مقدمه :
تفکر و تفحص در راه پیشبرد دانش خدمت است و هرگاه این خدمت راه گشای موانع و مشکلات جوامع بشری ، بخصوص جامعه اسلامی ایران گردد در درگاه خداوند تبارک و تعالی عبادت محسوب می شود اضافه برآن آنگاه که حاصل تفکر و تفحص به صورتی گسترده در دسترس همگان واقع گردد .
دانش حسابداری به علت تأثیر قاطع آن در حسن جریان امور مالی و مدیریت موسسات وسعت و کاربرد چشمگیری در تمام شئون یک اجتماع دارد . از سویی ، قوانین متعدد و مختلف که برشکل یا انحاء جریان امور مالی مؤسسات نظارت دارد ، کاربرد این دانش را در اشکال مختلف مؤسسات و صور گوناگون رفتار مالی ، دچار تنوع بیشتر و گاه پیچیده تری می کند . به باور این قلمزن ، دانش حسابداری گرچه اصول مشخص و مستدنی دارد که در هر جامعه ای و هرگونه مؤسسه ای رعایت آن اصول ناگزیر است ولی فقط رعایت اصول دانش حسابداری ، برای سامان دادن جریان امور مالی کافی نیست ، بلکه باید در هر جامعه ای این اصول مشخص و ملون به نحوی مقتضی با قوانین مالی موضوعة همان جامعه ترکیب و تلفیق گردد تا نه تنها امور مالی مؤسسات سامان یابد بلکه مسئولیتهای قانونی نیز رعایت و ملحوظ شود . در تألیف و تنظیم مطالب سلسله کتب حسابداری شرکتها دو نکته مهم ملحوظ بوده که اشاره می شود :
اول آنکه نحوة بیان مطالب و تبلور اصول چنان اتخاب شود که نه تنها دانشجویان را مفید بوده و به عنوان وسیله ای جهت یادآوری آنچه استادان در کلاسهای درس تحریر می کنند بکار آید بلکه آماده سازی باشد برای ورود و فعالیت در شرکتهای تجاری .
دوم آنکه برای سامان دادن جریان امور مالی مؤسسات باید اصول حسابداری شرکتها را با قوانین مالی ترکیب و تلفیق و سازگار ساخت .
گسترش فزاینده و پیچیدگی فعالیتهای اقتصادی از یک سو و لزوم فراهم آوردن اطلاعات دقیق در رابطه با حسابداری شرکتها از سوی دیگر به تدوین اصول و ابداع روشها و راه حلهای نوین حسابداری شرکتها در چند دهة اخیر انجام شده است که با جمع آوری چندین کتب مختلف حسابداری مطالبی بصورت خلاصه گردآوری کرده ام که در این جزوه مشاهده می شود . بیشتر کتابهایی که انتخاب کرده ام از انجمنهای حرفه ای حسابداری که تدوین و منتشر شده که کمابیش کلیه جنبه های حسابداری را نظم داده اند استفاده کردم .
شرکت تضامنی
سازمان و عملیات شرکتهای تضامنی
طبق مادة 116 قانون جارت، شرکت تضامنی، شرکتی است که تحت نام مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای تادیة تمام فروض کافی نباشد، هریک از شرکاء مسئول پرداخت تمامی قروض شرک است.
هر قراری که برخلاف این بین شرکاء ترتیب داده شده باشد، برای اشخاص ثالث، «کان‌لم‌یکن» خواهد بود.
مشاغلی مانند وکالت، پزشکی، مؤسسات حسابداری و سایر مؤسسا کوچک، بیشر به صور شرکتهای تضامنی ایجاد می‌شوند.
مسئولیت در شرکت تضامنی
لفظ شرکت تضامنی، به شرکتی اشاره دارد که همه شرکای آن از مسئولیتی نامحدود برخوردارند و هریک از آنها بطور انفرادی عهده‌دار بدهیهای شرکت هستند.
نام شرکتهای تضامنی
مادة 117ـ قانون تجار مقرر داشته است که در نام شرکت تضامنی باید عبارت (شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود. در صورتیکه اسم شرکت مشتمل براسامی تمام شرکاء نباشد، باید بعد از اسم یا شریک یا شرکای ذکر شده، عباراتی از قبیل «… و شرکاء یا … و برادران» قید شود: مانند شرکت تضامنی احمدی و شرکاء.
سازمان شرکت تضامنی
عمر یک شرکت تضامنی ممکن است با فوت، ورشکستگی، فسخ شراکت از طرف یکی از شرکاء یا تقاضای وی خاتمه یابد. با پذیرش شریک جدید به شرکت تضامنی، کار شرکت تضامنی قبلی خاتمه یافته تلقی و شرکت جدیدی ایجاد می‌شود.
