ترویج مواد در مراکز علمی ، دانشگاهی و خوابگاهها
برای دانلود کل پاورپوینت از لینک زیر استفاده کنید:
وقتی نام دهخدا به میان می آید همه "لغت نامه" حجیم دهخدا را به خاطر می آورند و یا اگر کمی تا قسمتی اهل مطالعه باشند "امثال و حکم" او را ، که هر دو(و صد البته بیش و پیش از همه لغت نامه) در عرصه فرهنگ ستاره های درخشانی هستند . دهخدا با صرف 45 تا 50 سال از عمر خویش برای تدوین لغت نامه کاری سترگ و حقی بزرگ بر گردن زبان فارسی نهاد، کاری که می توان آن را با سرودن شاهنامه توسط فردوسی مقایسه کرد. ولی آیا در سیمای استادعلی اکبر دهخدا که سنین پرشور و فعال خود را در روزها و سالهای پرشور انقلاب مشروطه سپری کرده است تنها همین یک چهره ادیب و محقق را می توان یافت؟ در سالهای اخیر دهخدای اهل سیاست رفته رفته در سایه دهخدای صاحب لغت نامه رنگ می بازد و به فراموشی سپرده می شود.
دهخدا در جایگاه روزنامه نگار:
مطبوعات و جراید روزانه و هفتگی را یکی از ارکان مردم سالاری می دانند چرا که حکومت های استبدادی بر نادانی و ناآگاهی مردم بسیار تاکید دارند زیرا این ناآگاهی ضامن بقای رژیم های استبدادی است. ولی نظام مردم سالار چون برخواسته از مردم و برای مردم است چیزی برای پنهان کردن ندارد و چون مردم صاحبان این حکومت هستند دانستن حق آنان تلقی می شود. سلسله قاجار هم متکی بر دیکتاتوری بود و وضع به همین منوال بود:" قدیمی ترین و اولین روزنامه یومیه که در کشور ما به وجود آمده روزنامه "خلاصه الحوادث" است که همه روزه به استثنای روزهای یکشنبه و جمعه روی یک ورق طبع و توزیع می شده است. انتشار این روزنامه در زمان مظفرالدین شاه بوده و شماره اول آن در روز دوشنبه 14 جمادی الاخر 1316(ق) منتشر گردید.(1)
دوره مظفرالدین شاه ادامه استبداد یکپارچه ناصرالدین شاه بود اگر چه ظاهر مجلل آن را نداشت و روزنامه ای که در دوره استبداد اجازه چاپ می یابد جز انتشار اخباری که اطلاع رسانی مفیدی را در برندارد ، نخواهد بود؛ روزنامه خلاصه الحوادث نیز به اخباری نظیر " خداوند به فلان شاهزاده خانم پسری عنایت فرموده" خلاصه می شد.
ولی نهضت مشروطه بر این خام خیالی ها خط بطلان کشید " با آغاز مشروطه نویسندگان فرصت آن را یافتند که آزادانه و آشکار به وسیله قلم به پیکار با استبداد برخیزند. اما آزادی خواهان وضع نامطلوبی داشتند زیرا دستگاههای چاپ و کاغذ و همه گونه ابزار کار در دست دولتیان و مستبدان بود. آزادی گفتار و انتشار جراید و تحریر تضمین نبود و تاسیس روزنامه تابع مقررات سختی بود و احتیاج به درخواست و موافقت وزیر انطباعات و صدور فرمان شاهی بود. پس از اعلان مشروطیت و آزادی مطبوعات شماره روزنامه ها روی به فزونی نهاد و دهها روزنامه در تهران و رشت و تبریز و دیگر شهرستان های ایران انتشار یافت..."(2) صبح صادق، حبل المتین، صوراسرافیل، روح القدس، مساوات، ترقی و تمدن و دهها روزنامه دیگر در این شرایط سربرآوردند" نه ماه پس از آنکه کشور ایران جزء دولت های مشروطه قرار گرفت... علامه علی اکبردهخدا با عنوان نویسنده و سردبیر و میرزا جهانگیرخان شیرازی با عنوان گرداننده امور و میرزا قاسم خان صوراسرافیل با عنوان صاحب سرمایه و مدیر به تاسیس( هفته نامه صور اسرافیل) مبادرت ورزیدند"(3) این روزنامه در محل کتابخانه تربیت واقع در خیابان ناصری تهران آغاز به انتشار کرد.
شامل 12 صفحه Word
- سیمای امربه معروف ، نشانه عشق انسان به مکتب است .
- امر به معروف ، نشانه علاقه انسان به سلامت جامعه است.
- امر به معروف ، نشانه فطرت بیدار جامعه است.
- امر به معروف ، مایه تشویق نیکوکاران جامعه است.
- امر به معروف ، مایه تذکر و آگاه کردن افراد جاهل است.
- امر به معروف ونهی از منکر ،گاز وترمزی است که ماشین جامعه را هدایت می کند .
- امر به معروف ونهی از منکر والدین است که اساس تربیت کودک را تشکیل می دهد.
- امر به معروف ، سبب دلگردمی وتقویت افراد کم اراده می شود.
- امر به معروف و، نشانه حضور در صحنه است .
- نهی ازمنکر ، جبران کننده کمبود تقوی بعضی از افراد جامعه است.
- امر به معروف ، جامعه را رشد می دهد ونهی ازمنکر ،جامعه را از سقوط نجات می دهد.
- امر به معروف ونهی ازمنکر ، نشانه غیرت دینی و احساس مسئولیت است.
- امر به معروف ونهی ازمنکر ، نوعی نظارت عمومی است.
ریشه های فطری و غریزی
پدران ومادران در طول تاریخ، فرزندان خود را به کارهایی واداشته و ا زکارهایی نهی کرده اند . مساله امر ونهی وتشویق وهشدار ، ریشه در درون هر انسانی دارد ومربوط به زمان ومکان و یا نژاد ومنطقه خاصی نمی شود و هر مساله ای این گونه فراگیر باشد ،نشان از فطری بودن آن دارد.
هشدار واخطار و فریاد در برابر خطرها وانحراف ها ، مخصوص انسان نیست . درقرآن می خوانیم : وقی مورچه ای دید حضرت سلیمان با لشگرش در حرکتند ، فریاد زد و به سایر مورچگان گفت: به لانه های خود بروید تا پایمال نشوید .
و هنگامی که هدد در پرواز خود از فضای کشور سبا متوجه انحراف مردم شد و دریافت که مردم خورشید پرستند ، نزد حضرت سلیمان آمد و از انحراف شکایت کرد.
بنابراین فریاد در برابر انحراف و دلسوزی برای دیگران ، نه تنها مساله ای فطری برای انسان هاست ،بلکه ریشه ای غریزی در حیوانات نیز دارد.
جایگاه امر به معروف در قرآن
این موضوع از همان روزهای اول بعثت پیامبر اسلام (ص) مورد عنایت اسلام بوده است. سوره والعصر که اوائل بعثت در مکه نازل شده است ، در جمله (تواصو بالحق وتواصو بالصبر) ، اشاره به امر به معروف می کند و ازمومنان می خواهد تا یکدیگر را به کارهای حق وپایداری در راه خدا سفارش کنند.
اولین وظیفه انبیا
قرآن می فرماید : ما در میان هر امتی ، پیامبری را مبعوث کردیم که مهم ترین وظیفه او دو چیز بود: یکی امر به یکتا پرستی که بزرگ ترین معروف هاست ( ان اعبدوا الله ) ، ودوم نهی از اطاعت طاغوت ها که بزرگترین منکرهاست ( اجتبنو الطاغوت )
نشانه بهترین امت
قرآن خطاب به مسلمانان می فرماید : ( کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنکر تومنون بالله ) شما بهترین امتی هستید که برمردم ظاهرشده اید ؛ به شرط آنکه امر به معروف ونهی ازمنکر کنید .
