مقدمه
استان خراسان با مساحتی حدود ۳۱۳۰۰۰ کیلومتر مربع حدود ۲۰ ٪ خاک کشور را تشکیل می دهد . متوسط بارندگی استان به میزان ۱۶۰ میلیمتر برآورد شده است که بین ۸۰ میلیمتر در جنوب و۴۰۰ میلیمتر در شمال استان متغیر است . میزان متوسط بارندگی در استان تقریبا معادل ۶۴ ٪بارندگی کشور است و ۱٨ ٪ بارندگی جهان است .
بنابراین خراسان جزء مناطق خشک کشور بشمار می آید و استحصال آب نقش حیاتی در زندگی مردم دارد .
میزان آب استحصال شده از منابع آبهای سطحی و زیر زمینی معادل ۹⁄۱۱ میلیارد متر مکعب می باشد که از این مقدار ۲⁄۹ میلیارد متر مکعب از منابع زیرزمینی و ۳ میلیارد متر مکعب از منابع سطحی مورد استفاده قرار می گیرد .
علاوه بر آن حدود ۵⁄۱ میلیارد مترمکعب از جریانهای سطحی از مرزها خارج یا وارد کویر می گردد لذا استان خراسان در زمینه منابع آب و مدیریت بر آن نیاز به سرمایه گذاری بیشتری دارد .
از طرفی بالاترین میزان برداشت از منابع آبهای زیرزمینی کشور از دشتهای خراسان انجام میگیرد و ۳۱ ٪ دشتهای ممنوعه کشور در این استان قرار دارد .همین امر باعث ایجاد دغدغه هایی برای مسئولین در جهت تامین آب شرب شهرستانهای استان شده است .
به همین جهت باید برای جلوگیری از ایجاد بحران، برنامه هایی مدون درزمینه استفاده بهینه از آب دشتهای استان انجام پذیرید .
در این پروﮊه سعی شده است با توجه به سطح زیر کشت بهینه ای که بر اساس الگوی کشت و دیگر عوامل موثر، بدست می آید به همراه آن سیستم استفاده بهینه ازآب نیز معین شود و در نتیجه توجیه اقتصادی با تجزیه و تحلیل اطلاعات ، مطالعه و بررسی گردیده و نتیجه آن مشخص گردد.
فصل اول
برنامه را می توان دستور کاری برای عملیات و فعالیت آینده دانست .و با توجه به گسترش جغرافیایی ممکن است منطقه ،استان یا کشور را در بر بگیرد .
همچنین برنامه ها دارای اهدافی هستند که می توانند بر اساس نیازهای اصلی جامعه اولویت بندی ، سپس بررسی و انتخاب گردند.
۱−۱مراحل برنامه ریزی
می توان مراحل مختلف برنامه ریزی را به شکل زیر بیان نمود .
الف: تعیین هدف و تشریح اهداف اصلی و فرعی:
بطورکلی هر برنامه ای دارای هدف یا اهدف اصلی می باشد و برای نیل به آنها با توجه به محدودیتهای اجتماعی سیاسی فرهنگی اقتصادی کوتاهترین راه حلهای مساله تشریح می گردند .
ب: شناخت مساله و تشریح آن:
در این مرحله قسمتهای مختلف مساله و هدف شناخته شده و رابطه بین مساله و محیط شامل نیازها امکانات وسایل منافع هزینه ها درآمدها موانع و محدودیتها تشریح می شود .
ج:شناسائی راه حلها و ارزیابی اثرات طرح:
شناسائی راه حلهای مختلف و ارزیابی اثرات هر یک از آنها ، بعمل آمده و تخمین هزینه ها و تاثیرات آتی هر راه حل جهت وصول به اهداف مورد توجه و بررسی قرار می گیرد .
به عبارتی می توان گفت در این مرحله شناخت گزینه ها و گزینه یابی صورت میگیرد.
د: تحلیل گزینه ها و انتخاب بهترین گزینه :
در این مرحله معیارها وروشهای مقایسه گزینه ها و ارزیابی قطعی تاثیرات طرح صورت میگیرد و باید کوشش نمود که بهترین راه حل یا برنامه برای رسیدن به هدف نهایی انتخاب شود .
