ازدواج ، در جوامع انسانی یک رخداد ضروری و یکی از مهمترین نیازهای اجتماعی است که در عین سادگی ، گاهی با فراز و نشیب های بغرنج و پیچیده ای همراه می شود.
مفهوم ازدواج:
در طول قرون و اعصار و تحت تاثیر تحولات اجتماعی، دگرگون شده است و در یک مسیر تکاملی ، ضمن حفظ ارزش های این پیوند نوع نگرش مردان و زنان نسبت به آن نیز تحول یافته است.
چه تعریفی از ازدواج دارید؟
ازدواج مجموعه ترتیبات همسر گزینی است که مورد تایید جامعه باشد .اگر روابط زناشویی میان زوجین به صورت نهادینه آغاز شود. ازدواج نقطه آغازین این روابط تلقی می شود بنابراین می تواند نقطه عزیمت زندگی یک زن یا یک شوهر در قالب خانواده باشد. این مفهوم ضرورتا روابط زن و شوهر را متمایز از سایر پیوندهای بیرون از حریم خانواده می کند.
بنابراین روابط فاقد نیست .ازدواج و فرزند پروری، نمی تواند ازدواج تلقی شود یک سری تعاریف هم در دوره جدید مطرح شده اند این تعاریف می گوید: ازدواج روابط قانونی و رسمی بین یک زن و مرد بالغ به شکل نهادینه است که حقوق و تکالیفی را متوجه همدیگر می کند. این مفهوم از دیدگاه فمینیستی از مفهوم صیغه گری و مشابه آن یا زندگی های رفاقت آمیز که به تازگی در غرب باب شده متمایز است و در مجموع بستگی به جامعه ای دارد که روابط را چگونه تلقی کند.
به نظر می رسد روند ازدواج در بین جوانان ما سیری نزولی را طی می کند و همین موجی از نگرانی را در بین مسئولان بر انگیخته است. ترس فزاینده ای که امروز نسبت به کاهش ازدواج احساس می کنیم ناشی از دو عامل است: نرخ طلاق بسیار رشد پیدا کرده و دیگر روابط رفاقت آمیز و مناسبات مبتنی بر صیغه گری ، موجب شد که نگاه روی ازدواج تمرکز کند. سن ازدواج در جهان رو به بالا رفتن است.
بسیاری از افراد هم پس از جدا شدن حاضر به تشکیل زندگی مجدد نیستند و متاسفانه در برخی از جوامع شهری و در میان پاره ای از اقشار زندگی ای مشترک قبل از ازدواج رواج پیدا کرده که خود باعث تولد فرزندان خارج از مناسبات رسمی ازدواج شده است اما با وجود کاهش چشمگیر نرخ ازدواج باز شاهد آن هستیم که افراد به لحاظ عاطفی راغب به انجام ازدواج به صورت رسمی آن هستند.
این یکی از آن پارادوکس هاست که تحت تاثیر آن حتی افراد مطلقه هم تمایل دارند که ازدواج کنند بروز این تمایل ناشی از کارکردهای مختلفی است که ازدواج می تواند داشته باشد.
این کارکرد ها یکی برطرف ساختن نیاز عاطفی دو جنس است ، یکی هم این است که افراد نا همجنس اما مشابه خودشان را از لحاظ تحصیلی و شغلی پیدا کنند و هسته گروهی را در قالب طبقه مشترک تشکیل بدهند. تکمیل هسته های گروهی در قالب طبقات همچنان از کارکردهای مهم ازدواج به شمار می آید.
به جهت تاریخی، اسطوره ها و اساطیر چه تعریفی از ازدواج دارند؟
زن عامل هبوط انسان می شود و می گویند که او آغاز کننده گناه بوده است . بنابراین همان نفرین هایی که در انجیل و تورات است که زن برای کفاره گناهش اسیر دردهای عادت و زایمان می شود. پس از ابتدا سطح زن را پایین می آوردند که اطاعت کننده اوامر باشد .اگر شرمنده بوده باید اطاعت کند.
