1-1- مقدمه
هدف اصلی از احداث بنا در ایجاد ارتباط موثر و ایمن بین ترابری دریائی و حمل و نقل زمینی است. در کشورهائی نظیر ایران که دارای مرزهای آبی قابل توجهی هستند، برای احداث یک بندر دلایل متعددی وجود دارد که از آن جمله موارد زیر را می توان بر شمرد:
الف- مسائل سیاسی و حاکمیت ملی (اهمیت کنترل مرزهای آبی)
ب- دسترسی به منابع سوختی و فسیلی و انرژی های پدیده های طبیعی دریا
ج- دسترسی به ذخائر غنی غذایی
د- شکوفائی اقتصادی و بازرگانی و توسعه صنعتی
ه- گسترش مسائل علمی و فنی در پدیده های دریایی
با توجه به این موارد بنادر را می توان دروازه مهمی برای رشد و شکوفایی همه جانبه کشورهائی دانست که از موهبت داشتن مرز آبی برخوردارند. در استفاده از بنادر، شناورها نقش مهمی را برعهده دارند بنحوی که بوسیله شناورها امکان جابجائی کالا و مسافر از خشکی به دریا و برعکس میسر می گردد. از اینرو ایجاد سهولت و ایمنی در ارتباط شناور و خشکی بسیار حائز اهمیت است که برای این منظور لازم است تسهیلاتی برای پهلوگیری شناورها ایجاد شود که از آن تحت عنوان اسکله نیز یاد می‌شود.
اسکله ها از قرنها قبل توسط بشر مورد استفاده قرار می گرفته و از مصالح ابتدائی و محلی ساخته می شده است. در سالهای بعد و بویژه در قرن گذشته و با پیشرفت چشمگیر فناوری و علوم دریایی، انواع مختلف اسکله طراحی، اجرا و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
احداث بندر در یک کشور معمولاً جزء طرحهای ملی بوده و بودجه ای ویژه از سوی دولت به آن تخصیص می یابد. اسکله ها نیز که از مشخصه های اصلی بنادر هستند دارای هزینه طرح و اجرای قابل توجهی بوده و از اینرو طرح اقتصادی اسکله‌ها صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای در سرمایه ملی را در پی خواهد داشت.
هزینه های تعمیر و نگهداری اسکله ها نیز بسیار قابل ملاحظه است. عوامل مختلفی در فرسودگی زودرس سازه دخالت دارد که از آنجمله شرائط اقلیمی و عدم استفاده صحیح از سازه و نیز فقدان سیستم نگهداری دائمی است.
این نمونه و نمونه های مشابه، بیانگر اهمیت فوق العاده دقت در طراحی است. بعبارت دیگر چنانچه مشاور طرح، در طراحی استفاده از مصالح مرغوب را لحاظ نموده و رعایت استفاده از آن را در اجرای طرح کنترل نماید و بعلاوه در بهره‌برداری از ضرائب اطمینان مناسب استفاده نماید، کاهش قابل ملاحظه‌ای در هزینه های تعمیر و نگهداری به دنبال خواهد داشت.
در این سیمنار سعی شده است که روندی برای طراحی سریع و در عین حال امکان مقایسه بین طرح های مختلف ارائه شود تا بتوان طرح اقتصادی را تعیین نمود. در راستای تحقق این هدف یک برنامه کامپیوتری مبتنی بر فرضیاتی که در فصول آتی خواهد آمد تهیه گردیده است.
1-2- اسکله ها
اسکله ها که از آنها به عنوان سازه پهلوگیر نیز یاد می شود، عمدتاً برای بارگیری و تخلیه کالا و یا پایانه ای برای جابجائی مسافر قابل استفاده اند. صرفنظر از انواع مختلف اسکله، برای هر اسکله سه نقش اساسی زیر را می توان بر شمرد:
الف- تامین پهلوگیری و تکیه گاه مناسب برای کشتیها و تسهیلات مهاربندی
ب- تامین رابطه بین کشتی و خشکی
ج- نقش دیوار نگهبان برای خاکریزی پشت اسکله
اسکله های جدا از ساحل[1]، غالباً دو نقش نخست را ایفا نموده، در حالی که اسکله‌های ساحلی[2] هر سه وظیفه را برعهده دارند.
1-3- سیستم های کلی اسکله
با توجه به مشخصات محل اسکله و روشهای طرح و اجراء سیستمهای مختلفی برای اسکله‌ها وجود دارد که از مهمترین آنها عبارتند از:
الف) اسکله های شمع و عرشه
این نوع اسکله در نواحی دارای خاک نسبتاً سست مطلوبتر بوده در این حالت بار ناشی از سازه توسط نفوذ عناصر باربر (شمع) در خاک بر لایه های زیرین منتقل می‌شود. مصالح سازنده این نوع اسکله عمدتاً بتنی یا فولادی و یا ترکیبی از آنهاست. با توجه به بافت زمین شناسی (سازندهای مختلف) ایران، نواحی نظیر بندرعباس، برای اجرای این نوع اسکله ها مناسب است.
ب) اسکله سپری
این نوع اسکله بوسیله کوبیدن سپر بعنوان عناصر باربر، و پر کردن پشت سپر از مصالحی مانند خاک و احداث عرشه ساخته می شوند. سپرهای مورد استفاده می‌توانند بتنی، فولادی و یا حتی چوبی باشند.
ج) اسکله های وزنی
اسکله های وزنی در خاکهای سخت که دارای باربری مناسبی است، قابلیت طرح و اجرا دارند. اسکله وزنی بوسیله بلوکهائی که غالباً بتنی هستند احداث می شوند. در ایران و در مناطقی مانند بوشهر، این نوع اسکله به تعداد زیادی طراحی و اجرا شده‌اند.
دانلود مقاله معماری اسکله های دریایی و اهمیت آنها
