67 صفحه
مقدمه:
هدف از بسته بندی نمودن مواد غذایی این است که طول عمر نگهداری آن افزایش یابد و مواد غذایی بطور کامل از خطر عوامل فساد درونی و بیرونی و اکسایشی حفظ شود. همچنین حمل و نقل مواد غذایی بهتر و آسانتر انجام گیرد.
امروزه در اروپا و آمریکا حدود 200 نوع بسته بندی مختلف در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. در آمریکا در حدود 300 هزار شرکت تولید کننده و شرکتهای خدماتی در زمینه تکنولوژی نوین بسته بندی فعالیت می کنند. در این کشور یک میلیون نفر در صنعت بسته بندی مشغول به کار هستند. بطور کلی 75 درصد محصولات تولید شده بسته بندی می شوند. در سالهای اخیر هزینه بسته بندی در آمریکا بالغ بر 55 میلیارد دلار شده است و تخمین زده می شود که در سالهای بعد این هزینه افزایش یابد. هزینه سالانه برای مواد اولیه بسته بندی در آلمان حدود 60 مارک می باشد. در این کشور 5 درصد از کل درآمد خالص سالانه صرف هزینه بسته بندی مواد غذایی می شود. به عبارتی هزینه سرانه مواد اولیه بسته بندی مواد غذایی برای یک آلمانی هر سال در حدود 750 مارک می باشد. در این کشور به علت استفاده فراوان از مواد غذایی آماده و کنسرو شده، زباله منازل بیش از 15 میلیون تن در سال بوده که در حدود 5/5 میلیون تن آن را مواد اولیه بسته بندی تشکیل می دهد. مواد شامل 4/2 میلیون تن کاغذ و مقوا 5/1 میلیون تنشیشه 8/0 میلیون تن مواد سنتنتیک (پلاستیکی) و 5/0 میلیون تن قوطی فلزی می باشد.
با افزایش تولید مواد غذایی بسته بندی شده در کشورهای صنعتی، می توان بسته بندیهای غیر استاندارد را نیز مشاهده نمود که علت اصلی آن افزایش قیمت مواد اولیه بسته بندی می باشد و از طرفی از بین بردن یا بازیافت مواد اولیه بسته بندی مصرف شده نیز یکی از مشکلات دیگر در اروپا به شمار می آید.
در اغلب کشورهای در حال توسعه به علت کثرت تعداد افراد خانواده (بیش از 4 نفر) و آماده نمودن مواد غذایی به صورت تازه از یک طرف احتیاج به بسته بندی نمودن مواد غذایی نبوده اما از طرف دیگر برای جلوگیری از ضایعات آنها بسته بندی نمودن مواد غذایی و استفاده مواد اولیه بسته بندی و تکنولوژی نونی بسته بندی الزامی است.
بسته بندی شکیل و مناسب محصولات نقش بسزایی در ارائه و فروش محصول در بازارهای داخلی و خارجی خواهد داشت. امروزه شاهده آن هستیم که ارزانترین مواد تهیه شده و بهترین شرایط بسته بندی و با قیمت بسیار بالایی عرضه می شود و این امر حکایت از آن دارد که شکل و نحوه بسته بندی در جذب مشتری و مطلوبیت مصرف کننده بسیار تاثیر گذار می باشد و بعنوان بخش مهمی از زنجیره تامین کالا نقش عمده ای در بازاریابی و فروش محصول بر عهده دارد.
بخشی از بسته بندی امروز در قالب لفافه های آلومینیومی و کاغذی است که عمدتاً از ورقهای نازک آلومینیومی و کاغذی برای بسته بندی مواد غذایی، دخانیات، دارو و لوازم بهداشتی و... مورد استفاده قرار می گیرد که با توجه به ظرافت ورقهای آلومینیوم بخصوص برای ضخامتهای کمتر از 40 میکرون با کاغذ لمینیت (Laminate) می گردد که به لفافهای آلومینیومی کاغذی معروف می باشند که این گزارش بر روی مطالعات بازار این طرح متمرکز می باشد.