در دیدگاه های فلسفی نیز، فلاسفه بزرگ مثل نیچه ، زن را عامل آگاهی نمی دانند. عامل همین شرمندگی می دانند و او را محکوم می کنند این روند ادامه پیدا می کند عصر رنسانس آغاز می شود. که عصر باز تولید انبوه است و انسانها فرصت پیدا می کنند رفته رفته این سوال پیدا می شود که این چارچوبهایی که بر زن تحمیل شده چیست؟ بنابراین با جنبشی اجتماعی فمینیستی و مطالباتی از قبیل حق رای ک حق تولید مثل و رفع نابرابری روبرو می شوید. به نسبتی که خرده نظامهای اجتماعی تفکیک می شوند و فرد می تواند به طور مستقل درآمد داشته باشد.
زمینه های شکل گیری گرایش به تجرد در جامعه ما چیست؟
جامعه ما در حال گذار است نه ادغام پذیری سنتی در آن اتفاق می افتد و نه تفکیک پذیری صد در صد توسعه یافتگی به هر حال روند این است که حوزه ها را بشکافد و در هم ادغام شود. کشاکشی که در طول یک صد سال داشته ایم. موضوعات ازدواج ما تابع همین مسایل است . در دوره ادغام پذیری هویت مشترک توده ای جامعه مطرح است و در دوره تفکیک استقلال فرد اهمیت پیدا می کند این دو تا جامعه با هم ارتباط دارند بنابراین برای محدودی زن در جامعه ما، تحت تاثیر همین ارتباط ، این سوال پیش می آید که چرا باید ازدواج کرد؟ و جامعه نمی تواند پاسخ روشنی به این سوال بدهد بنابراین ازدواج تبدیل می شود به یک بحران و یک تنش اجتماعی و فرد باید خودش دنبال پاسخ بگردد.
سعی می کند زندگی مجردی داشته باشد و چون این مناسبات در جامعه قابل پذیرش نیست مناسبات مخفی می شود. وقتی مخفی شد بسیاری از مسایل تبدیل می شود به یک آتش نهفته در زیر خاکستر چون پاسخ این سوالات را پیدا نمی کند این تبدیل می شود به تنش اجتماعی و یک بحران که می تواند مسئله ساز باشد فرهنگ غالب جامعه ما که فرهنگ سنتی است ادغام پذیری را تاکید می کند و می گوید شکل سنتی ازدواج پسندیده است ارتباط قبل از ازدواج نباید وجود داشته باشد پدرها و مادرها در مورد انتخاب زوج تصمیم می گیرند .بستر های نهادی هم وجود ندارد که افراد بتوانند همدیگر را مقایسه کنند.
موضوع شانس ازدواج برای پسران و دختران را چگونه می بینند؟
مسئله دیگر نا برابری و نا هماهنگی های جنسی میان دخترها و پسرهاست که باید برایش فکری شود. طبق اعلام سازمان ملی جوانان در مرداد ماه سال 1382 دختران 20 تا 29 ساله مه حدود 6 میلیون و 200 هزار نفر هستند دختران 25 تا 34 ساله ما حدود 4 الی 5/4 میلیون نفرند در واقع یک میلیون و چهارصد هزار دختر اصولا شانس ازدواج ندارند و حدود 5 میلیون و 750 هزار نفر دختر بالای 29 سال داریم که هنوز مجردند روی هم می شوند 7 میلیون نفر که در معرض مسئله ازدواج قرار دارند و آن فشارهای سنتی هم برای یکدست سازی وجود دارد.
دائم در رسانه ها از کمبود مرد حرف می زنیم معنی اش این است که اگر خواستگاری برای دختری پیدا شود بپذیرد ، چون ممکن است آن را از دست بدهد. ....گاهی صحبت از این می شود که دوره ی باروری کوتاه شده است یعنی خانم، شما که درس می خوانید اگر 30 سالتان شده ممکن است نتوانید بارور شوید که این هم خودش نوعی فشار سنتی برای تعجیل در ازدواج است.