برابر مادة 131 قانون تجارت در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء و همچنین در صورتیکه یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده 129 انحلال شرک را تقاضا کرد، سایر شرکاء می‌توانند سهم آن شریک را از دارایی شرکت بطور نقدی تأدیه و او را از شرکت خارج کنند.
مادة 136 ـ قانون تجارت موارد انحلال شرکت تضامنی را به ترتیب زیر اعلام می‌کند:
الف)
1. وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده، انجام داده است یا انجام آن غیر ممکن باشد.
2. وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد؛ مگر اینکه مدت، قبل از انقضاء تمدید شده باشد.
3. در صورتیکه شرک ورشکسته شود:
ب) در صورت رضایت تمامی شرکاء
ج) در صورتیکه یکی از شرکاء به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا کند، و محکمه نیز آن دلایل را موجه بداند و حکم به انحلال بدهد.
د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده 137؛
مادة 137ـ فسخ شرک در صورتی ممکن است که در اساسنامه شرکت این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل بطور کتبی به شرکاء اعلام شود.
هـ) در مورد ورشکستگی یکی از شرکاء، انحلال وقتی صورت می‌گیرد که مدیر تصفیه بطور کتبی تقاضای انحلال شرکت را کرده، از تقاضای مزبور شش ماه گذشه و شرکت مدیر تصفیه را از تقاضای انحلال منصرف نکرده باشد.
و) در صور فوت یا محجوری یکی از شرکاء(بقای شرک موقوف بر رضایت سایر شرکاء و قائم مقام متوفی و شریک محجور خواهد بود.)
تبصره:
در مورد بندج، هرگاه دلایل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکای معین باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای سایر شرکاء بجای انحلال شرکت، به اخراج آن شریک یا شرکای معین حکم بدهد.
تشکیل شرکتهای تضامنی
بعد از اینکه دو یا چند نفر تصمیم به تشکیل شرکت تضامنی گرفتند، برای انجام فعالیتهای تجاری لازم است که توافق بین شرکاء به صورت مدون تهیه شود. در ایران طبق ماده 195 قانون تجارت، شرکتنامه باید براساس مقررات قانون تجارت تهیه شود و در ادارة ثبت شرکتها به ثبت برسد. نکات مهمی که در شرکتنامه یک شرکت تضامنی بیان می‌شود، به شرح زیر است.
1. نام و مشخصات شرکت
2. موضوع فعالیت شرکت
3. مدت شرکت، تاریخ تشکیل، نام شرکاء
4. سرمایه شرک و دارائیهای سرمایه‌گذاری شده توسط هر شریک، روش ارزیابی سرمایه‌گذاریهی غیر نقدی.
5. چگونگی تقسیم سود و زیان.
6. حقوق و برداشتهای هر شریک.
7. شرایط رفع اختلاف و انحلال و تصفیه شرکت در پایان مدت شرکت.
8. مقررات مربوط به فوت یا خروج شرکاء
شرکتنامه شرکت تضامنی با تصویب همه شرکاء امکان پذیر است.
اختلافاتی که بین شرکاء بوجود می‌آید با مراجعه به شرکتنامه قابل حل نیست. و در دادگاههای قانونی مطرح می‌شود.
طبق مادة 118 قانون تجارت، شرکت تضامنی وقی تشکیل می‌شود که همة سرمایه نقدی آن تأدیه و سهم‌الشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شود.
در شرکت تضامنی، شرکاء باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیریت تعیین کنند (مادة 120 قانون تجارت)
در شرکتهای تضامنی اگر سهم‌الشرکه یک یا چند نفر غیر نقدی باشد، باید سهم‌الشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمامی شرکاء تقدیم شود (ماده 122 قانون تجارت).
افتتاح حسابهای شرکت تضامنی
پس از تعیین میزان سهم هریک از شرکاء (نقدی و غیرنقدی)، اقلام دارایی که شرکاء در اختیار شرکت گذاشته‌اند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در اختیار شرکت گذاشته‌اند، در بدهکار حسابهای دارایی شرکت ثبت و مبلغ سرمایه هریک از شرکاء در بستانکار حساب سرمایه مربوط ثبت می‌شود.
حساب سرمایة شرکاء در شرکتهای تضامنی
عملیات حسابداری مربوط به تقسیم سود و زیان و برداشت شرکاء و حساب سرمایه در شرکتهای تضامنی با حسابداری شرکتهای انفرادی و شرکت سهامی تفاو دارد. اگر چه می‌توان در شرکتهای تضامنی با ثبت یک حساب سرمایه برای هر شریک، کلیه حسابهای مربوط به شرکاء را در آن منظور کرد ولی معمول این است که از سه نوع حساب:
1. حساب سرمایه،
2. حساب جاری،
3. حساب وام دریافی یا پرداختی به شرکت.