در کشور ما خصوصاً طی چند سال گذشته، جهت نیل به خودکفایی اقتصادی و گرایش به سمت تولید و صادرات محصولات غیر نفتی، سیاست هایی در جهت حمایت از صنایع کشاورزی و تبدیلی اتخاذ گردیده است. کشاورزی و صنایع وابسته به آن در ایران (خصوصاً با مناسب بودن شرایط آب و هوایی) می تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، در جهت صادرات نیز گام های بلندی را بردارد. با توجه به این که حجم تولید محصولات کشاورزی مملکت ما در حدود 44 میلیون تن در سال می باشد و با احتساب 35 درصد ضایعات (و گاهی بیشتر) خساراتی که از این بابت متوجه کشور می گردد. در حدود 52/16 میلیون تن به ارزش 812 میلیارد ریال در سال می باشد. یکی از عوامل مهم در ایجاد ضایعات محصولات کشاورزی محدود بودن امکانات بسته بندی (مواد اولیه بسته، دستگاههای بسته بندی و افزایش قیمت مواد اولیه بسته بندی و دستگاههای مدرن) می باشد که در حدود 5/3-2 درصد از کل خسارات بخش کشاورزی را تشکیل می دهد.
بسته بندی نمودن کالای صادراتی غیر نفتی، چنان جدی و مسئله ساز است که می بایست دولت بعنوان گامی در راه توسعه صادرات، امکان ورود دستگاههای جدید بسته بندی و مواد لازم را فراهم آورده و تسهیلات کافی را در اختیار شرکتهای صادره کننده قرار دهد. رکود صنعت بسته بند ی در ایران را می توان ناشی از کافی نبودن، کمبود و گرانی مواد اولیه بسته بندی و وسایل (دستگاههای بسته بندی) مورد نیاز و کافی نبودن آگاهی صادرکنندگان در این امر دانست.
صادرات یک کار علمی، گسترده و با هدف مشخص است که بدون فراگیری علوم، اصول و قوانین بازاریابی، از احتمال موفقیت کمتری برخوردار است.
تعداد دانش آموختکان این علم به طور تخصصی در ایران زیاد نیست و از سویی علیرغم تلاش این افراد، به دلیل فقدان برخی فاکتورها مانند کیفیت پایین محصولات، نامناسب بودن بسته بندی کالاها و مواردی از این قبیل، کشور توفیقی در امر صادرات ندارد.
گرچه ایران از مزیت نسبی خدادادی در صنایع غذایی برخوردار است. ولی از آنجا که بطور علمی با امر تولید و عرضه محصولات برخورد نمی کند. لذا به نتایج مطلوب در این خصوص نمی رسد در حالی که وابستگان بازرگانی سفارتخانه های کشورهای مختلف، به امر بازاریابی در کشورها مشغولند. نمایندگی های ایران فاقد چنین توانایی هایی می باشند. از ساختار تجاری کشور که عمدتاً متمرکز بر واردات می باشد شکل گرفته است و از آنجائیکه این کمشور تنها در ازاء صدور مواد خام اقدام به واردات مصنوعات صنعتی هنوز تجربه لازم برای صدور فرآوردها و مصنوعات صنعتی برخوردار نیست و ساختار اقتصادی کشور آمادگی لازم برای این خدمات برخوردار نمی باشد.
در اغلب کشورها، دولت از صادرکنندگان حمایت می کند و به تضمین خسارتهای آنها می پردازد. در حخالی که صادرکنندگان ایرانی، همواره خود متحمل هزینه هایشان می باشند. ما هنوز قادر نشیدیم، بازارهای داخلی خود را بشناسیم، چطور انتظار می رود که بازارهای جهانی را شناسایی کنیم و به صدور کالا به دیگر کشورها بپردازیم. ایران فاقد فرهنگ صادرات است و لذا با عرضه سنتی محصولات به بازارهای منطقه به صورت مقطعی توانست بخشی از بازارها را اشغال نماید ولی به سبب ضعف های موجود در مدیریت صادرات، این بازارها به سادگی از دست رفت که از جمله مهمترین عوامل آن فقدان بسته بندی مناسب برای محصولات می باشد. از جایگاه لازم در سطح بین المللی برخوردار نیست اگر ما می توانستیم بازارهای داخلی را بشناسیم، هرگز بازارمان از انواع کالاهای صادراتی اشباع نمی شد. بطوری که بسته بندی کالاهای ایران با زبان روز دنیا و فرهنگ ملتهای آن هماهنگ نیست و این عامل به علت عدم شناخت و تحقیقات در کشورهایی که قرار است صادرات صورت پذیرد، می باشد.