تاکید می کنیم که خانمی اگر ازدواج نکند ، شخصیت اجتماعی اش کامل نیست یا فرزند عصای دست پیری است سهمیه بندی می کنیم رشته های دانشگاهی را به لحاظ جنسی ، یا می ترسانیم زنان را از بیماریهای مقاربتی مثل ایدز و.... مردان را تشویق می کنیم و حتی فیلم هایی می سازیم که مردان تشویق می شوند چند تا زن داشته باشند و تاکید می کنیم بر نقش تربیتی خانواده اما چون فرد از لحاظ اقتصادی و اجتماعی آماده نیست به راه و روش دیگری رو می آورد و همان طور که گفته شد مسایل بسیار پیچیده ای را نیز به همراه دارد.
ازدواج در ایران امروز:
ازدواج در ایران از زمان های قدیم تا به حال تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار گرفته است که این عوامل توانسته است تا حد زیادی ساختار ازدواج را به کلی تغییر دهد. دگرگونی های سریع، چون پیدایش شهرهای بزرگ مهاجرت وسیع روستاییان .شهر و گسترش وسایل ارتباطی. بروز تغییرات همه جانبه ای را در امر ازدواج و انتخاب همسر موجی گردیده است از طرفی آن چه را که در گذشته محدوده های بسته جغرافیایی نخواندند، بعضی محدودیت های تنگ که دایره گزینش همسر را محدود می نمود شکسته شد و از طرف دیگر در کنار معیارهای سنتی ارتقاء چون سن، جنس و انتخاب خانوادگی با بهای تازه ای در شاغل شود، انتخاب شغل جانشین وراثت حرفه ای گردید محیط مساعد جهت ارتقاء آزادانه زن و مرد پدید آمد( سارو خانی، باقر، 1375، ص 144).
در واقع همه این عوامل دست به دست هم داده و ازدواج انسان ها را در زمانهای مختلف، ساختی دیگر بخشیده است به طوری که از اجبار برای ازدواج در زمان قدیم کاسته شد و در حال حاضر نقش و خواستن آزادانه طرفین آشکار تر دیده می شود بنابراین چنین می نماید که امروز نیکو تر آن است که از نفوذ غیر مستقیم والدین سخن بگویم که تا چه حد تاثیر دارد.
یوپله در اثر خود به نام فردی، مطالعه ای که از دیدگاه جامعه شناسی بر نتیجه گیری زیر می کشاند به نظر می رسد امروزه فرزندان بیشتر، با طرز تفکری که نزد والدین خویش کسب کرده اند عمل می کنند این نفوذ غیر مستقیم پدر و مادر از راه دیگر نیز به فرزندان اعمال می شود و آن همان چیزی است که می توان (تصور خانوادگی ) نام نهاد. ( سارو خانی باقر، 1375، ص 155) علاوه بر عوامل نامبرده شده عوامل دیگر نیز در امر ازدواج دخیل هستند که می توان از عامل جغرافیایی و شرایط اقتصادی – اجتماعی نیز نام برد.
«عامل جغرافیایی از اهمیت قاطعی برخوردار است یعنی ازدواج در میان اشخاص که از نظر مکان به یکدیگر نزدیک هستند، به مقیاس گسترده تری انجام می شود تا ازدواجی که معلول تصادف باشد، و این بدین معناست که کسانی که به هم نزدیک هستند ، مقدار زیادی صفات و عادات همگون دارد» (سازو خانی ،باقر، 1375، ص 41).
علاوه بر عوامل ذکر شده عامل شرایط اقتصادی –اجتماعی عامل دیگری است در گزینش همسر، مثلا طی بررسیهای انجام شده طبقات بالا و پایین بیش از دیگران ، گرایش به درون همسری دارند. اما به طور کلی می توان گفت: که اگر تمام جنبه های شخصیت انسان در نظر گرفته شود. مشاهده خواهد شد که افراد همسان به انتخاب یکدیگر گرایش بیشتری دارند. (سازو خانی، باقر، 1375، ص 117).