حساب سرمایه با سرمایه‌گذاری اولیه بستانکار شده و در مقابل، حساب داراییهایی که بعنوان سرمایه آورده شده است بدهکار می‌گردد.
سایر موارد احتمالی برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز در حساب سرمایه منظور خواهد شد. در برخی از کشورها، در پایان دورة مالی براساس شرکتنامه، سود یا زیان خالص ارائه شده در خلاصه سود وزیان به حساب سرمایة شرکاء بسته می‌شود. ولی در ایران نظر این است که به نام هر شریک یک حساب برداشت یا حساب جاری افتتاح شود و سهم سود وی به این حساب بستانکار ووجوهی را که شریک از شرکت دریافت و برداشت کند، به این حساب بدهکار شود. با استفاده از این روش، حساب سرمایة هر شریک ثابت باقی مانده و اضافه برداشتهای آنها نیز مشخص خواهد شد. دلایل این نظریه عبارت است از:
1. سرمایه هر شریک باید مشخص باشد و تغییرات آن تابع مقررات قانونی است؛
2. سود تقسیم شده متعلق به شریک است و تضمینی برای طلب بستانکاران نمی‌باشد؛
3. هر شریک می‌تواند در هر زمان سود خود را از شرک خارج کند.
وجوه نقد قابل توجهی که هر شریک به صورت علی‌الحساب یا وام از شرک دریافت می‌کند، به جای ثبت در حساب برداشت، در حسابی به نام وامهای پرداختی به شرکاء منعکس می‌شود. برعکس، وجوهی را که شریک به صورت وام به شرکت پرداخت می‌کند به جای افزایش در حساب سرمایه بعنوان یک وام در حساب وام دریافتی از شرکاء ثبت می‌شود. طبقه‌بندی این اقلام تحت عنوان جاری یا بلند مدت معمولاً از روی تاریخ سررسید آنها صورت می‌گیرد.
برنامة تقسیم سود یا زیان در شرکتهای تضامنی
در شرکهای تضامنی در آخر دورة مالی برای تقسیم سود و زیان از حسابی به نام حساب تقسیم سود استفاده می‌کنند، و مانده حساب سود و زیان پس از انتقال به این حساب بین شرکاء توزیع می‌شود.
براساس مادة 119 قانون تجارت، اگر شرکاء برنامه تقسیم سود و زیان را در شرکتنامه مشخص نکرده باشند، سود یا زیان شرک باید به نسب سرمایه بین شرکاء تقسیم شود. در برخی از موارد، شرکاء ممکن است بدون توجه به مانده حساب سرمایه خود با یکی از برنامه‌های تقسیم سود و زیان به شرح زیر موافقت کنند.
از آنجا که چگونگی تقسیم سود موضوعی مهم است، اکثر شرکتهای تضامنی در شرکتنامه توافق لازم را منعکس می‌کنند.
برنامه‌های تقسیم سود یا زیان خالص در بین شرکای یک شرکت تضامنی در پنج‌گروه زیر خلاصه شود.
1. براساس نسبتهای تعیین شده یا بطور مساوی،
2. براساس سرمایه،
3. براساس بهره (سود)سرمایه،
4. براساس حقوق و پاداش،
5. براساس بهره (سود) سرمایه به اضافة حقوق و پاداش
یادآوری:
در شرکت تضامنی تا زمانی که زیان سالهای گذشته از محل سود سالهای آتی تامین نشده باشد، تقسیم سود به هر شکلی بین شرکاء ممنوع است. در این مورد مادة 132 قانون تجارت مقرر می‌دارد:
«اگر در نتیجه ضررهای وارده، سهم‌الشرکه شرکاء کم شود مادام که این کمبود جبران نشده باشد، تأدیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است».
تقسیم سود و زیان براساس نسبتهای تعیین شده یا بطور مساوی
عموماً سود وزیان براساس نسبتهای توافق شده یا بطور یکسان بین شرکاء تقسیم می‌شود که در اینصورت باید در شرکتنامه قید شده باشد.
