬ها، روش مرزی تصادفی، نسبتهای مالی مورد سنجش قرار داده و رتبه¬بندی لازم را انجام دادند و سپس با در نظر گرفتن رتبه¬بندی روش فعلی مقایسه رتبه¬بندی شعب بانک تجارت در روشهای مختلف به صورت دو به دو نشان داد که نتایج رتبه¬بندی روشهای فوق با همدیگر متفاوت است. در روش تحلیل پوششی داده¬ها تعداد 12 متغیر و در روش مرزی تصادفی تعداد 9 متغیر و در روش نسبتهای مالی تعداد 11 متغیر به عنوان متغیرهای ورودی و خروجی مؤثر در رتبه¬بندی مورد بررسی قرار گرفتند. به علت اینکه نتایج رتبه¬بندی روشهای فوق با همدیگر متفاوت بودند به منظور ارائه روش مناسب برای درجه¬بندی شعب بانک، از خبرگان به وسیله پرسشنامه در جهت تعیین ضریب اهمیت سئوال گردید که نتیجه استخراج اطلاعات پرسشنامه حاکی از این بود که خبرگان و متخصصین ضریب اهمیت 67% را برای تحلیل پوششی داده¬ها و ضریب اهمیت 24% را برای روش مرزی تصادفی و ضریب اهمیت 9% را برای روش نسبتهای مالی تعیین نمودند. نهایتاً اینکه از نظر متخصصین روش تحلیل پوششی داده¬ها با ضریب اهمیت 67% برای رتبه¬بندی بانک روش مناسب درجه¬بندی تعیین گردید.
در تحقیقی که ختن¬لو در سال 1384 خود تحت عنوان «بررسی مقایسه¬ای رتبه¬بندی شرکتها براساس نسبتهای سودآوری و شاخص¬های بورس اوراق بهادار تهران» انجام داد. ایشان 50 شرکت برتر بورس را در دوره زمانی 83-1381 براساس آزمون آماری همبستگی و به کمک نرم¬افزار Excel مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق حاکی از این است که بین رتبه-بندی شرکتهای پذیرفته شده در بورس براساس نسبتهای سودآوری، نسبت سود عملیاتی، نسبت سود خالص و رتبه¬بندی مبتنی بر شاخص¬های بورس در هر سه سال ارتباطی مستقیم و ناقص وجود دارد. بین نسبت بازده دارایی¬ها و رتبه¬بندی مبتنی بر شاخصهای بورس در سال 81 ارتباط معکوس و در دو سال دیگر ارتباط مستقیم و ناقص وجود داشته و بین نسبت بازده حقوق صاحبان سهام و رتبه¬بندی مبتنی بر شاخصهای بورس ارتباطی معکوس و ناقص در هر سه سال برقرار بود.
در تحقیقی که نمازی در سال 1371 خود تحت عنوان «مروری بر آزمونهای کارائی بورس اوراق بهادار در سطح ضعیف» انجام داد ایشان تعداد 17 شرکت را در دوره زمانی 1370-1368 مورد بررسی قرار دادند. روش مورد استفاده در این تحقیق آزمون گردشها بوده و در آن تفاوت بین گردشهای واقعی و گردش مورد استفاده برای شرکتهای مختلف 5/2 تا 1/6 بدست آمده است. با توجه به تعداد داده¬های تحت بررسی، در صورتی که تفاوت بین گردش واقعی و مورد انتظار بیش از 96/1 باشد، دلالت بر عدم کارائی بازار خواهد داشت. مطالعات ایشان عدم کارائی بازار بورس اوراق بهادار ایران را در سطح ضعیف نشان داد.
AHP چیست؟
AHP یک تکنیک تحقیق در عملیات است که از طریق آن می¬توان رویکرد استقرایی و رویکرد قیاسی را برای درک یک سیستم پیچیده در یک چهارچوب منطقی باهمدیگر ترکیب کرد. AHP تصمیم¬گیرندگان را یاری می¬کند تا اولویتها را براساس اهداف، دانش و تجربه خود تنظیم نمایند، به نحوی که احساسات و قضاوتهای خود را بطور کامل درنظر بگیرند. AHP به تصمیم¬گیرنده کمک می¬کند تا تصمیمات اعضاء گروه را با همدیگر ترکیب کند بطوریکه تصمیمات بهینه دربرگیرنده نظرات همه اعضاء باشد. بطور کلی در AHP ذهن انسان، دانشی سازمان یافته برای تصمیم¬گیری را بکار می¬برد و این مهمترین برتری AHP بر روشهای دیگر است.
هر مسئله AHP، با سه سطح کار، سروکار دارد که سطح اول، هدف کلی مسئله، سطح دوم، معیارهای ارزیابی و سطح سوم گزینه¬ها (انتخاب¬های) ممکن است. (قلی¬زاده، 1383، ص 76)
اصول اساسی تفکر تحلیلی :
سه اصل اساسی در تفکر تحلیلی وجود دارد، که به تصمیم¬گیری از طریق AHP مرتبط می¬شوند. این سه اصل اساسی عبارتند از: (آذر، 1381، ص 16)
1- اصل ترسیم درخت سلسله مراتب
2- اصل تدوین و تعیین اولویتها
3- اصل سازگاری منطقی قضاوتها
-1- اصل ترسیم درخت سلسله مراتب
انسان توانایی درک موضوعات مختلف، تمیز دادن آن موضوعات و ارتباط دادن اجزای مختلف یک موضوع را دارد. ذهن انسان توانایی ایجاد ساختار سلسله مراتبی برای واقعیات پیچیده را با توجه به اجزای آن دارد. یعنی ذهن یک موضوع را به بخشهای مختلف تفکیک کرده و گاهی این بخشها را به بخش¬ها کوچکتر تقسیم می¬کند، ضمن اینکه ارتباط منطقی آنها را مدنظر قرار می¬دهد. بدین ترتیب یک سلسله مراتب شکل می¬گیرد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 14 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی کارائی شرکتهای صنعت خودرو و ساخت قطعات پذیرفته شده