کارکردهای ازدواج چیست و چه تغییر و تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟
در ازدواج برای مردی که تازه وارد جامعه شده است یک جایگاه قانونی تعریف می کنیم تا ببینیم از لحاظ توارثی، حقوقی و منزلت به چه کسی وابسته است؟ و جایگاه واقعی اش کجاست؟ انتقال حقوق هر یک از طرفین زن و شوهر در ازدواج اتفاق می افتد یکی حق محل سکونت ، حق استفاده جنسی از طرف مقابل، حق استفاده از خدمات خانگی طرفین و حق استفاده از دارایی مشترک که همان مایملک است.
در ازدواج به لحاظ اقتصادی یک جور پشتوانه مشترک مالی ایجاد می شود که فرزندان می توانید به آن نکته تکیه کنند تا بعدها بتوانند وارد جامعه بشوند. ازدواج یک جور نظام خویشاوندی هم هست یعنی فرد تعیین می کند با چه اقدامی و با کدام خصوصیات اجتماعی می خواهد وصلت کند .لزوما ازدواج باید به تایید عمومی برسد و مشروعیت بیابد. برخورد جامعه با این واقعه با زمانی که فرد مجرد است متفاوت می باشد از نظر فمنیستها کارکرد ازدواج متفاوت است آنها می گویند: هویت جدیدی که برای زن متاهل ایجاد می شود او را به عنوان جنس دوم در پایگاه فروتری تعریف می کند در عرصه ازدواج ، تقسیم کار جنسیتی اتفاق می افتد زن می پذیرد که در ازدواج چه کاری را باید انجام بدهد و یک جور انقیاد زنان است .ازدواج الگوی یک جور هنجار پذیری جنسی است که توسط سایر نهاد ها تحت تاثیر هنجارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تعریف می شود. فمینیستها بر این باورند که در ازدواج وظایفی به مرد واگذار می شود که در واقع او به نوعی تبدیل به صاحب کار زن می شود و می تواند به او امر و نهی و حتی استثمارش کند. از این دیدگاه ازدواج یک ایدئولوژی و یک نظم تاریخی است که با یک رابطه نا همجنس خواهانه بین زن و مرد اتفاق می افتد زن از طریق دادو ستدش و بده بستانش نظم خویشاوندی را حفظ می کند و این یک ترتیب تاریخی است که اتفاق می افتد این ایدئولوژی و ترتیب تاریخی سبب شده که در دوره جدید نهادهای سیاسی تلقی نادرستی از ازدواج داشته باشند. به عنوان مثال تعریف رفاه اجتماعی و سیستم مالیات گیری از نگاه دولت مبتنی بر این است که زن شوهر دارد یا ندارد؟ متاهل است یا نه؟ بر حسب این، عملکردهایش را تنظیم می کند مدیریتی که ما امروز در جهان داریم خیلی شایق است که زنان و دختران را سر کار بیاورند.
چون معتقد است که اگر مرد را استخدام کند، پس از مدتی او تقاضای خانه و ماشین می کند چون متکفل خانواده است اما زن در نهایت دختر پدرش یا زن شوهرش است. زنان را با حداقل حقوق و مزایا می توانیم استخدام کنیم.
تعریف اشتغال ، مالیات گیری و شاخص های رفاه تحت تاثیر آن ایدئولوژی و آن نگاه تاریخی همچنین از نظر فمنیستها ازدواج نهاد اعمال خشونت مشروع مردان علیه زنان است مرد می تواند همان قدرتی را که از طریق نهاد اجتماعی به وی تفویض شده علیه زن اعمال کند.
خانواده و انواع آن:
تغییر و تحولات نهاد خانواده در طول تاریخ باعث شده است که ما شاهد انواع خانواده در جوامع مختلف باشیم در این قسمت ما به اختصار توضیحاتی در مورد انواع خانواده ارائه می دهیم.
خانواده زیستی: خانواده ای است که برخوردار است از مشروعیت اجتماعی و یک فاقد توان یا قصد حضانت از فرزندانشان (سارو خانی ، باقر، 1375، ص 136).
خانواده مرکب: در تعریف خانواده مرکب می توان چنین گفت: که گروهی اجتماعی است که شامل دو یا چند خانواده هسته ای که در یک خانه زندگی نمایند .مانند خانواده چند زنی، (سازو خانی، باقر، 1375، ص 137).