امر به معروف کاری است که خداوند انجام میدهد:
( ان الله یامربالعدل والاحسان )
چنانکه امر به منکر کار شیطان است.
(الشیطان بعدکم الفقر ویامرکم بالفحشاء)
امر به معروف یک وظیفه عمومی است. قرآن می فرماید: تمام مردان و زنان با ایمان نسبت به یکدیگر حق ولایت دارند تا یکدیگر را به معرو ف سفارش کنند واز منکر باز دارند .
البته همواره در قرآن ، امر به معروف ، مقدم بر نهی از منکر به کار رفته است تا بفهماند که کارها را از راه مثبت پیگیری کنید و در جامعه تنها انتقاد کننده نباشید.
گروه ویژه
قرآن می فرماید ( ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر ) از میان شما، گروهی باید دعوت به خیر وامر به معروف ونهی ازمنکر کنند.
حساب این گروه از حساب وظیفه عمومی جداست . این دسته باید با قدرت وامکانات وارد عمل شوند وجلوی منکرات را بگیرند . چنانکه اگر ماشینی در خیابان یک طرفه بر خلاف مسیر حرکت کند، دو وظیفه وجود دارد :یکی وظیفه عموم رانندگان که تخلف او را با بوق وچراغ به او بفهمانند؛ ویک وظیفه هم پلیس دارد که او راجریمه کند.
جایگاه امر به معروف در روایات
پیامبر اکرم (ص) فرمود: آمران به معروف ،جانشینان خدا در زمین هستند.
امیرالمومنین علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید : تمام کارهای خیر وحتی جهاد در راه خدا ، نسبت به امر به معروف مثل رطوبت دهان است نسبت به آب دریا .
حضرت علی (ع) می فرماید : امر به معروف ونهی ازمنکر برای عموم مردم یک مصلحت است ( تا انگیزه آنان را نسبت به کار خیر زیاد کند) ، ونهی ازمنکر برای افراد نابخرد که گرایش به انحراف در آنان زیاد است ، وسیله کنترل قوی است.
امام باقر (ع) درمقام شکایت می فرماید : افرادی هستند که اگر نماز ضرری به مال یا جانشان بزند ، آن را ترک می کنند؛ همان گونه که امر به معروف ونهی ازمنکر را که بزرگترین و شریف ترین واجبات است ، به همین خاطر رها کردند.
در حدیث می خوانیم : بهترین دوست آن است که هنگام خلاف مانع تو شود و بدترین دوست آن است که به تو تذکر ندهد. امام صادق (ع) می فرماید : بهترین دوست من کسی است که عیب های مرا به من هدیه کند.
همچنین فرمود: کسی که بتواند جلوی مفاسد را بگیرد ،ولی نگیرد،گویا دوست دارد که خداوند متعال معصیت شود. چنین کسی اعلام دشمنی با خدا کرده است .
رسول خدا (ص) فرمود: گروهی هستند که نه پیامبرند ونه شهید ؛ ولی مردم به مقام آنان که به خاطر امر به معرو.ف به دست آورده اند غبطه می خورند .
در پایان این بحث به یک نمونه قرآنی ازنهی ازمنکر اشاره می کنم:
یک نمونه قرآنی از نهی از منکر
حضرت ابراهیم که عموی خود را بت پرست می دید ، برای بازداشتن او از این کار به او گفت : این مجسمه هایی که شما پایبند عبادت آنها شده اید ، چه معنا دارد ؟ ( اذ قال لابیه وقومه ما هذه التماثیل التی انتم لها عاکفون )
از این بیان بسیار کوتاه ، به چند اصل مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر پی می بریم:
1- کسی که امر به معروف می کند ، باید از رشد وکفایت خاصی برخوردار باشد.
2- درامر ونهی شرط سنی وجود ندارد ( قال لابیه )
3- امر ونهی را از نزدیکان شروع کنیم ( قال لابیه )
4- در نهی از منکر ، ابتدا از منکرات بزرگ شروع کنیم . ( ما هذه التماثیل )
5- در امر ونهی ،مردم را به کرامت وشخصیت خودشان متوجه سازیم. ( انتم لها عاکفون )
6- درنهی از منکر ،گاهی باید یک نفر در برابر گروهی قرار گیرد.
7- در امر ونهی با شیوه سوال ،وجدانها را بیدار کنیم ( ما هذه التماثیل )
8- در امر ونهی ، قاطعیت وصراحت داشته باشیم ( انتم وآبائکم )
آثار و برکات
الف : برکات معنوی
1- اصلاح خود انسان
حضرت علی (ع) به فرزندش فرمود : امر به معروف کن تا اهل معروف باشی .
همان گونه که هر کس لباس می شوید ، دست خودش نیز پاک می شود.
2- شرکت در پاداش نیکی ها
در روایات متعدد می خوانیم : هر کس مردم را به کار خیر راهنمائی وسفارش کند، در پاداش آنان شریک است ، بدون آنکه از اجر عامل کاسته شود .چنانکه هر کس دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند ، در کیفر او شریک است.
3- نجات از قعر خدا
امیر المومنین (ع) فرمود : هر کس منکر وخلافی را دید وقلباً از آن نارحت شد ، همانا از قهر خدا نجات پیدا کرده و تن به سلامت برده است وهر کس با زبان از کار خلاف نهی کند ، به پاداش رسیده است.
ب : برکات اقتصادی
قرآن می فرماید : اگر مردم ایمان آورند وتقوا پشه کنند (که یکی از مصادیق تقوی امر به معروف و نهی از منکر است) به طور قطع ، برکاتی ازآسمان و زمین بر آنان خواهیم گشود.
امام باقر (ع) می فرماید : با امر به معروف ونهی ازمنکر ، کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود.
اگر در برابر کم فروشی ها ، گرانفروشیها ، ربا خواری ها وحیله و تزویرها همه افراد حساس باشند ، بازار اصلاح می شود .
حضرت علی (ع) همواره با تاریانه وارد بازار می شد ویه کسانی که جنس خود را در سایه می فروختند تا عیب آن مخفی بماند و یا جنس بهتر را روی دیگراجناس ونوع نامرغوب را در زیر می نهادند ، هشدار می داد .
رسول اکرم (ص) به ابن مسعود فرمود: با گناهکاران معامله نکنید اگر مسلمانان به همین جمله عمل کنند ، یعنی تجار خلافکار را بایکوت وهمه بر ضد آنان اعتصاب کنند ، او مجبور است خود و تجارتش را اصلاح کند.
ج : برکات اجتماعی
قرآن ، جامعه ای را رستگار می داند که امر به معروف ونهی ازمنکر در آن زنده باشد.
صالحانی را که ما در هرنماز با جمله (السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین) بر آنان درود می فرستیم، کسانی هستند که امر به معروف ونهی ازمنکر می کنند.
اگر امر به معروف ونهی ازمنکر ترک شود، بتدریج اشرار حاکم خواند شد وکار به جایی خواهد رسید که خوبان هر چه فریاد زنند، پاسخی نشنوند.
امام صادق (ع) به یکی از یاران خود فرمود : اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید ، آنها ما را خانه نشین نمی کردند ، سکوت شما ما را خانه نشین کرد.
اگر امروز همه کشورهای اسلامی بر سر اسرائیل غاصب فریاد زنند، او مناطق تحت اشغال خود را به اعراب پس می دهد
مراحل امر و نهی
مرحله اول : انسان قلباً از اینکه معصیت خدا شود ناراحت باشد وکار خلاف را در روح خود منکر بداند و از آن متنفر باشد . در این مرحله ، احدی معاف نیست .
مرحله دوم : با زبان به خلافکار هشدار دهد و به خوبی ها سفارش کند. قرآن می فرماید : کیست بهتر از آن که به سوی خدا دعوت کند و کردار خودش نیکو باشد.