تولید در ایران با حجم بالایی از ضایعات همراه است، ضایعاتی که هرگز بازیافت نمی شوند و در نهایت نیز به کاهش حجم ارزش افزوده کشور منجر می شوند. چنانچه ایران می خواهد در امر صادرات محصولات خود موفق باشد باید در وهله اول به ارتقاء کیفیت تولیدات بها دهد. از سوی دیگر باید با حمایت دولت از تولید کنندگان و صادرکنندگان به فعال کردن مراکز بازاریابی در داخل کشور و همچنین سفارتخانه های ایران در خارج از کشور اقدام کند.
شناسایی بازارهای داخلی و خارجی و تلاش برای تامین نیاز متقاضیان از دیگر گامهای لازم در این خصوص می باشد که در صورت شناسایی این فرصتها، شرط کافی برای حضور بازارهای عرضه مناسب کالا از طریق بسته بندی بهداشتی و جاذب خواهد بود امروزه صنایع بسته بندی نقش عمده ای از عرضه مناسب محصول به بازارهای بین الملل را دارند لذا احداث و توسعه صنایع بسته بندی از جمله تامین لفافه های مناسب برای بسته بندی میتواند قدمی موثر در گسترش و توسعه صادرات در کشور باشد. لذا احداث واحدهای تولیدی در صنعت بسته بندی مناسب با دانش فنی و تکنولوژی روز دنیا میتواند گامی عملی برای حضور بیشتر محصولات کشاورزی و صنایع غذایی کشور در بازارهای بین المللی باشد.
- لزوم بسته بندی مواد غذایی از نظر اقتصادی
تعریف بسته بندی
بسته بندی عبارتند از: محافظی که سلامت کالاهی محتوی خود را از مرحله تولید تا مرحله مصرف (مرحله نگهداری) حفظ می کند.
با بسته بندی نمودن مواد غذایی می توان از ضایعات مواد غذایی (پرت) جلوگیری نمود و طول عمر نگهداری مواد غذایی را افزایش داد و نیز مواد غذایی سالم را به مصرف کننده عرضه نمود. در ضمن از لحاظ زمانی و مکانی در مصرف مواد غذایی یک ارتبطا مناسب برقرار نمود. به عبارتی دیگر محصولات تولید شده در بهار و تابستان را می توان در فصلهای دیگر استفاده نمود و محصولات کشاورزی را بدون این که تغییراتی در کیفیت آن بوجود آید از محلی به محل دیگر انتقال داد. مواد غذایی بسته بندی شده، از صدمه عوامل مخرب مکانیکی مانند بارگیری، تخلیه بار، حمله و نقل و غیره حفاظت شده و از تاثیر عوامل خارجی (حشرات و غیره) مصون می ماند.
بسته بندی نمودن مواد غذایی از آسیب تغییرات جوی (افزایش رطوبت، نرم شدن و بهم چسبیدن مواد غذایی) به این مواد جلوگیری می نماید این روش از نظر بهداشتی نیز برای مصرف کننده اهمیت بسزایی دارد. با بسته بندی نمودن می توان مواد غذایی را به صورت خشک یا آماده (غذای کودکان، محصول استریلیزه شده، پاستوریزه شده، خشک شده و یا خشکبار) به مصرف کننده عرضه نمود.
جهت روشن شدن لزوم بسته بندی مواد غذایی چند مثال ذکر می شود. طول عمر نگهداری شیر پاستوریزه حداکثر 2-10 روز در یخچال می باشد در صورتی که طول عمر نگهداری شیر استریلیزه UHT با بسته بندی سیستم اسپتیک در درجه حرارت محیط 20 درجه سانتیگراد، 8 هفته و حداکثر 2 ماه خواهد بود.
اگر چنانچه مواد اولیه بسته بندی از نوعی انتخاب شود که مواد غذایی، قابل رویت باشد، مصرف کننده می تواند بهتر به کیفیت آن پی ببرد. مانند نان های تکه ای که در کیسه های پلاستیک بسته بندی شده و قابل رویت بودن این محصول برای مصرف کننده حائز اهمیت است. چنانچه محصول، کپک زده باشد مصرف کننده از خرید آن پرهیز می کند. از نظر تولید کننده، مواد غذایی بسته بندی شده در سیستم های سوپر مارکت بهتر عرضه می شود. با این روش هزینه پرسنل تقلیل یافته و در ضمن مصرف کننده نیز وقت کمتری برای خرید مواد غذایی صرف می کند.