خانواده زن و شوهری: نتایج تمامی تغییرات و تحولاتی که در صورت گرفته است همین خانواده زن و شوهری است که متشکل شده از یک زن و یک شوهر و فرزند . در واقع می توان گفت: که خانواده زن و شوهری خانواده ایست که در آن تاکید بر روابط زن و شوهر است (سازو خانی، باقر، 1375، ص 137).
خانواده گسترده: خانواده در شکل قدیمی آن همان خانواده گسترده ایست که در آن ممکن است چندین نسل در کنار یکدیگر و در زیر یک سقف زندگی کنند و در چنین خانواده ای که معمولا اکثر اوقات پدر سالاری است مدیریت خانواده بر عهده پدر است. و چنین خانواده ای فاقد تحرک جغرافیایی است که گسترش خانواده می تواند به طور عمومی با ورود عروس به خانه مرد و یا به طور افقی با افزوده شدن نزدیکان صورت نبود.(ساروخانی ، باقر، 1375، ص 137).
نوع دیگر خانواده وجود دارد به نام خانواده ناقص که خانواده فقط با یکی از والدین ادامه حیات بدهد (ساروخانی، باقر، 1375، ص 137).
خانواده در ایران:
نهاد خانواده یکی از نهادهای مقدسی در شریعت مبارک اسلام است که علاوه بر داشتن جنبه های حقوقی و کارکردهای ویژه دارای ویژگیهای روحانی نیز می باشد ، در اسلام کارکردهای متعددی برای نهاد خانواده وجود دارد، از جمله ما می توانیم به پاداش از خود و ارضای ضابطه دهنده غریزه جنسی و جلوگیری از انحرافات جنسی ، ارضای نیازهای عاطفی و تامین آرامش و روانی و... اشاره کنیم.
خانواده در ایران فعلا در حالت تغییر از نوع خانواده گسترده به خانواده زن و شوهری یا هسته ای می باشد، این دگرگونی ها در میان شهر نشینان رایج تر از روستاییان در خانواده گسترده حمایت فرزندان به هنگام خردسالی و حمایت از همسران و کودکان پس از ازدواج به عهده پدر خانواده بود و گاهی حتی تا سه نسل زیر یک سقف زندگی می کردند .(فرجاد، محمد حسن، ص 1372 ، ص 16).
پس در این صورت خانواده مانند یک نهاد اقتصادی می باشد که تمامی اعضاء در حکم کارکنان آن محسوب می شوند و پدر خانواده مدیریت این نهاد اقتصادی را بر عهده داشته است ، ولی در حال حاضر کانون الفت زن و شوهری و محل پرورش کودکان است و با تحولات اقتصادی و اجتماعی و فکری، چهره خانواده ایرانی تغییراتی بزرگ کرده است(قائمی، علی 1375، ص32).
همان طور که قبلا نیز گفته شده ما شاهد تغییرات بسیار زیادی در خانواده ایرانی هستیم و این تغییرات در حالی صورت می گیرد که کشورهای توسعه یافته که چندین سال پیش با این تغییرات رو به رو بوده اند، پس با مقایسه آن با جامعه خودمان تا حدی می توانیم این تغییرات را ناشی از
نفوذ تمدن غرب بدانیم. نفوذ تمدن غرب و تحولات اقتصاد، کشاورزی به صنعتی به خانواده زن و شوهری شکل جدید داده است و در حال حاضر محیط شهری با خانه های کوچک و اقتصاد محدود، اجازه زندگی خانواده گسترده را نمی دهد. در جامعه شهری دو نوع طرز فکر وجود دارد .
مثلا: نسل سالخورده با آزادی نسل جدید برای انتخاب همسر مخالف است و نسل جدید هم با دخالت آن ها در امر ازدواج مخالف است.(قائمی، علی. 1375 ، ص32).
دیدگاه حقوقی اسلام در مورد سن ازدواج:
از دیدگاه اسلام در هر قراردادی لازم است که طرف عقد، بالغ، عاقل و رشید باشد. در مورد ازدواج هم دختر و هم پسر باید به سن بلوغ رسیده باشند. بلوغ در دختر و پسر حالتی است که از کودکی به نوجوانی تحول می یابند و رشد جسمی بدن به کمال می رسد و قوای جنسی شروع به فعالیت می کند.اما سن بلوغ برای همه یکسان نیست و بستگی به عوامل مختلف محیطی، نژادی و غیره دارد. نقاط گرمسیر و برخی از نژادها ، بلوغ زودتر حاصل می شود و در نقاط سردسیر دیرتر، سن بلوغ در دختران پایین تر از پسران است. بدین ترتیب منطقا در مورد هر فردی باید بررسی جداگانه و ویژه ای به عمل آید تا مشخص گردد که به سن بلوغ رسیده است یا نه. و بعد ازدواج به او داده شود اما مشاهده می شود که در عمل به این گونه نبوده است و گاها افراد کم سنی را به ازدواج یکدیگر در می آورند.ازدواج در سنین پایین به خصوص در بین دختران بیشتر اتفاق می افتاد که در مواردی برای سلامت جسمی و روحی دختر و زن پیامدهای ناگواری داشت.
به هنگام تنظیم جلد دوم قانون مدنی در سال 1313 نویسندگان این قانون به دنبال راه حلی بودند که اولا سن معینی برای ازدواج در نظر بگیرند که نه چندان پایین باشد که سلامت زن را به خطر اندازد و نه چندان بالا باشد که عادات و رسوم جامعه را نادیده گیرد. ثانیا به این سن عنوانی غیر از سن بلوغ بدهند تا هم بر خلاف واقعیت نباشد وهم بر خلاف نظر فقها مطلبی عنوان نشده باشد. از این رو سن ازدواج را تحت عنوان قابلیت صحیح برای ازدواج مطرح کردند.
برابر ماده 1041 قانون مدنی که سن ازدواج را مشخص می کرد .ازدواج دختران قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام و پسران قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام ممنوع اعلام شده بود.
تعیین این سن منطقی به نظر می رسید ، زیرا با توجه به افزایش سن، دختر و پسر پخته تر می شوند و منطقی تر فکر می کردند و همچنین در مورد تامین مخارج زندگی، قاعدتا پسر در سن 15 سالگی، توان کافی برای تامین هزینه زندگی را نداشت. البته قانون راه را به کلی نبسته بود.
و اجازه می داد که هر گاه ازدواج در کمتر از این سن مصلحت باشد دادگاه استثنائا اجازه دهد که دختر یا پسر در سن پایین تر ازدواج می کند.
اما در این مورد دختر نباید کمتر از 13 سال و پسر کمتر از 15 سال داشته باشد. در سال 1353 قانونی تحت عنوان (قانون حمایت خانواده) تصویب شد که در آن سن ازدواج برای زن 18 سال و برای مرد 20 سال ذکر شده بود. با استقرار جمهوری اسلامی ایران این قانون به کنار نهاده شد و سن ازدواج همان سن مقرر در قانون مدنی گردید.
چرا هر سال جمعیت بیشتر می شود ، ازدواج کمتر؟
«با وجود افزایش جمعیت چرا تعداد و درصد ازدواج کاهش یافته است؟ آمارها در این باره پاسخ های مختلفی را ارائه می دهند. افزایش تعداد دختران در سن ازدواج نسبت به پسران ، مسائل اقتصادی ، ترس از طلاق و بالا رفتن توقع دختران به خاطر تحصیلات دانشگاهی از جمله عوامل کاهش ازدواج به شمار می روند».
طی سالهای 65-1355 افزایش سریع جمعیت ما در کشور، مشکلات بسیاری از جمله در تحصیل، اقتصاد ، مسکن و اشتغال پدید آورد. نقش افزایش جمعیت در بروز اختلال در ازدواج بی تاثیر نیست. بر اساس آمار موجود، نرخ سالانه رشد جمعیت ایران در دهه 65-1355 در سطح بالایی در حدود 3/6 درصد و متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت کشور با درآمد پایین حدود 3/2 درصد بوده است.
شامل 41 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
دانلود تحقیق مفهوم ازدواج