برای ارزیابی و انتخاب بهترین گزینه ، اثرات هزینه پروزه های کوتاه وبلند مدت ملاحظه شود و توجه به راه حلهای مختلفی که برای نیل به هدف وجود دارد ، ارزیابی های لازم توسط تصمیم گیران صورت گرفته و بهترین راه حل انتخاب گردد.
ﻫ: انتخاب روش کار:
جزئیات عملیات مختلفی که در طرحهای انتخابی باید صورت گیرد ، کاملا بررسی می شود و برای هرقسمت برنامه ، منابع مورد لزوم اختصاص یافته و ضمن رعایت ترتیب فعالیتهای برنامه لازم است هماهنگی بین فعالیتهای گوناگون هر قسمت برنامه ایجاد شود .
هماهنگی بین اهداف و منابع
بین اهداف و منابع و امکانات می بایست هماهنگی ، تناسب و تعادل لازم وجود داشته باشد و در صورت عدم هماهنگی بین آنها ، به احتمال زیادبرنامه دچار تنگنا شده و اجرا نخواهد شد و بروز اینچنین تنگناها در حین اجرای برنامه باعث می گردد که برنامه از مسیر خود خارج گردیده و ممکن است حتی گاهی درست در جهت عکس هدفهای اولیه حرکت کند .
هماهنگی در زمان اجرای برنامه
این امر موجب می شود مشکلی در زمان اجرا و بهره برداری قسمتهای مختلف برنامه بروز نکند چون تاخیر در اجرای هر قسمت از برنامه باعث عقب افتادگی در قسمتهای دیگر می شود .
هماهنگی در رعایت حق تقدم اجرای برنامه
رعایت حق تقدم و تاخیر در قسمتهای مختلف برنامه از نظر اجرا و بهره برداری دارای اهمیت لازم می باشد و اگر هماهنگی در این زمینه به نحو مطلوب انجام نگیرد باعث ایجاد مشکلات عدیده ایدر زمان اجرا وبهر برداری از مجموعه برنامه خواهد شد .
و: بهینه سازی برنامه:
بهینه سازی برنامه به مفهوم توزیع مناسب منابع و امکانات و انتخاب صحیح وسایل اجرای برنامه،بنحوی که بیشترین فایده از لحاظ برآورد هدفها و کمترین صرف زمان ،امکانات و منابع بدست آید .
امروزه عمل بهینه سازی بوسیله ابزارهای ریاضی و بکارگیری کامپیوتر انجام میشود.
شش مرحله فوق جزء مراحل برنامه ریزی در بخش شناخت و بررسی مطالعات طرح می باشد و دو مرحله ۱ـ اجرا ٢ـ مدیریت بهره برداری و ارزیابی ، به شش مرحله فوق به عنوان مراحل هشتگانه برنامه ریزی می گردد و حال به بخش دیگری از فرآیند برنامه ریزی بنام سطوح برنامه ریزی می پردازیم .
۱ −٢ سطوح برنامه ریزی
سطوح مختلف برنامه ریزی بشرح زیر می باشد :
الف : برنامه ریزی در سطوح کلی :
برنامه ریزی در سطح کلی ، ابزاری سیاسی جهت ایجاد و حفظ هماهنگی بین برنامه های بخشهای مختلف و مناطق و استانها و از طرفی با کل منابع اقتصادی کشور می باشد .
تهیه و بکارگیری چهار چوب برنامه کلان در برنامه ریزی، ارتباط کلی و منطقی برنامه های بخشهای مختلف را برقرار نموده و یک برنامه کلی انسجام یافته و هدفدار ومتناسب با منابع اقتصادی کشور ارائه می دهد .
ب: برنامه ریزی در سطح بخشها :
اقتصاد کشو،ر به چند بخش اصلی تقسیم می شود که هر بخش به تعدادی بخش فرعی تقسیم میگردد، بنحوی که جمع بخشهای فرعی، بخش اصلی را تشکیل داده و جمع بخشهای اصلی ، کل اقتصاد کشور را شامل می شود .
برنامه ریزی در سطح بخشها ، منابع محدود مانند سرمایه نیروی انسانی ، سرمایه مالی و... را بشکلی بین بخشها توزیع می نماید که هدفهای آنان از حیث تولید ، مصرف ، سرمایه گذری ، واردات ، صادرات و اشتغال تحقق یابد.