مثال:
پرویز و رضا با سرمایه‌ای به ترتیب مبلغ 40.000 ریال و 50.000 ریال تشکیل شرک تضامنی دادند. اگر سود حاصله در سال اول 18.000 ریال باشد و طبق شرکتنامه سود به نسبت 1و2 بین شرکاء تقسیم شود، نسب آرتیکل آن در دفتر روزنامه به صورت زیر است:
شرح بدهکار بستانکار
حساب خلاصه سود وزیان
حساب تقسیم سود
حساب قسیم سود
حساب جاری پرویز
حساب جاری رضا 18.000
18.000
18.000
6.000 ( 3/1 * 18.000 )
12.000 = ( 3/2 * 18.000)
در مثال فوق اگر شرکاء تصمیم بگیرند که سود را بطور مساوی تقسیم کنند، ثبت آن در دفتر روزنامه به شکل زیر است:
حساب تقسیم سود 18.000
حساب جاری پرویز 9.000
حساب جاری رضا 9.000
در یک تقسیم نامساوی دیگر ممکن است تامیزان مشخصی از سود، به نسبتهای توافق شده اختصاص یابد و سود اضافی به نسبتهای دیگری تقسیم شود.
تقسیم سود وزیان براساس سرمایه
طبق قانون تجارت در صورتیکه ترتیب خاصی برای تقسیم سود و زیان در شرکنامه ذکر نشده باشد، سود یا زیان شرکت به نسبت سرمایة شرکاء بین آنها تقسیم می‌گردد.
در مثال فوق اگر سود و زیان به نسبت سرمایه تقسیم شود، ثبت آن به صور زیر است.
حساب تقسیم سود 18.000
حساب جاری پرویز 8.000= (90.000/40.000*18.000 )
حساب جاری رضا 10.000= (90.000/50.000*18.000 )
تقسیم سود شرکت تضامنی به نسبت سرمایه، در زمانی که سرمایه‌گذاری وجوه نقد محور اصلی پیشرفت کار و توسعة کار شرکت است، بسیار اعمال می‌شود. برای اجتناب از اختلاف بین شرکاء ضروری است که در شرکتنامه مشخص شود که مبلغ سرمایة مورد نظر، مربوط به کدام یک از مقاطع زیر است.
1. سرمایه‌گذاری اولیه
2. مانده حساب سرمایه در ابتدای هرسال
3. مانده حساب سرمایه در پایان هر سل
4. میانگین مانده حساب سرمایه در طی سال
مثال:
مانده حساب سرمایه شرکاء در شرکت تضامنی «الف» و«ب» در اول فروردین سال جاری به ترتیب 40.000 ریال و 80.000 ریال است. شریک «الف» در اول تیرماه همان سال مبلغ 10.000 ریال به سرمایه خود افزود و شریک «ب» در اول مهرماه 5.000 ریال برداش کرد. اگر شرکتنامه مقرر شده باشد که سود به نسبت میانگین مانده حساب سرمایه هر شریک در طی سال تقسیم شود و سود سال 30.000 ریال باشد. محاسبات میانگین مانده حساب سرمایة شرکای شرکت تضامنی «الف» و«ب» و تقسیم سود براساس آن به شرح زیر خواهد بود:
نام شریک تاریخ افزایش ( کاهش ) سرمایه مانده حساب سرمایه مدت میانگین حساب سرمایه
الف 1فروردین 40.000 40.000 1 سال 10.000=( 1 *40.000 )
4 4
1 تیر 10.000 50.000 3 سال 37.500=( 3 *50.000 )
4 4
ب 1 فروردین 80.000 80.000 1 سال 40.000=( 1 *80.000)
2 2
1 مهر (5.000 ) 75.000 1 سال 37.500=( 1 *75.000 )
2 2
77.500
جمع میانگین سرمایه ها در پایان سال 125.000
تقسیم سود خالص
الف ) 11.0400 = 47.500 *30.000
125.000
ب ) 18.600 77.5000 *30.000
125.000
جمع سود خالص 30.000
تقسیم سود و زیان براساس تخصیص بهره به سرمایة شرکاء
در قسمت قبل، چگونگی تقسیم سود به نسبت مانده حساب سرمایة شرکاء، فرض بر این بود که سرمایه‌گذاری عاملی مهم در توسعه و پیشرفت شرکت تضامنی است؛ ولی در بیشتر موارد، دارییهای سرمایه‌گذاری شده فقط یکی از عواملی است که در پیشرفت شرکت تضامنی نقش دارد؛ به همین دلیل در این روش فقط بخشس از سود خالص را به نسبت سرمایه تقسیم می‌کنند و باقیمانده را به نسبت مساوی یا به نسبتهای تعیین شدة دیگری تقسیم می‌کنند.