مرحله سوم : اگر بیان اثر نکند ، با قدرت جلو خلاف گرفته شود.
اصل تاثیر
امر به معروف ونهی از منکر ، برای تاثیر است؛ یعنی ببینیم که خلافکار از چه طریقی از کردار خود دست بر می دارد ، از همان راه وارد شویم.
آنچه اسلام از ما خواسته ، منع ازمنکرات وسفارش به معرف ها ست ؛ ولی شیوه انجام آن تعبدی نیست ؛ یعنی اینکه به چه نحو باشد ؟ د رچه زمان باشد ؟ با چه وسیله باشد ؟ از طرف چه کس باشد ؟ به چه شکلی باشد ؟ تعبدی نیست.
اسلام ، اینها را به عقل واگذار کرده تا بهترین وسریعترین راه را برای تاثیر پدا کند.
بزرگان ، شرط وجوب امر به معروف را احتمال تاثیر دانسته اند . یعنی اگر بدانید که اثر نمی کند ، بر شما واجب نیست.
ما ضمن پذیرش این اصل کلی ، به چند نکته اشاره می کنیم :
1- ممکن است سخن ما فعلاً اثر نکند ؛ ولی بعداً اثر کند و به مرود زمان موجب بیداری وهوشیاری شود.
امام حسین (ع) فرمود : من برای احیای امر به معروف ونهی از منکر به کربلا می روم. گرچه آن زمان ، امام شهید شد ویزید ولشکرش تحت تاثیر قرار نگرفتند ؛ ولی به مرور ، ناحق بودن بنی امیه ومظلومیت اهل بیت پیامبر اکرم (ص) برای مردم روشن شد.
2- فضا سازی یک ارزش است ؛ برا ی مثال ، هر کسی که به تنهایی مشغول نماز می شود ، مستحب است اذان بگوید ودر اذان سر (حی علی الصلوه) دهد .گفتن این جمله یک ارزش است ؛ هرچند شنونده ای وجود نداشته باشد تا برای بر پایی نماز بشتابد.
3- با نهی از منکر لذت گناه را از کام گناهکار می گیریم و نمی گذاریم که او با خیال راحت گناه کند.
4- عذر برای ما و اتمام حجت بر گناهکار ؛
قرآن می فرماید : گفتن حق ، مایه اتمام حجت بر گنهکار است تا نگوید : کسی به من تذکر نداد و عذری است برای مومن تا به او گفته نشود : چرا فریادی نزدی. ( عذرا و نذرا)
آری ، احتمال اثر شرط وجوب است ؛ یعنی اگر احتمال اثر نمی دهی واجب نیست ؛ نه انکه ممنوع باشد.
احیای سرمایه های درونی برای پذیرش
1- ایمان به خدا
یهترین وسیله برای پذیرش امر به معروف ونهی ازمنکر ، تحکیم عقیده به مبدا ومعاداست.
برا ی مثال ، به کسی که وارد منزلی می شود ، زمانی می توان گفت: این کار را بکن واین کار را نکن که عقیده داشته باشد: منزل صاحبی دارد ، حسابی در کار است وکارهای او در منزل زیر نظر است.
البته بعضی افراد ایمان دارند ، ولی فراموشکارند ؛ لذا هم ایمان لازم است وهم توجه.
قرآن درباره بعضی می فرماید : خدا را فراموش می کنند ویا قیامت را به فراموشی می سپارند .
کسی که خدا را ناظر وفرشتگان او را مامور ثبت وضبط کار خود بداند وتوجه داشته باشد که در روز قیامت خداوند پرونده اعمال انسان را جلو روی او خواهد گذاشت و او باید پاسخگوی همه کار ها ، بلکه افکار ونیات خود باشد، چنین فردی دست به گناه نمی زند.
2- تشکر از خداوند
حضرت علی (ع) می فرماید : حتی اگر خداوند برای گناه ، کیفر دوزخ قرار نمی داد ، لازم بود که انسان به خاطر تشکر از آن همه الطاف او ، ازگناه و مخالفتش دور کند.
3- توجه به نظارت اولیای خدا
در اصول کافی ، روایات متعددی نقل شده است مبنی بر اینکه : در هر هفته ، اعمال انسان به امام زمان (ع) و پیامبر اکرم (ص) عرضه می شود وآن بزرگواران را خشنود یا نارحت می کند.
4- توجه به آثار شوم گناه
قرآن می فرماید ( ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیکم) هر مصیبت که به شما می رسد ، بخاطر عملکرد خودتان است.
آشنایی با تاریخ زندگی اقوام گذشته که اهل منکر بودند ، انسان را به دوری از منکرات می کشاند.
در قرآن کریم دهها آیه در این زمینه آمده است:
( فاهلکنا بذنوبهم ) ما فلان قوم را به خاطر گناهانشان هلاک کردیم .
( فاهلکوا بالطاغیه ) طغیان مردم سبب نابودی آنان است.
( ومنهم من اغرقنا ) قومی را در آب غرق کردیم.
( فاخذ تهم صاعقه العذاب ) گروهی را با صاعقه نابود کردیم.
(بریح صرصرعاتیه ) جمعی را به باد سرد کننده هلاک کردیم .
( جعلنا عالیها سافلها) شهر قومی را زیر و رو کردیم .
آشنایی با این هشدرها ، یکی از عوامل دست برداشتن از منکرات وکفر وطغیان است . تمام آیاتی که سفارش به سیر در زمین و نگاه همراه عبرت کرده وتمام آیاتی که ما را به مطالعه عاقبت کار نیکوکاران یا فاسدان دعوت کرده ، به همین منظور است.
5- توجه به برکات معروف
آشنایی با منافع و آثار خوبی ها ، انسان را برای انجام معروف آماده می سازد . امام رضا (ع) می فرماید : اگر مردم زیبایی های سخنان ما را بدانند ، حتماً پیرو ما می شوند.
امام صادق ( ع) می فرماید : خداوند متعال به موسی وحی کرد : من به خاطر تلاش پدران به فرزندان لطف می کنم . اگر پدران نیکوکار باشند ، به فرزندانشان خیر وبرکت می رسد ؛ اما اگر شرور باشند ، به فرزندانشان شر می رسد.
آری ، کار خیرو شر در همین دنیا نیز بی پاسخ نمی ماند.
این جهان کوه است وفعل ما ندار سوی ما آید صداها را ندا
ازمکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو
نمونه برکات
احسان به مردم ، سبب احسان خداوند ومردم به ما می شود.
صدقه دفع بلا می کند.
حج ، انسان را از فقیر شدن بیمه می کند.
زکات ،مال را بیمه می کند.
عفو مردم ، کلید عفو الهی است.
صله رحم ، عمر را طولانی می کند.
نماز ، انسان را از فحشا ومنکر باز می دارد .
کارهای نیکو ، گناهان را از بین می برد .
عقیقه ، وسیله بیمه کردن نوزاد از خطرات است.
استعاذه ودعا ، ما را از خطرات نجات می دهد.
روزه ، وسیله سلامتی است.
قناعت ، کلید عزت است.
زهد رمز رحمت است.
یاد خدا ، تنها وسیله آرامش است .
آری ، برای گسترش واحیای امربه معروف ها باید مردم را با آثار و برکات دنیوی واجر اخروی آنها آشنا کنیم
جامعه ساکت ومرده است
قرآن می فرماید ( ولکم فی القصاص حیاه ) اگر قاتل را به قصاص رساندید، زنده اید .
در حدیث می خوانیم : کسی که در برابر خوبی ها و بدهی بی تفاوت است ، مرده ای است که در میان زنده ها نفس می کشد.
سکوت در برابر گناه نتیجه ای جز خسارت ندارد . بر اساس سوره عصر ، حتی کسانی که اهل ایمان وعمل صالح اند ولی ساکت باشند دیگران را به حق وصبر سفارش نکنند ،درخسارت اند.