همچنین سیستم بسته بندی برای کارخانجات هزینه کمتری در انبارداری مواد غذایی در بر خواهد داشت. هزینه کل حمل و نقل و انبارداری برای مواد غذایی بسته بندی شده در مقایسه با مواد غذایی به صورت فله، متفاوت است. با استفاده از سیستم های بسته بندی می توان هزینه کل حمل و نقل مواد غذایی را در حدود 2/4 درصد کاهش داد. کاهش هزینه کل تولید برای محصولات مختلف، متفاوت است. بعنوان مثال این کاهش هزینه برای کره 20 درصد، قند و شکر 3 درصد، ماست و خامه و نوشابه 18 درصد و کنسرو و سبزیجات 17 درصد می باشد.
- خصوصیات مواد بسته بندی
مواد اولیه بسته بندی باید خصوصیات زیر را داشته باشد:
- برای مواد غذایی، سمی نباشد.
- از نظر شکل ظاهری قابل توجه مصرف کننده باشد که بتواند کمک به فروش محصول نماید.
- در مقابل نور، رطوبت، چربی، گاز و بوم مقاوم باشد.
- از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد بطوری که کارخانجات تولید کننده بتوانند محصول بسته بندی شده را در بازار رقابت نگه دارند.
- در مقابل عوامل خارجی مانند ضربات مکانیکی مقاوم باشد.
- درب این مواد با سهولت باز شود و دوخت و چاپ پذیری آن به سهولت انجام گیرد.
- بازیافت زباله آنها آسان و کمترین ضرر را به محیط زیست برساند.
- تاثیر متقابل این خصوصیات به شکل کاملتری در نمودار 1 مشخص شده است.
- خنثی بودن مواد اولیه
- کاهش میزان مصرف مواد اولیه هنگام بسته بندی
- آسان بودن تولید
- انگیزه خرید و قیمت
- محیط زیست
- تولید کننده مواد اولیه بسته بندی
- تولید کنندگان دستگاههای بسته بندی
- شرکتهای پرکننده در بسته بندی
- تجار 11- دولت خصوصیاتی که برای مواد اولیه بسته بندی مورد نظر قرار می گیرد از دیدگاه افراد مختلف، متفاوت می باشد از جمله:خنثی بودن مواد اولیه بسته بندی، کاهش میزان مصرف مواد اولیه، اثرات تخریبی محیط زیست.خنثی بودن مواد اولیه بسته بندی و آسان بودن تولید آن.خنثی بودن آن، کیفیت مواد اولیه بسته بندی و محصول بسته بندی شده، سهولت باز شدن درب آن و ارزان بودن قیمت آن که انگیزه ای برای خریداران باشد. برطبق نظر انجمن بین المللی آلومینیوم، ورقه های آلومینیومی به سه بخش عمده تقسیم می شوند:2- ظروف نیمه سخت فویل های خانگی/ شرکتی بیش از 40 درصد از مصرف کل این محصول را به خود اختصاص می دهند. این فویل ها در اغلب خانه های شهری دیده می شوند اما رشد آنها در آینده منوط به میزان رشد جمعیت می باشد. در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 تقاضا برای خرید ظروف آلومینیومی به یکباره کاهش یافت ولی در اواخر دهه 90 با توجه به نیاز مردم به خاطر به همراه بردن غذا بیرون از منزل این روند رو به افزایش نهاد. بخش سوم یعنی بسته بندی های انعطاف پذیر شامل کیفها، کیسه های کوچک، لفاف های پوشاننده، تیوبهای چند لایه، اسپتیک ها، قوطی های آلیاژی و بسته بندی وسایل پزشکی می باشد. جدول 1- انواع ورقه های آلومینیومی
- مصرف بسته بندی های قابل انعطاف در دهه 1990 سالانه 3 درصد رشد داشته است. موسسه Omege بر این باور است که این نوع بسته بندی در زمره پرطرفدارترین بسته بندی فویلی تا سال 2005 باقی خواهد ماند. این رشد به دلیل تبدیل مستمر از سیستم های سخت به نیمه سخت می باشد.
- موسسه Omege معتقد است کل تقاضا در این بخش تا سال 2005 سالانه کمتر از 2 درصد رشد خواهد داشت که این مهم به دلیل اقتصاد ناپویا و کاهش درآمدهای موجود خواهد بود.
- محفظه های نیمه سخت (ظروف آلومینیومی) برای استفاده در بسته بندی های غذاهای پخته، غذاهای آماده و حمله و نقل غذای رستوران ها بکار برده می شوند. هر چند اطلاعات کامل از میزان مصرف ظروف بسته بندی در کشور ایران وقالب کشورها وجود ندارد ولی همه ساله حدود 7 میلیارد عدد ظرف آلومینیومی در اندازه و شکل های مختلف در شمال آمریکا استفاده می شود. آنها ارزان قیمت، کم وزن و چند منظوره هستند.
- 3- بسته بندی های قابل انعطاف
- 1- فویل های خانگی/ شرکتی
- ساختارهای اولیه و مهم بسته بندی های فویلی
- 3- از نظر تولید کندگان مواد غذایی و بسته بندی شده:
- 2- از نظر تولید کنندگان دستگاههای بسته بندی:
- 1- از نظر تولید کنندگان:
- ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
- 10- مصرف کننده
شرح
میزان مصرف بسته بندی های فویلی
متوسط رشد سالیانه بین 1999 تا 2005
میزان کل درخواست بر حسب درصد کل
میزان مصرف در سال 2005 (mm/Lb)
فویلهای خانگی
9/0%
43%
340
ظروف نیمه سخت
5/1%
4/23%
185
بسته بندی های انعطاف پذیر
6/2%
6/33%
265
کل
7/1%
100%
790
رقابت در بدست آوردن بهترین و ارزان ترین ماده اولیه برای بسته بندی
بسته بندی های آلومینیومی بطور پیوسته با دیگر انواع آن از قبیل پلیمرهای روکش شده و لایه های آنتی اکسیدان در رقابت هستند. چندین سال قبل از ورقه های روکش دار به جای برچسب های آلومینیومی بر روی بطریها استفاده می شد و در بسته بندی غذاهای سبک و پاکت های قهوه نیز ورقه های نازک اندود شده کاربرد بسیاری داشتند.
در اواسط دهه 1980، جعبه های دو جداره عایق گرما که برای محافظت از غذا بخصوص غذاهای منجمد استفاده می شود بازار را در اختیار گرفت. از آن زمان به بعد بود که فویل به خاطر راضی کردن اکثر خریداران و تلفیق زیبایی و قیمت مناسب با یکدیگر، نقش عمده تری را در بازار ایفا کرد.
اتیلن وینیل الکل (EVOH) پلاستیک روکش شده ای که دو دهه قبل بازار معرفی شد. به علت قیمت بالای آن کم کم فروش خود را از دست داد. همچنین قیمت بالای ورقه های آنتی اکسیدان (مثل اکسید آلومینیوم و سیلیکن بر روی پلی استر) استفاده از آن را در آمریکا محدود کرد.
برای بسته بندی کالا به چه بنکاتی باید توجه داشته باشیم
شناسایی پارامترها و عوامل مهم و تاثیرگذار که در بسته بندی کالاها نقش دارند. امروزه از نکات مهم در بررسی امور مطالعاتی سیستم های بسته بندی شرکتهای تجاری بزرگ جهانی می باشد. با در نظر داشتن عوامل مهم و تعیین میزان کمی و کیفی این عوامل، می توانیم از هر کدام از کالاهایی که خواسته باشیم، بسته های قابل اطمینان تهیه کنیم تا کالای ما بهتر عرضه شود. نکته مهمی که قبل از پرداختن به موضوع اصلی باید بیان شود این است که بعضی از این پارامترها، خود به تنهایی مستقیماً بعنوان عوامل تاثیرگذار هستند ولی پاره ای از همین پارامترها در دو یا سه وضعیت می توانند نقش داشته باشند که این عوامل به نظرات کارفرما یا شرکت مورد سفارش دهنده، باز می گردد. در ذیل به اهمیت پاره ای از این پارامترها که در تعیین بسته بندی کالاها نقش دارند، پرداخته شده است.
پروژه مالی شرکت آلوم پارس(صنایع بسته بندی)