تقسیم سود و زیان براساس حقوق و پاداش
کلمة حقوق در عملیات حسابداری شرکتهای تضامنی بعنوان وسیله‌ای برای تقسیم خالص بکار می‌رود. پرداخ حقوق یا پاداش راه حل ساده‌ای برای شناسایی خدمات انجام شده توسط هر شریک است، و شرکتنامه به همین منظور، حقوق مختلفی را به شرکاء اختصاص داده و باقیمانده به صورت مساوی با نسبتهای دیگر تقسیم می‌شود.
در شرکتنامة شرکت تضامنی ممکن است برای شریک اداره کنندة شرکت، امتیازی به صورت درصدی از سود خالص نیز در نظر گرفته شود که این امتیاز با حقوق و پاداش تفاوت دارد و فقط زمانی که شرکت دارای سود است، به شریک تعلق می‌گیرد و به هنگام زیان خالص شرکت پرداخت نمی‌شود.
تقسیم سود و زیان براساس حقوق و پاداش
در این روش که ترکیبی از روش سوم و چهارم است، ابتدا بهرة سرمایه هر شریک محاسبه می‌شود، سپس به هر شریک مقداری نیز بعنوان پاداش یا حقوق تعلق می‌گیرد و باقیماندة سود به نسبتهای تعیین شده تقسیم می‌شود.
در مثال شرکت تضامنی پرویز و رضا فرض کنید ابتدا بهره‌ای به نرخ 10% نسبت به سرمایه و نیز پاداشی به ترتیب 3.000 ریال و 1.000 ریال برای شرکاء در نظر گرفته شود و باقیمانده به نسبت مساوی تقسیم شود. محاسبه و ثبت عملیات ذیل است:
پرویز رضا جمع
بهره 4.000 5.000 9.000
پاداش 3.000 1.000 4.000
جمع 7.000 6.000 13.000
سهم‌‌‌باقیماندة سود 2.500 2.500 5.000
جمع 9.500 8.500 18.000
حساب تقسیم سود 18000
حساب جاری پرویز 9500
حساب جاری رضا 8500
در مثال فوق، اگر مجموع پاداش و بهره بیشتر از سود خالص باشد، ما به التفاوت بعنوان زیان به نسبت مساوی بین شرکاء تقسیم و از حساب شرکاء کسر می‌شود.
مسائل خاص در شرکتهای تضامنی
در شرکت تضامنی ممکن است در صدی از سود خالص شرکت بعنوان اندوخته برای توسعة شرکت در آینده، جبران ضرر و زیانهای آتی و یا سایر جنبه‌ها تشخیص داده شود که اینگونه مبالغ باید قبل از تقسیم سود انباشته در شرکت نگهداری شود. به این ترتیب، پس از منظور کردن ارقام مذکور، در خصوص تقسیم باقیماندة سود براساس شرکتنامه اقدام خواهد شد، که ثبت آن در دفتر روزنامه آن به شرح زیر است:
بدهکار بستانکار
حساب تقسیم سود **
اندوخته‌ها **
ورود شریک جدید
تغییر مالکیت در شرکهای تضامنی با توجه به اهمیت شخصیت و اعتبار شرکاء و نیز به مسئولیت تضامنی هر شریک، مستلزم رعایت مقررات و ضوابط خاصی به شرح زیر است:
طبق مادة 125 قانون تجارت: «هرکس به عنوان شریک ضامن در یک شرکت تضامنی داخل شود، متضاماً با سایر شرکاء مسئول قروضی هم خواهند بود که شرکت قبل از ورود او داشته است؛ اعم از اینکه در نام شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. هر قراری که بین شرکاء، برخلاف این ترتیب، داده شده باشد، در مقابل اشخاص ثالث «کان‌لم‌یکن» خواهد بود.
در شرک تضامنی، هیچیک از شرکاء نمی‌تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند؛ مگر به رضایت همه شرکاء.
ورود شریک جدید به شرکت تضامنی، به دو روش ممکن است انجام شود:
کسب سهم‌الشرکه با پرداخت مستقیم به یک یا چند نفر از شرکاء.
سرمایه‌گذاری در شرکت تضامنی توسط شریک جدید.
کسب سهم‌الشرکه با پرداخت مستقیم به شرکاء
اگر شریک جدید سهمی را از یک یا چند نفر از شرکای موجود خریداری کند، پس از تصویب کلیه شرکاء، این عمل با ایجاد یک حساب سرمایه برای شریک جدید ثبت می‌شود و مانده حساب شرکای فروشنده نیز به همین مبلغ کاهش می‌یابد. ثبت آرتیکل آن در دفاتر به صورت زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
سرمایه (شریک فروشنده) **
سرمایه (شریک خریدار) **
بابت انتقال سرمایة شریک قدیم به شریک جدید
باید توجه داشت که در این روش، انتقال مالکی عملی شخصی میان دو یا چند نفر ازشرکاء است و ارتباطی به عملیات شرکت ندارد؛ بلکه فقط جایگزینی سرمایه‌ها انجام می‌شود.
سرمایه‌گذاری در شرکت تضامنی توسط شریک جدید
شریک جدید ممکن است با سرمایه‌گذاری دارایی، در شرکت تضامنی وارد شرکت شود؛ در این حالت، جمع داراییها و سرمایه شرکت تضامنی افزایش می‌یابد.
این نوع سرمایه‌گذاری و ورود شریک جدید ممکن است در عمل به طرق مختلفی انجام شود: بدین معنا که سرمایه‌گذاری شریک جدید برابر ارزش دفتری یا بیشتر، و یا کمر از ارزش دفتری شریک جدید باشد. در هر صورت، روی روابط بین شرکاء و نحوه تقسیم سود و زیان را اساسنامه تعیین می‌کند؛ ولی اگر اساسنامه ترتیب خاصی مقرر نداشته باشد، هریک به نسبت سرمایه‌ای که در شرک دارند، عهده‌دار مسئولی و سود و زیان شرکت خواهند بود.
مثال:
فرض کنید فرهاد و فرشاد شرکای یک شرکت تضامنی‌اند که سود یا زیان خالص به صورت مساوی بین آنها تقسیم می‌شود و هریک از شرکاء، 600.000 ریال سرمایه دارند. شرکاء موافقت کردند که فرزانه با پرداخ 800.000 ریال وارد شرکت تضامنی شود. در شرکت جدید که سود و زیان خالص بطور مساوی تقسیم می‌شود، ورود شریک جدید به ترتیب ذیل دفاتر ثبت شود.
بدهکار بستانکار
صندوق/ بانک 800.000
سرمایه فرزانه 800.000
ثبت و ورود شریک جدید
با توجه به توافق انجام شده، علی‌رغم اینکه مانده حساب سرمایه شرکاء برابر نیست و سرمایة فرزانه بیشتر از سایر شرکاء است، سود و زیان به نسبت مساوی بین سه شریک تقسیم می‌شود و نیازی نیست که مانده حساب سرمایة شرکاء برابر باشد.
سرقفلی در شرکت تضامنی
در هر مؤسسة بازرگانی و صنعتی، معمولاً غیر از داراییهای ثابت مادی، داراییهای بدون وجود عینی و محسوس به نام داراییهای معنوی یا غیر مادی وجود دارد. این دارییها، مادام که دایرند، ارزشمندند و قابل تملیک هستند، و از نظر حسابداری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. داراییهای مشمول استهلاک که عمر قابل استفادة آنها از جهت قانونی یا به موجب قرارداد یا به علل اقتصادی محدود است؛ مانند حق‌الاختراع (حق مالکیت صنعتی)، حق طبع (حق مالکیت ادبی و صنایع ظریفه)، حق انحصار، و اجاره غیر منقول برای مدت طولانی.
2. داراییهایی که عمر قابل استفادة آنها نسبتاً نامحدود است و به این دلیل، معمولاً مشمول استهلاک نیستند؛ مانند سرقفلی و علائم تجاری.
سرقفلی عبارت است از شهرت و معروفیتی که یک مؤسسه برای خود کسب کرده‌است و از عواملی مانند حسن اداره، مرغوبیت کالا و یا قدمت و مؤسسه، مناسب بودن قیمتها و موفقیت محل مؤسسه شکل می‌گیرد.
در کشورهای غربی، سرقفلی اهمیت زیادی دارد و در قانون به رسمیت شناخته شده است. در ایران نیز عملاً سرقفلی وجود دارد، و در قانون روابط مالک و مستاجر سرقفلی به عنوان حق کسب و پیشه و یا تجارت به رسمیت شناخته شده است. هر چند که یک مؤسسة دایر معمولاً دارای سرقفلی است، باز شدن حسابی برای سرقفلی طبق اصل قیمت تمام شده در دفاتر وارد می‌شود.
در یک شرکت تضامنی، وقتی شخصی بعنوان شریک جدید داخل شود، باید ارزش سرقفلی را که شرکای قدیم ایجاد کرده‌اند به آنها بپردازد. البته این تعدیل به سرقفلی منحصر نیست و بطور کلی، هر وقت شریک جدیدی به شرکت داخل یا شریکی از آن خارج شود، کلیه داراییهای شرکت باید با ارزش واقعی و معارف ارزیابی شود و تعدیلات لازم در حسابهای شرکاء بعمل آید؛ ولو اینکه در مبلغ داراییهای دفاتر تغییر داده نشود. شایان ذکر است که در برخی مواقع، شخصیت شریک جدید بر عکس موجب ایجاد یا افزایش حق سرقفلی می‌شود.
سرقفلی به نفع شرکای قدیم شرکت تضامنی
هرگاه ارزش سرقفلی در دفاتر منعکس نشده باشد، مانده حساب سرمایة شرکاء کمتر از میزان واقعی خواهد بود، و در صورت ورود شریک جدید باید تعدیلی در حسابها بعمل آید تا شریک جدید بدون پرداخت سهم متناسبی در سرقفلی سهیم نشود. برای منظور کردن ارزش سرقفلی به نفع شرکای قدیم در دفاتر، یک حساب سرقفلی افتتاح و ارزش سرقفلی را در این حساب بدهکار و همین مبلغ را به نسبت برای تقسیم سود و زیان به حساب سرمایة شرکای قدیم بستانکار می‌کنند که در نتیجة این عمل، سرمایة شرکاء قدیم به میزان ارزش سرقفلی افزایش خواهد یافت.
سرقفلی به نفع شریک جدید
به دلیل نیاز به شرکت تضامنی به وجوه نقد، مهارت و یا سایر مزایای شریک جدید ممکن است برای متقاعد ساخن وی توافق کنند که سرقفلی به نفع شریک جدید منظور و بدین ترتیب سرمایه شریک جدید بیش از مبلغ پرداختی شود.
مثال:
در مثال سیروس و داود که هریک 450.000 ریال در شرکت سرمایه دارند، قرض کنید شریک جدید (بهروز) مالک یک مؤسسة شخصی سودآور است و او به جای سرمایه‌گذاری نقدی، شرکت شخصی خود را در اختیار شرکت تضامنی گذاشته است تا در سرمایه و سود زیان خالص شرکت سهیم باشد. داراییهای خالص شرکت بهروز 300.000 ریال برآورد شده است.
ثبت ورود شریک جدید، به شرح زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
دارایی خالص 300.000
سرقفلی 150.000
سرمایة بهروز 450.000
ملاحظه می‌شود که به علت سودآوری شرکت شخصی بهروز در سنوات گذشته، علاوه بر دارایی آن، مبلغ 150.000 ریال نیز سرقفلی در نظر گرفته شده است؛ به عبارت دیگر به دلیل موقعیت مناسب، ارزش متعارف داراییهای خالص شرکت بهروز به مبلغ 450.000 ریال برآورد شده است.
اختصاص امتیاز به شرکاء
دریک شرکت معروف و سودآور، شریک جدید ممکن است برای ورود به شرکت تضامنی به جای سرقفلی مبلغی به عنوان امتیاز به شرکای قبلی بپردازد؛ یا برعکس شرکای قدیم ممکن است برای ورود شریک جدید به شرکت، امتیازی را به نامبرده واگذار کنند. اختصاص امتیاز به شرکاء در دو وضعیت زیر تشریح می‌شود:
اختصاص امتیاز به شرکای قدیم
در مثال شرک تضامنی سیروس وداود فرض کنید با توافق شرکاء قرار باشد بهروز در قبال سرمایه‌گذاری به مبلغ 600.000 ریال، در سرمایه و سود و زیان مشارکتت کند؛ در اینصورت، ثبت دفتر روزنامه به شرح زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
صندوق 600.000
سرمایة سیروس 50.000
سرمایة داود 50.000
سرمایة بهروز 500.000
بابت ورود بهروز با پرداخت 100.000 ریال امتیاز به شرکای قبلی
محاسبات مثال:
سرمایة سیروس 450.000
سرمایة داود 450.000
جمع سرمایه قبل از ورود شریک جدید 900.000
سرمایة بهروز 600.000
جمع سرمایة بعد از ورود شریک جدید 1.500.000
سهم سرمایه مورد نیاز بهروز 500.000 =3 1.500.000
امتیاز تخصیص یافته به شرکای قدیم 100.000 = 500.000-600.000
سهم امتیاز هر یک از شرکای قبلی 50.000 =2 100.000
سرمایه شرکاء بعد از ورود شریک جدید:
سیروس 500.000
داود 500.000
بهروز 500.000
جمع سرمایه 1.500.000
اختصاص امتیاز به شریک جدید
فرض کنید در شرکت تضامنی سیروس و داود با توافق شرکاء، آقای بهروز با سرمایه‌گذاری 300.000 ریال بعنوان شریک جدید پذیرفته شود و در سرمایه و سود و زیان خالص مشارکت کند. ثبت دفتر روزنامه عبارت است از:
بدهکار بستانکار
صندوق 300.000
سرمایة سیروس 50.000
سرمایه داود 50.000
سرمایة بهروز 400.000
ثبت ورود بهروز با دریافت مبلغ 100.000 ریال امتیاز از شرکاء
محاسبا مثال:
سرمایة سیروس 450.000
سرمایة داود 450.000
جمع سرمایه قبل از ورود شریک جدید 900.000
سرمایة بهروز 300.000
جمع سرمایة بعد از ورود شریک جدید 1.200.000
سهم سرمایة مورد نیاز بهروز 400.000=3 1.200.000
امتیاز تخصص یافته به شریک جدید 100.000= 300.000-400.000
امتیاز واگذاری هریک از شرکاء به شریک جدید 50.000=2 100.000
ارزیابی داراییها به هنگام ورود شریک جدید
در مثالهای قبلی فرض شده بود که ارزش دفتری داراییهای باارزش متعارف جاری آنها برابر است؛ ولی این امکان وجود دارد که ارزش اسمی و ارزش متعارف جاری آنها بطور قابل توجهی با هم تفاوت داشته باشند. در اینصورت، مابه‌التفاوت بعنوان سود یا زیان سرمایه‌ای به حساب شرکای قدیم منظور می‌شود. برای تشریح این مسئله فرض کنید داراییهای ثابت شرکت تضامنی سیروس و داود به قیمت دفتری 750.000 ریال در زمان ورود شریک جدید به ارزش 950.000 ریال ارزیابی گردد. ثبت ارزیابی به شکل زیر خواهد بود:
بدهکار بستانکار
دارایی ثابت 200.000
سرمایة سیروس 100.000
سرمایة داود 100.000
در اینصورت، سرمایه شرکای قدیم از 450.000 ریال به 550.000 ریال افزایش خواهد یافت و بهروز (شریک جدید ) برای سهیم شدن در سرمایه و سود و زیان شرک باید مبلغ 550.000 ریال سرمایه‌گذاری کند که ثبت آرتیکل بصورت زیر است.
بدهکار بستانکار
صندوق 550.000
سرمایة بهروز 550.000
در مثال فوق، هیچگونه امتیاز یا سرقفلی به نفع شرکاء در نظر گرفته نشده است.
خروج شریک از شرکت تضامنی
خروج شریک ممکن است بربر توافق شرکاء براساس شرکتنامه انجام گیرد. چنانچه شریکی با تخلف از شرکتنامه و بدون رضایت سایر شرکاء از شرکت خارج شود، در مقابل زیانهای وارده به سایر شرکاء مسئول خواهد بود.
اگر سایر شرکاء به بقای شرکت تصمیم نگرفته باشند، قائم متوفی باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را راجع به بقای شرکت بطور کتبی اعلام کند. در صورتیکه قائم مقام متوفی ئرضای خود را اعلام کرد، در خصوص اعمال شرکت در مدت مزبور در نفع و ضرر شریک خواهد بود، ولی در صورت اعلام عدم رضایت، فقط در منافع حاصله در مدت مذکور شریک است و نسبت به ضرر آن مدت ، سهیم نخواهد بود. سکوت تا انقضای یک ماه در حکم اعلام رضایت است و مادة 140 قانون تجارت تأکید می‌کند: «در مورد محجوریت هریک از شرکاء نیز، مطابق مادة 139 عمل خواهد شد.»
یک شریک ممکن است با واگذاری حقوق خود به شرکای قدیم یا به یک شریک جدید، از شرکت کناره‌گیری کند. این یک مبادله شخصی است و صرفنظر از مبلغ دریافتی فقط انتقال سرمایه‌ها صورت می‌گیرد. اگر خروج شریک توأم با دریافت وجوه نقد یا سایر داراییها از شرکت تضامنی باشد، باید سهم شریک خارج شونده بطور عادلانه محاسبه شود. در صورتی که مبلغ پرداختی به شریک برکنار شده مساوی مانده حساب سرمایة وی باشد، ثبت لازم با بدهکار کردن حساب سرمایة شریک و بستانکار کردن حساب وجوه نقد یا سایر داراییها انجام خواهد شد. اما ممکن است مبلغ پرداختی بیشتر یا کمتر از ماندة حساب سرمایه شریک برکنار شده باشد که موجب تخصیص امتیاز به شریک خارج شونده و یا شرکای باقیمانده خواهد شد (مانده حساب سرمایة شریک خارج شونده عبارت است از مانده حساب پس ازی انتقال و بستن سایر حسابهای مربوطه مانند حساب جاری و برداشت).
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 46صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله شرکتهای تضامنی