در حدیث آمده است : اگر گناه مخفیانه انجام شود ، خطری برای همه مردم ندارد ؛ ولی اگر گناه آشکارا انجام شود ومردم قدرت برخورد داشته باشند ، ولی ساکت بمانند ، خداوند همه را مورد قهر وعذاب خود قرار می دهد . چنانکه در قرآن می فرماید : از فتنه هایی که آتش آن همه را می سوزاند ، بترسید.
براساس روایات : اگر مردم امر به معروف ونهی از منکر را ترک کنند ،اشرار بر آنان مسلط خواهند شد ودعاها وناله ها دیگر اثر نخواهد داشت.
گاهی سکوت در برابر گناه ، نشانه رضایت است که در این صورت بر اساس آیات و روایات ، این گونه افراد شریک گناهکار حساب می شوند .
خداوند به یهودیان زمان پیامبر خطاب می کند که : ( چرا شما انبیای پیشین را کشتید ؟ ) در حالی که نیاکان آنان پیامبران را کشته بودند ، ولی چون نسل آنها به کار پدران خد راضی بودند ، خداوند ، فرزندان را به کردار پدران مورد عتاب و انتقاد قرار می دهد .
با اینکه قانل حضرت علی(ع) یکنفر به نام ابن ملجم بود ، ولی در شب نوزدهم ما رمضان سفارش کرده اند که صد مرتبه بگویید: ( الهم العن قتله امیر المومنین) خدایا ، قاتلان علی را لعنت کن . زیرا بسیاری دیگر نیز به این کار راضی بوند.
سیمای افراد ساکت در قیامت
در حدیث می خوانیم : پیامبر اکرم (ص) فرمود : ( به خدایی که جانم در دست اوست ، ازامت من گروهی از قبر بر می خیزند ؛ در حالی که در قیافه بوزینه وخوک هستند . این قیافه ها به خاطر آن است که آنان قدرت بر نهی از منکر داشته ، ولی با گناهکاران سازش کردند).
کسانی که سکوت را شکستند.
ابن سکیت از یاران امام رضا ، امام جواد وامام هادی (ع) ودر عین حال معلم فرزندان متوکل ، خلیفه عباسی بود.
روزی متوکل از اوپرسید : ( فرزندان من بهترند یا حسن وحسین دو فرزند علی بن ابیطالب )
او سکوت چندین ساله را شکست وگفت: (قنبر غلام علی از تو و فرزندانت بهتر است ، تا چه رسد به حسن وحسین).
متوکل که هرگز توقع شنیدن چنین سخنی را نداشت ، به شدت عصبانی شد ودستور قتل او را صادر کرد.
توجیهات بهانه حویان
1- گناه دیگران ، به ما کاری ندارد
بعضی می گویند : (عیسی به دین خود موسی به دین خود) ، ( من وگناهکار را که در یک قبر نمی گذارند ) ، لذا در برابر باطل ساکت می مانند ، در حالی که جرم درجامعه قابل سرایت است . یک نفر سیگاری هوای محیط را آلوده می کند . دروغ نیز جو بی اعتمادی را بر جامعه حاکم می کند .
گناه درجامعه مثل سوراخ کرد کشتی است ، همین که آب وارد شد ، همه را غرق خواهد کرد.
2- مانع آزادی مردم است.
بعضی می گویند : امر به معروف ونهی ازمنکر ، نوعی دخالت در امورشخصی مردم وسلب آزادی از آنان است ،در حالی که معنای آزادی آن نیست که هر کس هر کاری انجام دهد ؛ زیرا این نه با عقل سازگار است ونه هیچ فرد وجامعه و رژیمی به آن تن می دهد.
آزادی درچهارچوب قانون وعقل وفطرت معنا دارد ؛ وگرنه می شود هرج ومرج و بی بندوباری .
در زندگی اجتماعی ، آزادی باید بر اساس سلامت جامعه ومقرارت فراگیر معنا شود. فرمان پلیس در مورد حرکت یا توقف اتومبیل ها برای اصلاح امر ترافیک ، در همه جای دنیا پذیرفته شده است وکسی آن را مخالف آزادی نمی داند ، در حالی که کار پلیس نوعی امربه معروف ویا نهی ازمنکر عملی است.
3- حیا وخجالت
گاه فرد حجالت می کشد وحیا می کند از اینکه تذکر دهد و جلوی منکری را بگیرد . این نوع حیا در روایات اسلامی مورد انتقاد است وبایداین صفت را از خود دور کرد.
4- ترس
برخی افراد می ترسند که مشتری وخریدار آنان کم شود ؛ یا دوستانشان را از دست بدهند ؛ یا به حرفشان اعتنایی نشود؛ یا مورد تهدید قرار گیرند و یا مردم از کار آنان انتقاد کنند. در حالی که در روایات متعدد آمده است ( امر به معروف ونهی ازمنکر کنید و نترسید ؛ زیرا نه رزق شما قطع ، و نه مرگ شما نزدیک می شود)
5 – با یک گل بهار نمی شود
گاهی سکوت دیگران ، انسان را به سکوت وا می دارد و می گوید : من که به تنهایی نمی توانم کاری بکنم ، اگر همه بگویند ،من هم می گویم . درحالی که امر به معروف در آن فضای مرگبار وساکت ، پاداش بیشتری دارد . در حدیث می خوانیم : ( بهترین جهاد ،کلمه حقی است که انسان در برابر فرد ستمگر بگوید)
6 – انحراف فکری
بعضی افراد می گویند : اگر خدا می خواست ، خودش جلوی این افراد را میگرفت وتوبیخشان می کرد ، لابد خدا خواسته است که این کار ها باشد . به ما چه ربطی دارد که مانع شویم؟
این منطق نظیر آناست که بگوییم : اگر فلان کار خوب است ، چرا خدا خودش انجام نمیدهد ؛ اگر سیر کردن گرسنگان خوب است ، خدا خودش به آنان روزی دهد ؛ چرا ما خرج آنان را بپردازیم ؟
گویا این افراد ازاینکه خداوند مردم را مختار آفریده تا هرکس به انتخاب خودش عمل کند و آزمایش خودش را پس بدهد ،غافلند .
7 - توقع نابجا
بعضی می گویند: نگرانیم که به گفته ما عمل نشود. این توقع نابجا است ؛ مگر مردم همه سخنان انبیا وامامان معصوم را گوش دادند؟
رسول اکرم (ص) به حضرت علی (ع) فرمود : (به خدا سوگند که اگرحتی یک نفر توسط تو هدایت شود ، برای تو از آنچه خورشید بر آن می تابد ، بهتر است ).
8- دیگران هستند
گروهی می گویند : اگر لازم باشد ،فلان شخصیت ، یا مقام ویا فلان انجمن اسلامی ودیگران هستند . غافل از آنکه امر به معروف همچون نماز ، وظیفه همه است وغفلت دیگران دلیلی برتوجیه غفلت ما نیست .
1- امروز بگوییم ، فردا چه می شود؟
بعضی امر وبه معروف ونهی از منکر نمی کنند و می گویند : ( بر فرض ما امروز جلوفساد را گرفتیم . باز فردا فساد خواهد کرد ) مثل آنکه بگوییم: ( اگر امروز منزل وحیاط را تمیز کنیم ، باز هفته دیگر کثیف خواهد شد.) تکرار گناه فردا ، دلیل برسکوت امروز ما نیست.
10 - ترک وظیفه به گمان خودسازی
فراریان جنگ تبوک به پیامبر اکر (ص)می گفتند: در سفر به تبوک و جنگ با سپاه روم ، نگرانیم که چشممان به دختران آنان بیفتد وگناه کنیم ، لذا به این سفر نمی آییم.
11-کار از کار گذشته
بعضی می گویند : باید فکر اساسی کرد وکار از تذکر وموعظه گذشته است. مانند آن که تشنه ای را می بیند و می تواند با کمی آب او را از مرگ نجات دهد ، ولی می گوید : باید فکر آبرسانی سراسری باشیم . البته فکر اساسی وتصمیم کلی حرف منطقی است ، ولی این تفکرنباید بهانه ترک امر به معروف ونهی از منکر موردی شود.
بیان آثار شوم منکر
اگر از اول جلو منکر گرفته نشود ، پی در پی خطراتی را به دنبال خواهد داشت . حضرت علی (ع) ، نفوذ تدریجی وگام به گام شیطان را اینگونه توصیف می کند:
(فباض)؛ اول شیطان در روح انسان تخمگذاری می کند .
(وفرخ فی صدورهم ) ؛ بعد جوجه ها از تخم بیرون می آیند.
(ودبّ) ؛ سپس در روح انسان به حرکت در می آیند.
(ودرج فی حجورهم )؛ پس در دامن انسان به راه می افتند.
(فنظر باعینهم )؛ پس شیطان به واسطه چشم آنان را می نگرد و به جای عین الله ، عین الشیطان می شوند.
(ونطق بالسنتهم )؛ وحرف خود را با زبان آنان می زند .
(فرکب بهم الزلل )؛ وبه واسطه این افراد ، سبب لغزش دیگران را فراهم می کند.
احتمال ضرور خطر
گرچه طبق قانون (اهم ومهم ) باید در هر اقدامی محاسبه کرد و هر حرکتی را سنجیده انجام داد ولی باید درانجام این دو وظیفه بزرگ گاهی به استقبال خطر رفت.
اگر قرآن در ستایش از افرادی می فرماید ( آنان از هیچ سرزنشی نمی هراسند ) به خاطر آن است که عمل به وظیفه ، سرزنش دارد و باید آماده آن بود.
آیاتی که در انتقاد از گروهی می فرماید : (خداوند سزاوار تر به ترسیدن است تامردم ) به ما می گوید : از مردم نترسید !
و روایاتی که می فرماید ( بزرگترین جهاد ، کلام حقی است که نزد حاکم ستمگری زده شود) و (حق را بگوید گرچه بر علیه شما باشد )؛ الهام بخش جرات وجسارت در انجام تکلیف الهی است.
بنابراین ، روایاتی که می گویند : ( امر به معروف زمانی است که انسان برجان خود و دوستانش نترسد.) مخصوص مواردی باشد که قانون اهم ومهم مطرح است ؛ یعنی منکردر حدی نیست که ارزش فدا کردن جان را داشته باشد .
اصلاً امر به معروف دردسر دارد و لذا لقمان به پسرش می گوید : فزرندم ! نماز به پا دار وامر به معروف ونهی ازمنکر نما در انجام این وظیفه بر آنچه به تو رسد ، صبر وتحمل کن که این پشتکاری نیاز به صلابت وعزم و اراده ای قوی دارد .
حمایت از آمرین به معروف
خلیفه سوم، عثمان ، دستور تبعید ابوذر ، یار وفادار رسول خدا را به ربذه صادر کرد وگفت : هیچ کس نباید ابوذر را بدرقه کند!
اما امیرالمومنین ، امام حسن وامام حسین (ع) سکوت را شکسته و جمایت از این آمر به معروف به پا خاستند و او را بدرقه کردند. به هنگام بدرقه ، هر سه بزرگوار به ابوذر دلدار دادند وسخنانی فرمودند . حضرت علی ( ع) فرمود : (ای اباذر! تو برای خدا غضب کردی و فریاد زدی . اینها از افشاگری تو و از دست دادن حکومت ترسیدند ؛ ولی تو هم از گناه سکوت ترسیدی وفریاد زدی . فردای قیامت معلوم خواهد شد که برنده کیست .)
ابوذر در ربذه غریبانه و در حالی که سرش در دامن دخترش بود ، جان سپرد.
اگر مشکلات پیش آمد ، چه کنیم ؟
از یک سو قرآن می فرماید ( خداوند برای شما آسانی خواسته است ونه سختی ) واز سوی دیگر ، امر ونهی در برخی موارد موجب درگیری وضرر می شود ، پس چه باید کرد؟
پاسخ : اولاً خود قرآن فرموده است : (در این راه ، هر مشکلی به تو رسید ، تحمل کن!).
ثانیاً : انبیا و اولیا در راه زنده کردن حق ومحو باطل ، آن همه سختی کشیدند. قرآن میفرماید ( حوادث تلخی که برای شما پیش می آید ، با وجود تلخی و نگرانی برای شما ، برکاتی نیز دارد زیرا وسیله ای برای توبه واستغفار شماست.)
بنابراین ، باید بنگریم که هر کجا مساله ای اهم بود ،هر چیزی هرچه هم مهم باشد ، فدای آن شود . برای مثال ، حفظ اسلام مهم تر از جان امام حسین (ع) است ، لذا آن حضرت شهید می شود تا اسلام رنده بماند.
آمران به معروف را دوست بداریم
یکی از انتقاداتی که انبیا به بعضی از مردم داشتند ، این بود که : ( شما ناصحین را دوست ندارید ؟).
امام صادق (ع) می فرماید : (بهترین دوستان من کسی است که عیوب مرا به عنوان هدیه به من تذکر دهد.)
امام سجاد (ع) در دعای مکارم الاخلاق چنین می فرماید : (پروردگارا به من روحیه انتقاد پذیری مرحمت فرما تا از کسانی که مرا ارشاد می کنند ، پیروی کنم ).
حضرت علی (ع) می فرماید : ( ازعلامات سقوط وعقب گرد ، مظنون شدن به کسانی است که برای ما دلسوزی می کنند).
و فرمود : ( هر کس تو را موعظه کرد ، او را به وحشت نینداز ).
این منافقان بودند که هرگاه مورد نهی از منکر قرار می گرفتند ،با غرور می گفتند : در جامعه تنها ما مصلح هستیم.
واین کفار بودند که هر گاه انبیا آنان را ارشاد می فرمودند ، به جای پذیرش می گفتند : هدف انبیا فخر فروشی بر ماست..
برادر وخواهر ،اگر تذکری به شما میدهند ، سرسختی نکن . تکبر بود که شیطان را از درگاه خدا دور کرد
عوامل نپذیرفتن امرونهی
الف : عوامل جهل
1- جهل
کودکانی که از والدین خود اطاعت نمی کنند ، به خاطر آن است که اسرار کلام والدین را نمی فهمند.
انبیا به مردم منحرف می گفتند : ( شما جاهلید وگرنه در برابر ما این همه سرسختی نشان نمی دادید ).
2- تعصب
تعصب ، زمانی مفید ومثبت است که پافشاری بر اهداف و آرمانهای مقدس و مستدل باشد ، ولی اکثر تعصبات ، ریشه ملی وقومی وحزبی ونژادی وشغلی و... دارد وبر پایه موهبات و رسومات وپندارهای فردی واجتماعی است.
تعصب ، دودی است که جلو دید چشم رامی گیرد وفرد هیچ حقیقتی جز راه و رسم خود نمی پذیرد.
خداوند می فرماید : اگر ما این کتاب را بر غیر عرب نازل می کردیم ، عرب ها به خاطر تعصب نابجا تسلیم نمی شدند.
3- تکبر
سرچشمه تکبر ، سن وعلم وشکل و قبیله و مقام وحزب و فرزند وامثال آنهاست .
شخصی به محضر امام آمد وگفت ( من از لباس فاخر ومنزل و مرکب خوب استفاده می کنیم ، آیا این نشانه تکبر است )؟
حضرت فرمود : (نشانه تکبر آن است که حرف حق را نپذیری ).
آری چه بسیارند فقرای متکبر واغنیای پذیرنده .
4- لقمه حرام
امام حسین (ع) روز عاشورا به لشگریان یزید فرمود : (دلیل انکه امر به معروف ونهی ازمنکر در شما اثر نمی کند آن است که شکم های شما از حرام پر شده است).
ب - عوامل بیرونی
1- تبلیغات سوء
یکی از شیو های مخالفان آن است که شخصیت پاکان وصالحان را در جامعه مخدوش کنند تا امر ونهی آنها بی اثر شود.
تبلیغات سوء کار را به جایی می رساند که مردم ، انبیاء را مجنون و ساحر ؛ یوسف (ع) را متهم ؛ حضرت علی (ع) را واجب القتل ؛ امام حسین را شورشی ؛ وخدمت به یزید را عبادت دانستند.
2- تعارضات تربیتی
تعارض میان مدرسه ومنزل در مسائل دینی وتربیتی باعث می شود تا فرزند دچار سردرگمی شود. در مدرسه با نماز آشنا می شود اما در خانه والدینش نماز نمی خوانند .
تعارض میان سفارش به صرفه جویی در سخن واسراف در عمل اعتقاد شنونده را نسبت به گوینده کم می کند.
3- طاغوت ها
در قرآن ، بارها جمله (یصدون عن سبیل الله ) به کار رفته است. افرادی که مانع راه خدا می شوند معمولاً طاغوتها هستند ، البته سرمایه داران دنیا طلب ویا دوستان فاسد یا والدین وهمسر واستاد ومشاوران ناباب نیز مصداق این آیه می باشند .
4- مشکلات اقتصادی
قرآن در دعوت مردم به عبادت ، می فرماید :
( فلیعبدوا رب هذا البیت الذی اطعمهم من جوع وامنهم من خوف )
(مردم باید بنده خدا باشند؛ او آنان را از گرسنگی وناامنی نجات داد .)
درانیجا ، خداوند تامین نیازهای اولیه مردم را زمینه دعوت آنان به عبادت قرار داده است
وظایف آمران به معروف وناهیان از منکر
از آیات قرآن استفاده می شود که کسانی در امر به معروف موفق ترند که :
1- اهل توبه وسجده و رکوع وقیام باشند .
2- هر گز توقع مادی نداشته باشند.
3- گفتار وبیانشان؛
الف : حق ودلپسند باشد ( الیه یصعد الکلم الطیب)
ب: به بهترین بیان باشد ؛ مخاطب مسلمان باشد یا غیر مسلمان ؛ ( قولوا لناس حسنا)
درقرآن ، از ناسزا گفتن به مشرکین نهی شده است ؛ زیرا آنان نیز ممکن است به مقدسات ما ناسزا بگویند ؛ ( لاتسبّوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدوا)
4- سخنشان منطقی باشد ؛ در سراسر قرآن ، کلمات برهان وبینه بارها به چشم می خورد ؛ حتی از کفار می خواهد تا اگر منطقی دارند، عرضه کنند.
5- از تحقیر دیگران بپرهیزند وبه خاطر انجام منکر توهینی نکنند.
6- از کلمات عاطفی ، نرم ومحبت آور استفاده کنند.
قرآن ،انبیا را برادر مردم معرفی می کند واین تعبیر ،بهترین اهرم برای جذب مردم است.
خداوند به موسی وهارون (ع) می فرماید ، هنگامی که نزد فرعون رفتید ، با او به نرمی سخن بگوئید.
دوری از قضاوت عجولانه
امام صادق (ع) برای مهمان خود خرمای مرغوبی آورد. مهمان این آیه از قرآن راخواند: ( ثم لتسئلن یومئذ عن النعیم ) از این نعمت ها در قیامت ، مورد بازخواست قرارخواهید گرفت.
گویا به نظرش آمد که خرمای به این خوبی،چرا در منزل امام است . امام فرمود : مراد از نعمتی که در قیامت موردبازخواست واقع می شوند ،نعمت رهبری و ولایت است نه خرما.
میانه روی
بر اساس روایات ، باید در امر ونهی میانه رو بود واز هرگونه خود کم بینی وضعف یا خشونت و تندری پرهیز نمود.
محبوبیت ونفوذ کلام
از امام صادق (ع) سوال شدکه آیا امر به معرف و نهی از منکر برهمه واجب است؟ امام فرمود: این کار بر شخصی واجب است که مورد احترم واطاعت دیگران باشد ونسبت به معروف علم وبصیرت داشته باشد ،نه بر کسانی که خود درانتخاب راه متحیرند.
کسب آگاهی
حضرت علی (ع) می فرماید : هیچ تلاش وحرکتی نیست ، مگر اینکه انسان در آن محتاج به شناخت باشد.
ابوحنیفه با امام صادق (ع) هم غذا شد .امام فرمود : خداوندا !این نعمت ها از تو و پیامبرت می باشد .
ابو حنیفه گفت: نعمت ها از خداست . چرا رسول را اضافه می کنید؟ آیا این نوعی شرک نیست؟
امام فرمود : خداوند درقرآن می فرماید: ( اغناهم الله ورسوله من فضله ) خداوند وپیامبرش مردم را بی نیاز کردند.
روزی یک صوفی زاهدنما به امام صادق (ع) گفت: چرا شما لباسهای نرم ولطیف پوشیده اید ؟ به خدا سوگند که پیامبر این گونه لباسها را نمی پوشید.
امام لباس خود را کنار زد وفرمود : من زیر این لباس ، لباس خشن پوشیده ام .لباس خشن زیر را برای خدا و اینکه نفس من رفاه طلب نباشد ، ولباس رو را برای آراستگی میان مردم پوشیده ام .
در اینجا حدیث جالبی را نقل می کنیم تا بدانیم که امر به معروف ونهی از منکر کار ساده ای نیست و هر کسی نمی تواند با هر شناختی که دارد و با هر شیو های که می پسندد ، این کار را انجام دهد.
در حدیث حسینی می خوانیم :
(صاحب الامر بالمعروف یحتاج الی ان یکون عالما بالحلال والحرام)
( کسی که ا مر به معروف می کند ، باید دین شناس باشد وحلال و حرام را بداند ).
(فارغاً من خاصه نفسه ) ( گرفتار نفس خودنباشد) .اگر حرفی می زند ویا گامی برمی دارد ، برای اصلاح جامعه و رضای خداباشد ونه مطرح کردن خود.
(ناصحاً للحق) ( خیر خواه مردم باشد وانگیزه او ، سوز درونی وغیرت دینی باشد) .
( رحیماً رفیقاً بهم ) ( با مردم مهربان و رفیق باشد وتا ضرورت پیش نیاید ، خشونت نکند).
( داعیاً لهم باللطف) ( با لطافت ومحبت ، مردم را به کار خیر وخوبی دعوت کند).
( حسن البیان ) (گفتارش نیکو باشد).
(عارفاً بتفاوت اخلاقهم ) ( بداند که هر کس خلق وخوبی دارد وبا هر کس باید طور خاصی سخن گفت).
(بصیراً بمکر النفس) ( از حیله های نفسانی آگاه باشد) تا مبادا در قالب امر به معروف ونهی از منکر به اهداف شومی کشیده شود.
( صابراً ) ( اگر در راه امر به معروف ونهی از منکر ضربهای دید مایوس نشود وپشتکار داشته باشد.)
( لایکا فیهم ولایشکو منهم ) ( اگر ازمردم آزاری دید انتقام نگیرد و شکایتی نکند).
(لایستعمل الحمیه) ( در کار تعصب قومی وقبیله ای نداشته باشد).
( لایغتاظ لنفسه ) ( غیظ او برای نفس نباشد )، بلکه برای خدا و ارتکاب کار زشت توسط دیگران باشد. نه اینکه چرا شان ومقام مرا مراعات نکرد.
