مقدمه :
یکی از مسائلی که همواره ذهن نگارنده را به خود مشغول می‌داشت این بود که سرزمین‌هایی که زمانی جزو قلمرو ایران محسوب می‌شدند و نامهای فارسی اجزاء جغرافیایی آنها در کتب و متون تاریخی و ادبی این کشور مؤید چنان تعلقی می‌باشد، چگونه از این کشور جدا شده و سرنوشتی سوای ـ ایران به مفهوم سیاسی متداول امروزی‌اش ـ پیدا کردند. نامهایی چون رودکورایاکر که یادگار و یادآور نام کورش پادشاه بزرگ هخامنشی است، نامهای دربند، گنجه و بخصوص نام اخیر که یادآور شاعر پارسی‌گوی نظامی گنجه‌ای است از جمله نامهایی می‌باشند که هر ایرانی ـ حتی با سواد اندک و بدون اطلاعات تاریخی ـ با شنیدن آن احساس بیگانگی نسبت به آنها نکرده و اگر بداند ـ که غالبا می‌دانند ـ آن سرزمین‌ها دیگر متعلق به ایران نیست بر از دست رفتن آنها حسرت می‌خورد.
از زمانی که نگارنده دانشجوی مقطع کارشناسی بود، براین مطلب واقف شد که از ابتدای حکومت خاندان قاجار، مخصوصاً از زمان فتحعلیشاه ضعف قوای سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران در مقابل دول غربی روشن شد. اگرچه زمینه آن ضعف در گذشته فراهم شده بود) و از آن پس تدریجاً و عملاً و رسماً قسمتهایی از قلمرو تاریخی این کشور از آن جدا شده و در تنظیم روابط خود با دول اروپایی دچار خودباختگی و پذیرش قراردادهایی شد که ناشی از بی‌اطلاعی از اوضاع جهانی و سیاست‌های دولت‌های خارجی بود و استقلال سیاسی، نظامی، اقتصادی و حقوقی ایران را خدشه‌دار کرد.
فهرست مطالب :
1ـ مقدمه
2ـ مسأله اصلی
3ـ سوالات و فرضیات پژوهش
4ـ روش تحقیق 3
5ـ مشکلات تحقیق 4
6ـ پیشینه و ادبیات تحقیق 5
7ـ شناخت و نقد منابع 6
8ـ سامان‌دهی تحقیق 12
بخش اول
1ـ روابط ایران و اروپا در دوره صفویه، افشاریه و زندیه (انگلیس، فرانسه، روسیه)
فصل اول
1ـ1ـ روابط ایران و انگلیس در دوره صفویه، افشاریه و زندیه:
1ـ1ـ1ـ آغاز روابط ایران و انگلیس در دوره صفویه 19
1ـ1ـ2ـ سفارت شرلی به اروپا 23
1ـ1ـ3ـ اتحاد ایران و انگلیس علیه پرتغالیها و تصرف هرمز 27
1ـ1ـ4ـ روابط ایران و انگلیس پس از مرگ شاه عباس 30
1ـ1ـ5ـ شاه عباس ثانی و شاه سلیمان 33
1ـ1ـ6ـ روابط ایران و انگلیس در اواخر پادشاهی صفویه 34
1ـ1ـ7ـ روابط ایران و انگلیس در دوره افشاریه 36
1ـ1ـ8ـ روابط ایران و انگلستان در دوره زندیه 38
فصل دوم
1ـ2ـ روابط ایران و فرانسه در دوره صفویه، افشاریه و زندیه:
1ـ2ـ1ـ آغاز روابط ایران و فرانسه در دوره صفویه: 46
عنوان صفحه
1ـ2ـ2ـ روابط ایران و فرانسه در دوره شاه سلطان حسین 55
1ـ2ـ3ـ مقدمات قرارداد 1708 56
1ـ2ـ4ـ سفارت فابر 56
1ـ2ـ5ـ سفارت میشل و عقد قرارداد 1708 57
1ـ2ـ6ـ سفارت محمدرضا بیک و نقش فرانسه در ایران پس از سقوط اصفهان 62
1ـ2ـ7ـ روابط ایران و فرانسه در دوره افشاریه 69
1ـ2ـ8ـ روابط ایران و فرانسه در دوره زندیه 74
فصل سوم
1ـ3ـ روابط ایران و روسیه در دوره صفویه، افشاریه و زندیه:
1ـ3ـ1ـ روابط ایران و روسیه در دوره صفویه 78
1ـ3ـ2ـ روابط ایران و روسیه پس از شاه عباس اول 90
1ـ3ـ3ـ روابط ایران و روسیه در زمان شاه سلطان حسین 96
1ـ3ـ4ـ سفارت اسرائیل اری و آرتمی والنسکی 98
1ـ3ـ5ـ روابط ایران و روسیه در دوره افشاریه 103
1ـ3ـ6ـ روابط ایران و روسیه در دوره زندیه 110
بخش دوم
2ـ جایگاه ایران در رقابتهای اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه و روسیه)
فصل اول
2ـ1ـ اوضاع اروپا و کشیده شدن ایران به دایره سیاست بین‌المللی
2ـ1ـ1ـ تحولات اروپا در قرون هیجدهم و نوزدهم: 115
2ـ1ـ2ـ انقلاب صنعتی 115
2ـ1ـ3ـ علل و نتایج انقلاب صنعتی 115
2ـ1ـ4ـ اوضاع اروپا در قرن هیجدهم 120
عنوان صفحه
2ـ1ـ5ـ اوضاع اروپا در اواخر قرن 18 122
2ـ1ـ6ـ ناپلئون و مصر 124
2ـ1ـ7ـ سیاست خارجی ناپلئون 126
2ـ1ـ8ـ از انقلاب فرانسه تا قتل تزار پل اول 131
2ـ1ـ9ـ از جلوس الکساندر تا عقد قرارداد تیلسیت 139
2ـ1ـ10ـ از قرارداد تیلسیت تا کنگره وین 151
فصل دوم
2ـ2ـ سیاست خارجی ایران از سقوط اصفهان تا اواخر دوره فتحعلیشاه
2ـ2ـ1ـ از سقوط اصفهان تا فتحعلیشاه 166
2ـ2ـ2ـ تحولات سیاسی ایران در اوایل دوره قاجاریه 179
فصل سوم
2ـ3ـ دخالت کشورهای اروپایی در اوضاع سیاسی ایران (فرانسه، انگلیس و روسیه)
2ـ3ـ1ـ دوره دخالت فرانسه در اوضاع سیاسی ایران 191
2ـ3ـ2ـ جایگاه انگلستان در جنگ‌های ایران و روسیه 207
2ـ3ـ3ـ مذاکرات و شکست اصلاندوز 217
2ـ3ـ4ـ عهدنامه گلستان و پذیرش صلح 223
2ـ3ـ5ـ دوره دوم جنگ‌های ایران و روسیه 232
2ـ3ـ6ـ نتیجه 236
جایگاه ایران در رقابتهای دول اروپایی عصر فتحعلیشاه (فرانسه، انگلیس، روسیه)