در دنیای رقابتی امروز سازمان ها با تلاش فراوان به دنبال رقابت اند و بخش مهمی از انرژی سازمان صرف توجه به کارکنان آن می شود؛ زیرا نیروی انسانی سازمان عامل اصلی ماندن در صحنۀ رقابت است. ایجاد واحدهای مختلف در درون سازمان مانند واحد آموزش، واحد برنامه ریزی منابع انسانی، واحد رفاه کارکنان و غیره بیانگر توجه به کارکنان و کسب رضایت آن هاست(ایرجی نقندر،1390). سازمان ها بدون تمایل کارکنان به همکاری، قادر به توسعۀ اثربخشی و کارآیی خود نیستند. تفاوت همکاری خودجوش[1] با اجباری[2] اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا در حالت اجبار، فرد وظایف خود را در راستای قوانین و استانداردهای تعیین شدۀ سازمانی انجام می دهد، در حالی که در همکاری خودجوش و آگاهانه، افراد کوشش، انرژی و بصیرت خود را به منظور شکوفایی توانایی های شخصی و حتی به نفع سازمان به کار می گیرد. در ادبیات نوین مدیریت به رفتار شهروندی عبارتند از :« انجام خودجوش و آگاهانۀ وظایف و مسئولیت های فرا قانونی توسط کارکنان سازمانی» به باور پژوهش گران، رفتار شهروندی سازمانی به این عامل مهم برای موفقیت سازمانی است که سازمان ها نمی توانند از طریق شرح شغل رسمی کلیۀ رفتارهای مورد نیاز برای تحقق اهداف را پیش بینی کنند (سلیمانی، 1392).
اورگان[3](1998)، رفتار شهروندی سازمانی را نوعی وضعیت مطلوب و بهینه می داند؛ زیرا چنین رفتاری از طرفی منابع موجود و در دسترس سازمان را افزایش می دهد و از طرف دیگر نیاز به ساز وکار های کنترل پرهزینۀ رسمی را در سازمان کاهش می دهد. از انسان، به عنوان شهروند سازمانی، این توقع وجود دارد که رفتارش در سازمان به گونه ای باشد که بیش از الزامات نقش و فراتر از آن در خدمت اهداف سازمانی باشد(بنکتون، ویلیام و میک[4]، 2008). اریک[5] و همکاران (2008) بیان می کنند رفتار شهروندی سازمانی شامل فعالیت هایی است که از فرد خواسته نشده آن ها را انجام دهد، ولی انجام آن ها باعث حمایت از سازمان می شود و به آن سود می رساند. نتایج پژوهش ها در زمینۀ مدیریت ورزشی نشان می دهد رفتار شهروندی سازمانی در حوزۀ ورزش، مفهومی استثنایی و ارزشمند است که بر پیامدهای سازمانی از جمله اثربخشی، بهره وری، بهبود عملکرد و رضایت مشتریان اثر می گذارد. روچا[6](2008) اظهار داشت که در سازمان های ورزشی، رفتار شهروندی سازمانی نقش مهمی دارد و زمینۀ رسیدن به اهداف سازمانی را فراهم می آورد رفتار شهروندی دارای ابعادی بدین شرح است: نوع دوستی که به رفتارهای مفید و سودبخش از قبیل: ایجاد صمیمیت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد؛ وجدان شامل رفتارهایی از قبیل: وقت شناسی، دنباله روی، تلاش برای کسب موقعیت های بهتر به جای موقعیت های متوسط، حضور فیزیکی در کار حتی در مواقع بیماری و ناتوانی و استفادۀ ساختارمند از زمان است؛ جوانمردی رفتارهایی است که از شکوه و شکایت زیاد در محل کار جلوگیری می کند؛ رفتار مدنی شامل رفتارهایی است که نشان دهندۀ مشارکت فرد در فعالیت های مربوط به سازمان است و ادب و ملاحظه رفتارهای مؤدبانه ای را شامل می شود که از ایجاد مسئله و مشکل در محل کار جلوگیری می کنند(اویاجی، کوکس و مک گویر[7]، 2008).
[1] Spontaneous
[2] compulsory
[3] Organ
[4] Becton, William, Mike
[5] Eric
[6] Rocha
[7] Aoyagi, Cox, McGuire
پروپوزال کامل کارشناسی ارشد با موضوع بررسی رابطه عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان اداره کل ورزش و جوانان