باعمل خود ، مردم را دعوت کنیم
درقرآن ، بارها از کسانی که مردم را به حق دعوت می کنند ولی خود را فراموش کرده اند ، انتقاد شدید شده است . (لم تقولون ما لاتفعلون)
در روایات می خوانیم : با عمل خود مردم را به راه حق دعوت کنید. ( کونو دعاه الناس باعمالکم)
برای مثال مسئولان مملکتی باید در صف اول نماز جمعه وجماعات حاضر باشند ،تا نماز خانه ها و مساجد پر شود
سوال : فقها می گویند: امربه معروف ونهی از منکر واجب است گرچه انسان به آنچه می گوید ، عمل نمی کند . ولی در آیات و روایات از کسانی که به گفتار خود عمل نکنند ،انتقاد شدید شده است؟
پاسخ : انتقاد قرآن و روایات ازکسانی است که به طور کلی میان گفتار وکردارشان تفاوت است ؛ یعنی برنامه زندگی و رفتار آنان خلاف است، ولی درجامعه قیافه مصلح و آمر به معروف دارند.
فتوای فقها این است که لازم نیست به تمام فرامین خدا عمل کنید تا واجدشرایط امر به معروف باشید.
گروهی نزد پیامبر (ص) آمدند وگفتند: تا ما به همه احکام عمل نکنیم امر به معروف نمی کنیم.
حضرت فرمود: امر به معروف کنید ؛ گرجه به همه آنچه می گویید عمل نمی کنید و نهی ازمنکر کنید گرچه از همه منکرات دوری نمی کنید .
سوال : اگر مردم مخالفت کردند ،چه کنیم؟
پاسخ : اولاً : سنت وبرنامه خداوند بر آزاد گذاشتن مردم است لذا پیامبر می فرماید : من وکیل شما نیستم.
بنابر این ، معنای تذکر شما ، قبول حتمی مردم نیست.
ثانیا : باید به مردم فرصت داد . زیر کسانی که مدت ها در راهی رفته اند ، یک دفعه نمی توانند از راه خود دست بردارند.
ثانیاً : گاهی بایدصبر کنیم تا حساسیت طرف از بین برود ، درست مثل دندانپزشکی که اگر دندان درد کند، آن را نمی کشد.
رابعاً : ممکن است اگر شیوه را عوض کنیم ، او بپذیرد.
وفراموش نکنیم که اگر مردم اعتنایی نکنند ، پاداش ما در نزد خداوند محفوظ است.
از کار خلاف انتقاد کنیم ، نه از شخص
در قرآن می خوانیم که پیامبران به مردم می گفتند ( انی لعملکم من القالین ) ( من با عمل شما مخالف هستیم ) ، نه با خود شما.
اگر خلاف کار احساس کند که انسانی منفور ، مردود ومطرود است ، هر روز یاران شما شراب خورده است . آیا از او تبرّّی جوییم؟ امام فرمود :از کارش تبرّی جوئید (نه از خودش).
به حداقل اکتفا کنیم
رسول خدا (ص) در روزهای اول دعوت خود ، مردم را تنها به یک جمله سفارش می فرمود: (قولو لا اله الاالله تفلحوا) بگویید جز خدای یکتا معبودی نیست ، تا رستگار شوید.
حکم روزه ،زکات وجهاد دراسلام ،بعد از گذشت پانزده سال از بعثت نازل شد.
در قرآن می خوانیم : چون خداوند مردم را ضعیف دید ،قانون خود را تخفیف داد.
در روایات آمده است که یک نفر مسیحی ،مسلمان شد . رفیق مسلمانش سحرگاه به منزل او رفت وگفت: الان وقت نماز شب است. او را از خواب بیدار کرد وبه مسجد برد ونماز شب واداشت . همین که اذان صبح شد گفت: اکنون وقت نماز صبح است. وبعد ،نماز ظهر وعصر را خواندند؛ در حالی که می گفت، نباید از نمازها ودعای نافله ومستحبات غافل شد این مسلمان چنان با نماز ودعا ، وقت مسیحی تازه مسلمان را پر کرد که روز بعد گفت : اگر اسلام این است همان بهتر که مسیحی باشم.
به سراغ کشف منکرنرویم
بعضی به سراغ کشف عیوب وگناهان دیگران می روند تا او را نهی ازمنکر کنند ، در حالی که قرآن با کمال صراحت ، تجسس را تحریم کرده است .
امام صادق (ع) می فرماید :
لغزشهای مومنان را پیگیری نکنید که هر کس این گونه باشد خداوند علاوه بر آخرت ، در همین دنیا او را افتضاح خواهد کرد.
نهی از منکر نه حسادت
ریشه برخی انتقادها ، عقده ها وحسادت ها ست.
قرآن خطاب به پیامبر می فرماید :
بعضی ازمردم درباره تقسم زکات به تو انتقاد می کنند ؛ ولی اگر مقداری از زکات به خود آنان بدهی ، راضی می شوند وانتقادی نمی کنند ؛ اما در صورتی که ندهی عصبانی می شوند
صفات وشرایط آمران وناهیان
1- با اراده باشد
قرآن می فرماید : امر به معروف ونهی از منکر نیاز به عزم و اراده قوی دارد . لذا نباید این کار را بر اساس قهر وصلح مردم تنظیم کرد.
2- برای خدا باشد
قرآن می فرماید : ریشه بعضی از انتقادها ، مسائل شخصی است .
اگر امر ونهی برا ی خدا باشد موثرتر است ؛ زیرا حرف صاف بر دل صاف می نشیند.
3- سعه صدر
دعوت به حق وامر وبه معروف ونهی از منکر ، کار انبیاست و مشکلات انبیا را نیز خواهد داشت. انبیا تهمت ها را با صبر وسعه صدر پشت سر می گذاشتند . آنان به کسانی که می گفتند : ما تورا سفیه می بینیم ، می فرمودند : در من سفاهتی نیست . یا در برابر نسبت گمراهی می فرمودند : در من گمراهی نیست.
گذشت از لغو ، از صفات برجسته مومنان است.
4- حسن خلق و نرمخویی
کسی که امر ونهی می کند ، بدیها را با خوبی دفع می کند. واهل انتقام وغیظ نیست.
از لغزش مردم در هنگام عذر خواهی بگذریم که این ، نشانه جوانمردی تاریخ است . همین که برادران یوسف از او عذر خواهی کردند ،فرمود : امروز ملامتی بر شما نیست.
توجه به همه جوانب
در کتاب الغدیر می خوانیم : شخصی از دیورا خانه مردم بالا رفت تا ببیند که افراد آن خانه چه می کنند . همین که دید مشغول شراب خوردن هستند از بالای بام نهی از منکر کرد.
صاحبخانه به اوگفت: من یک منکر انجام دادم وآن اینکه شراب خوردم ؛ ولی تو گرفتار چند منکر شدی ؛ تجسس و ورود به حریم خانه مردم و ارعاب ، منکرهایی بود که تو مرتکب شدی .
هرگز خودرا بهتر ندانیم.
حضرت علی ( ع) می فرماید : ای بنده خدا! در عیبجویی کسی به خاطر گناهانش ، شتاب مکن ! چه بسا آن گناه بخشیده شود. و درباره خود ، حتی ازگناه کوچکی که انجام داده ای ،خود را در امان ندان ؛ زیرا چه بسا که به خاطر آن عذاب شوی .
کسی که امر به معروف ونهی ازمنکر می کند ، مانند پزشکی است که به مداوای مریض می پردازد . چه بسا مریض بهبود یابد وسالها عمر کند ؛ ولی خود پزشک در حادثه ای جان دهد.
از کجا شروع کنیم؟
1- خود
قرآن می فرماید : ای کسانی که ایمان آوریده اید ! چرا آنچه را می گوئید عمل نمی کنید ؟
و در جایی دیگری می فرماید : آیا مردم را به نیکی سفارش می کنید ، درحالی که خودتان را فراموش می کنید؟
حضرت علی (ع) می فرماید : تا خودم کاری را انجام ندهم ، شما را به آن سفارش نمی کنم و تا خودم از کاری دوری نکنم ،شما را از آن باز نمی دارم. البته ، عمل ، رمز موفقیت است و نه رمز وجوب.
2- خانواده
قرآن می فرماید :ای پیامبر ! اول دختران وهمسرانت را سفارش کن وآن گاه زنان دیگر را .
قرآن در ستایش یکی از انبیا می فرماید : او خاندان وبستگان خود را به نماز سفارش می فرمود .
البته گاهی همسر وفرزند قابلیت هدایت ندارند ، ولی دیگران حرف حق را می پذیرند . نمونه آن ، پسر نوح وهمسر لوط است.
3- نسل نو
حضرت علی (ع) می فرماید : روح نوجوانان همچون زمین خالی است وآموزش نوجوانان مانند نقش بر سنگ ، ماندگار است.
در روایا می خوانیم : به سراغ نسل نو بروید ، زیرا که آنان زودتر از دیگران به سوی خیر گرایش پیدا می کنند.
4- همسایگان
رسول خدا (ص) فرمود: چرا مردم همسایگان خود را آموزش نمی دهند ؟ موعظه نمی کنند ؟ امر به معروف ونهی از منکر نمی کنند؟ وچرا همسایگان حاضر نمی شوند آموزش ببینند؟
نقش حکومت
گاهی اوقات منکرات در سطح وسیعی مطرح است که جز با حرکات دولت ، امکان نهی از آن نیست .
البته وظیفه حکومت تنها در این موارد نیست ؛ بلکه باید از آمرین به معروف وناهیان ازمنکر که طبق وظیفه فردی نیزتذکر میدهند حمایت کند.
همکاری دولت و مردم همیشه کارساز بوده است وهیچ یک به تنهایی توفیق کامل را به دست نخواهد آورد . لذا برای اجرای احکام نورانی اسلام باید حکومت اسلامی درکار باشد ؛ وگرنه بسیاری از احکام که نیاز به قدرت دارد ،به زمین خواهدماند . آری ! ولایت فقیه یک ضرورت برای اجرای احکام الهی است.
وظایف حکومت در امر به معروف ونهی از منکر مخصوص به چند نمونه نیست . حکومت وظیفه دارد معروف های سیاسی اجتماعی را احیا واز منکرات اقتصادی اجتماعی جلوگیری مد.
اینها نمونه هایی از وظایف حکومت است:
کنترل نرخها وجلوگیری از هرج ومرج بازار؛
جلوگیری از واسطه های کاذب که وسیله گران شدن جنس هستند؛
نظارت بر قراردادها وجلوگیری از سوء استفاده هایی که درتنظیم اسنادمی شود.
دقت در توزیع عادلانه ، حفظ بیت المال وشناسایی امین ترین افراد برای سپردن بیت المال به آنها.
استفاده بهینه از منابع طبیعی .
ایجاد شغل مفید برای بیکاران وآموزش دادن کارگران ساده برای بهتر نتیجه گرفتن از منابع طبیعی و فنی ؛ زیرا اشتغال ، بزرگترین معروف وبیکاری زمینه انواع منکرات است.
سالم سازی محیط
محیط وجامعه در گرایش های فکری واخلاقی افراد نقش مهمی دارد . از جمله :
1- در تاریخ بنی اسرائیل می خوانیم : ( همین که با معجزه موسی (ع) از رود نیل گذشتند، گروهی بت پرست را دیدند . فوراً تحت تاثیر قرار گرفتند واز موسی خواستند که حضرت برای آنان بت قرار دهد تا عبادت کنند. )
2- حضرت ابراهیم یک تنه تبر به دست گرفت ، وارد بتکده شد وهمه بت ها را شکست . سپس تبر را به گردن بت بزرگ آویخت.
3- موسی به سامری گفت: (به خدا سوگند که گوساله طالیی تو را آتش می زنم وخاکسترش را به دریا می ریزم.)
4- ماجرای مسجد ضرار ؛ منافقان درمدینه با وجود مسجد پیامبر (مسجد دیگری ساختند تا در سایه نام مسجد ، نیروهای خود را تمرکز دهند وبا دشمنان خارجی ارتباط برقرار کنند .آنها برای رسمیت شناخته شدن مسجدشان از پیامبر اکرم (ص) دعوت کردند به امامت خویش ، نماز جماعتی درآنجا برگزار کند.)
حضرت که در آستانه جنگ تبوک بودند ، پاسخ مثبتی ندادند .پس از آنکه رفتند و برگشتند ، مردم را برای خراب کردن مسجدی که مرکز تجمع منافقین بود ، بسیج کردند . از این ماجرا در قرآن به اشاره ذکر شده است.
از چهار نمونه ای که از قرآن نقل کردم ، می توان چنین نتیجه گرفت که برای اجرای نهی از منکر باید ابتدا ، مراکز و انسانهای فتنه خیز را از جامعه حذف کرد؛ زیرا بدون محو کردن آنها ، نهی از منکر ، مبارزه با معلول و رها کردن علت هاست.
نظام وحکومتی که بنا دارد امر به معروف نهی ازمنکر را احیا کند ، باید برای سالم سازی محیط گام هایی بردارد ؛ از جمله :
1- تبلیغ در مورد ازدواج آسان ودادن وام ازدواج به جوانها .
2- تفکیک مراکز دختر و پسر در همه مقاطع تحصیلی ، پارک ها ، مکانهای عمومی ،بیمارستانها وحتی مراکز خدماتی (تا آنجا که امکان دارد) ؛ تا زنان بتوانند با لباس ساده مشغول به کار شوند ومردان نیز مزاحمتی نداشته باشند.
3- جلوگیری از تولید فیلم ها ، نوارها ، کتابهایی که در آنها زمینه های انحراف وفساد وابتذال زیاد است ؛ بخصوص بستن بعضی شرکتها، بوتیکها وموسسات منحرف ویا جلوگیری از ارائه لباسها و...
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه22
فهرست مطالب
قمار
بت پرستى
ریا
سیمای نماز
نمازى که برنامه هاى ظاهر و باطنش همراه با چهار هزار مسئله است و تا کنون صدها کتاب از طرف عارفان و فقیهان و حکیمان و فیلسوفان و وارستگان و عاشقان درباره آن نوشته شده ، چگونه در قدرت این فقیر تهیدست است که تمام منافع دنیوى و اخروى آن را بازگو کند ؟
من در این فصل به طور بسیار مختصر و بدون شرح و تفسیر به منافع نماز اشاره مى کنم و شما را در این زمینه به کتاب هاى مفصّل ارجاع مى دهم .
در قرآن مجید مى خوانیم :
* ( وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ وَ اِنَّها لَکَبیرَةٌ اِلّا عَلَى الْخاشِعینَ )(1) .
از خداى بزرگ در سایه بردبارى و استقامت و نماز یارى جویید . این مسئله جز براى اهل خشوع سنگین است .
راستى چه مسئله باعظمت و چه حقیقت ریشه دارى است ، آن هم مسئله اى که از جانب حضرت حق مطرح شده و تجربه حیات امت اسلامى نیز آن را ثابت کرده است : بردبارى و صبر یکى از علل مهمّ پیروزى بر سختیها ، و نماز کلیدى براى حلّ بسیارى از مشکلات .
نمازگزار حتماً به این معنى توجه دارد که حضرت صادق (علیه السلام) فرمود :
* کسى که دوست دارد بداند نمازش قبول است یا نه ، ملاحظه کند که آیا
نمازش او را از فحشا و منکرات باز مى دارد
نمونه ای از اسلایدهای این پاورپوینت را در زیر می بینید:
برای دانلود کل پاپورپوینت از لینک زیر استفاده کنید: