افزایش رفاه اقتصادی مردم و کاهش فقر یکی از اهداف اصلی برنامه های توسعة اقتصادی در هرکشوری است. فقر از پدیده های نامطلوبی است که از آغاز زندگی بشر در این کرة خاکی با وی قرین و هم نشین بوده است. پدیدة فقرهنگامی که از نسلی به نسل دیگر تداوم یابد، ریشه دوانده و به صورت یک فرهنگ تبدیل شده و به عنوان مانعی پایدار در مقابل توسعه می گردد.
فقر واقعیتی اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی سیاسی است که از دیر باز از بزرگ ترین مشکلات انسان بوده است و در حال حاضر نیز جامعه بشری، علی رغم تحولات بسیار عظیمی که در زمینه های مختلف علوم روی داده است، با این پدیده شوم دست و پنجه نرم می کند. فقر ناشی از محرومیت مادی نیست، بلکه به طور عمده پدیده ای اجتماعی است که موجب می شود اشخاص فقیر از ظرفیت و توانایی خویش درک صحیحی نداشته باشند. فقر از زوایای گوناگونی چون فلسفی، علمی، ادبی، هنری و دینی قابل بررسی و تعمل است. این پدیده شوم چهره کریه خود را در اختلاف طبقاتی افراد مختلف یک جامعه بیشتر نمایان می سازد. بطوری که در حال حاضر حدود یک پنجم جمعیت جهان در فقر بسر می برد. این عده با درآمدی کمتر از یک دلار در زندگی در روز زندگی می کنند. فقر تنها بیانگر وضعیت موجود نیست، بلکه فرآیندی با ابعاد و پیچدگی بسیار را نیز شامل می گردد.
در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران ویژگیهای مختلف ایران در افق سال 1404 هجری شمسی مطرح شده است. بخشی از این ویژگیها عبارت است از: ایرانی برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد و به دور از فقر و فساد. همچنین در مواد مختلف برنامه چهارم، دولت موظف به اقداماتی در جهت بهبود زندگی گروههای کم درآمد شده است. بنابر ماده 84 برنامه چهارم دربارة ایجاد امنیت غذا و تغذیه، دولت موظف به تشکیل شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، تخصیص منابع برای یارانه مواد غذایی، تهیه برنامه جهت ایمنی غذا و کاهش ضایعات مواد غذایی شده است. ماده 90 بر اقداماتی جهت دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی تأکید دارد. ماده 95 به استقرار عدالت، کاهش فقر و محرومیت و توانمندسازی فقیرها از طریق تخصیص کار آمد و هدفمند منابع تأمین اجتماعی و تدوین برنامه جامع فقرزدایی تأکید دارد.(خداد کاشی، فرهاد. حیدری، خلیل،1388)
از دهه های پایانی قرن بیستم توجه به فقر زدایی مورد توجه قرار گرفت و حمایت های جدی سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن باعث شد در اکثر کشورهای جهان این موضوع در دستور کار دولتها قرار گیرد در همین راستا سازمان ملل دهه 1990 را دهه ریشه کنی فقر نام گذاری کرد. اعضای اسکاپ(کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه که ایران هم در آن عضویت دارد) متعهد شدند اقدامات لازم برای ریشه کنی فقر را تا سال 2010 انجام دهند. با این حال اطلاعات موجود بازگوی آن است به زعم این بسیج بین المللی نتایج مهمی بدست نیامده و فقرای جهان در حال افزایش است.
در ایران اگر چه اقدامات مربوط به تأمین اجتماعی و حمایت از فقرا و آسیب پذیران روستایی سابقه ای دست کم 40 ساله دارد اما دستاوردهای برنامه ها از حیث کاهش فقر و آسیب پذیری در آمدی در نقاط روستایی کشور در خور توجه نیست در نتیجه پیش شرط اساسی توفیق در برنامه های کاهش فقر انجام مطالعات علمی و روشمند برای شناخت و تحلیل فقر است. بخش مهمی از فقر و گرسنگان در نواحی روستایی زندگی می کنند بنابراین می توان گفت توفیق در برنامه های فقر زدایی مستلزم گسترش مطالعات علمی فقر شناسی در نواحی روستایی و کوشش مستمر برای ارتقای کمی و کیفی این مطالعات است.(زاهدی مازندرانی، محمد جواد،1384)
سرعت بسیار زیاد شهری شدن در دوران قبل از انقلاب اسلامی و حتی بعد از آن که شدت بیشتری گرفت. نقش بسیار مهمی در تجزیه و تحلیل فعلی دارد و طی 40سال گذشته جمعیت روستایی ایران، از 80 درصد به 40 درصد جمعیت کل کشور رسیده است.این مسئله تا حدودی ناشی از فقر روستایی و تشدید این مشکل بوده است.(خالدی، کوهسار،1384: 89)
رویکردهای نظری فقر و برنامه های فقر زدایی - 21 صفحه + doc