ج:برنامه ریزی طرحها :
در برنامه ریزی طرحها غالبا ابعاد اجرایی برنامه مانند زمان شروع و انجام طرح، محل اجرا و مجری طرح معین می شود و طرحها ممکن است جزء طرحهای ملی ویا منطقه ای یا استانی باشد .
د:برنامه ریزی منطقه ای:
کل اقتصاد کشور را میتوان به مناطق جغرافیایی یا استانی نیز تقسیم نمود در اینصورت برنامه کلان بر حسب بخشها و مناطق تفکیک می شود در اینگونه برنامه ریزی از برنامه هر بخش سهم هر منطقه تعیین شده و جمع برنامه مناطق با برنامه ملی و بخشها هماهنگ و سازگار است .
ﻫ: توزیع جغرافیایی جمعیت:
در برنامه ریزیها به توزیع جمعیت باید توجه شود و از مسائلی که در این مورد از برنامه ریزی مطرح می شود نباید به سادگی چشم پوشید .
و: برنامه های کوتاه ، میان و بلند مدت:
از نظر دوره زمانی برنامه ها به سه دسته کوتاه مدت (یکساله ) میان مدت (۵ تا ۷ ساله) وبلند مدت ( ۱۵تا ٢۵ ساله ) تقسیم میگردند.
۱− ۳ اصول کلی برنامه ریزی
همانطور که قبلا گفته شد ، برنامه ریزی یک فرآیند مستمر و دائمی می باشد . بگونه ای که مراحل مختلف برنامه بر یکدیگر اثر می گذارد و کمبود اطلاعات و آمار موثق ، این اثر گذاری را در تمام سطوح برنامه ریزی افزایش می دهد .
این اثر گذاری لزوم استفاده بهتر و بیشتر از اطلاعات و آمار موجود را ایجاب می نماید و کمبود آن از کارائی و قابلیت اطمینان برنامه ها خواهد کاست .
اولین اقدام در برنامه ریزی ، تعیین هدفها و سیاستهای کلی اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است و این اهداف توسط مدیران جامعه برای بیان جهت گیریهای حرکت نظام اقتصادی – اجتماعی ارائه می گردند.
در برنامه ریزی شناسائی هر چه دقیقتر و کاملتر جامعه ضروری بنظر می رسد تا بر اساس این شناخت بتوان الگوی مناسبی با توجه به واقعیتهابنا نهاد و نتایج را با بیانی ساده اخذ و به نظر خواهی گذاشت و نظرات ارائه شده را بطور جدی مطالعه و بررسی نمود .
فصل دوم
آشنایی مقدماتی با برنامه ریزی و توسعه منابع آب
۲־۱ ضرورت برنامه ریزی و توسعه منابع آب
آب دارای نقش بسزایی به عنوان یک عنصر کلیدی درتوسعه اجتماعی واقتصادی هرکشورمی باشد وبلحاظ نیازبخشهای کشاورزی وصنعت به آب وتوسعه آن ورشد جمعیت ومضافا کمبود منابع آب درکشورِِ، لزوم برنامه ریزی وتوسعه منابع آب درچهارچوب یک طرح جامع آب کاملا احساس می شود.
باتوجه به اینکه کشورماجزء مناطق خشک ونیمه خشک بوده وآب به عنوان یک منبع کمیاب محسوب می گردد برای جلوگیری ازاینکه کمبود آب مانعی دررشد اقتصادی واجتماعی کشور ایجاد نماید، ضرورت دارد که مد یریت وبرنامه ریزی وبه همراه آن توسعه وبهره برداری منابع آب بهبود یابد وبالطبع وجود یک برنامه جامع آب در چارچوب سیاستهای کلی اقتصادی ، اجتماعی وزیست محیطی کشور نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع اب در جهت اهداف توسعه کشور ایفا خواهد نمود .
امروزه موضوع الودگی محیط ز یست ابهابصورت مساله بسیار جدی در آمده است و کشورهایی که دچار کمبود منابع آب هستند بصورت حاد تری با این مشکل روبرو خواهند بود.
طرحهای توسعه منابع آب میتوانند بترتیبی به حل مشکلات فوق پرداخته و از طریق برنا مه ریزی سنجیده ، تلاشها و منابع تخصیص یافته به این منظور را سامان دهند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 44 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله