مقدمه :
ذرت یکی از مهمترین گیاهانی است که به عنوان غذای اصلی در بسیاری ازکشورهای آمریکای مرکزی وجنوبی،آفریقا و قسمتی ازآسیا کشف شده ویکی از مهم ترین گیاهان تأمین کننده انرژی وپروتئین بوده وتولیدات سالانه آن نزدیک به 500 میلیون تن می باشد .درایران نیزذرت به عنوان یک گیاه جدید درسال 1349 با تأسیس بخش تحقیقات ذرت وعلوفه درموسسه اصلاح وتهیه نهال وبذرهمراه با بررسیهای به نژادی وبه زراعی مورد توجه قرارگرفت . بطوری که درسال زراعی 81-80 سطح زیرکشت آن به مرز 218465 هکتاروتولید 45/1 میلیون تن رسید.کشت ذرت با توجه به تنوع آب وهوایی دربسیاری ازمناطق کشوربعد از برداشت غلات قابل گسترش است . در دنیا ودربین غلات ذرت بعد ازگندم وبرنج ازلحاظ اقتصادی وسطح زیرکشت مقام سوم را داراست. ولی ازنظرکل تولید مقام اول را به خود اختصاص داده واین درحالی است که به دلیل سازش پذیری با شرایط اقلیمی مختلف، روز به روز دردنیا درحال گسترش بوده. به طوری که امروزاز عمده ترین محصولات مناطق نیمه گرمسیر وگرمسیربه شمارمی آید[8] . ذرت گیاهی است (c4)که از پتانسیل بالا برای تبدیل انرژی خورشیدی برخورداراست .سهم ذرت درتغذیه انسان 25-20%ودرتغذیه دام وطیور75-70% ودیگرفراورده های جانبی 5% می باشد[24]،طبق آخرین آمارسطح زیرکشت ذرت درایران 000/300 هکتاراست که ازاین مقداردرحدود 000/50 هکتار(20%)به کشف ذرت سیلوی اختصاص دارد که استان تهران به 000/16 هکتارسطح زیرکشت ازنظرکاشت ذرت سیلوی دردرجه اول اهمیت قراردارد[31] .
تنوع شرایط آب و هوایی در مملکت ما موجب گشته تا در بعضی نواحی به علت وجود فصول نا مساعد و طولانی،استفاده از علوفه سبزوتازه محدود گردد.به طوری که جهت جبران این کمبودوذخیره علوفه،دامداری ها به دنبال روش هایی نظیر خشک نمودن،سیلو کردن و...بروند.دربین روشهای فوق ،استفاده از علوفه سیلو شده به دلیل کیفیت بالا ،تنوع ویتامین هاوارزش غذایی فوق العاده برروش خشک کردن،که سبب تلفات مواد غذایی بالاخص پروتئینی آن است،ارجحیت داشته و به همین دلیل در سالهای اخیر سطح زیر کشت ذرت علوفه ای با توجه به ارزش غذایی آن ،سازگاری با شرایط اقلیمی متفاوت و عملکرد بالای آن در واحد سطح افزایش چشمگیری داشته و امروز یکی از رقم های بالای جیره غذایی دام ها بالاخص گاوهای شیری را تشکیل می دهد[6].
واژه سیلو(silo)ازکلمه یونانی سیروس (siros)مشتق شده است که بعضی از گودال در زمین می باشد چندین هزارسال قبل کشاورزان علوفه را به صورت سیلو برای خود نگهداری می نمودند.بعدها مصریها با تکنیک سیلوکردن آشنا شدند وطبق نقاشی های رنگی مربوط به سیلوکردن توسط مصریها در1000 الی 1500 سال قبل ازمیلاد،مصریها اهمیت سیلوکردن درفضای بدون هوا را فهمیده بودند[31].سیلوی علوفه درسال 1860 درمجارستان شروع شد،سپس عمل سیلوکردن را کشاورزان آلمانی وفرانسوی آموختند وبکاربستند . آرکیست گرفورد (Argisste Gofford,1879)اولین کتاب خود را درسال 1877 تحت عنوان اصول اولیه سیلو نمودن ذرت منتشرنمود وی (پدرسیلوی مدرن)نامیده شد . دویک(duvich ,1980) گزارش نمود که هیبریدهای جدیدتردارای وزن علوفه بیشترو شاخص برداشت معنی دار می باشند . درآمریکا گری بیل وهمکاران (Graybillet.1991) دریافتند که درصورتیکه تراکم کشت ارقام سیلوئی از50000 بوته درهکتاربه 80000 بوته درهکتارافزایش حاصل نماید،تولید کل ماده خشک نیز افزایش حاصل خواهد کرد . واتیلوندا وهانتر(vattikonda and Hunter,1983 ) طی دوسال بررسی برروی دوسری ازهیبریدها (28 و60 هیبرید) درکانادا همبستگی نسبی محصول دانه ومحصول کل بوته را محاسبه نمودند دراین همبستگی به ترتیب r=0: 50 ,r =0 : 48 بود ودراین بررسی مشخص شد هیبریدی که دارای بیشترین محصول دانه بود علوفه بیشتری نیز تولید کرده است .
اهلشود(Ahlischwed,1984 ) اعلام نمود که ذرت سیلوشده با 30 – 25% ماده خشک 30 – 20% ارزش دانه ذرت را دارا می باشد،درصورتیکه ارزش غذایی آن 12-8% بیشترازذرت خشک شده درتغذیه گاوهای گوشتی می باشدجعفرشاملودریک بررسی تحت عنوان وبررسی ومقایسه عملکرد هیبریدهای ذرت سیلوئی و تعیین درجه سازگاری آنها باشرایط مختلف محیطی که در10 منطقه از جمله کرج انجام شد ،نتیجه گرفت که هیبرید)73(K589*B با عملکرد3/93تن در هکتاردارای بیشترین عملکرد و پایداری نسبتا خوبی را نیز نشان داده است [7].در بررسی های مشابه که توسط وحدت وخاوری تحت عنوان بررسی عملکرد نها ئی هیبریدهای ذرت سیلوئی که طی 3 سال درمشهد انجام شدمشخص گردید که ذرت هیبریدکمپوریت(ko6) نسبت به سایرهیبریدها وشاهد (704)برتری داشته است [19]. همچنین یغموری دریک بررسی تحت عنوان (بررسی ومقایسه عملکردنهائی هیبریدهای ذرت سیلوئی وتعیین درجه سازگاری آنها با شرایط مختلف محیطی)که بمدت 3 سال درکردستان شدنتیجه گرفت که رقم ko6 با عملکرد 83 تن درهکتارنسبت به شاهد وسایرارقام مورد بررسی برتری داشته است [20].
چوکان دریک بررسی درگرگان تحت عنوان (بررسی ومقایسه عملکرد درارقام هیبریدهای ذرت سیلوئی )دریافت که بیشترین همبستگی برگ (97 %) باعملکرد بوته داشته اند وعملکرد علوفه درکرت بیشترین همبستگی را با وزن ساقه بوته (81 %) داشته است [2].
یکی از عمده ترین مشکلات تولیدپروتئین ومحصولات دامی درکشورعدم وجود علوفه خوارک کافی جهت تغذیه دامهاست وذرت علوفه ای به عنوان یکی ازمحصولات اساسی ومهم می تواند نقش عمده ای را دراین راستا ایفا کند [24].
محدودیت شرایط آب وهوایی ازجمله کمبود آب درفصل تابستان ایجاب می نمایدکه جهت مقابله با این بحران،همراه با بکارگیری روش های به زراعی ازارقام متحمل به خشکی استفاده شود.ایجاد تنش درمرحله ای از رشد گیاه ،ازنقطه نظرصرفه جویی درآب آبیاری درمناطق خشک ونیمه خشک مورد توجه عده ای ازمحققین قرارگرفته است [22].صدمه ناشی ازگرما یا خشکی عملکرد ذرت را کاهش می دهد.میزان کاهش عملکرد ممکن است به قدری کم باشد که هیچ تأثیرقابل مشاهده ای برروی گیاه نداشته باشدیا به حدی شدید باشد که معمولی تولید نشده وگیاه ازبین برود.لینه های اینبرد وهیبریدها ازنظرمقاومت به گرما یا خشکی عکس العملی متفاوتی نشان می دهند[9]. تنش خشکی درزمان گلدهی،فاصله بین گرده افشانی وظهورکامل (ASI)را افزایش می دهد وباعث کچلی بلال ها می گردد .[29],[23]در تحقیقی اثرات دور،میزان آب آبیاری وکودهای شیمیایی برذرت علوفه ای درطی سال های 1364 تا 1365 دررزقان فارس بررسی شد . نتایج بدست آمده نشان داد که اثرتیمار زمان آبیاری درسطح یک درصد معنی داربوده است بطوریکه تیمار(دورهای آبیاری 5/8 روز)نسبت به تیمارآبیاری به میزان دور 11 روز برتری داشته است . همچنین ازنظرمقادیرمختلف آب ملاحظه گردید که تیمارآبیاری با دوری به میزان 80 درصد تبخیرکلاسA نسبت به سایرتیمارها درسطح 1% معنی داربوده است[17] .
درآمریکا اثرتنش آبی برذرت شیرین درطی سال های 1984 و1985 نشان داد که حداکثرعملکرد نسبی کل بلال های بدون پوشش درتیمار 85 درصد آبیاری (نسبت به آبیاری کامل100 درصد) حاصل شده است . درتیماربدون آبیاری فقط 44 درصد محصول نسبت به شرایط آبیاری کامل بدست آمده است[21].در انتها باید گفت : گیاهان علوفه ای اهمیت بسیاری درتأمین غذای دام دارند.یکی ازگیاهان علوفه ای مناسب برای تغذیه دام ،ذرت است ما می توانیم ازعلوفه ذرت درتغذیه دام های خود استفاده کنیم[8].
آمارسطح زیرکشت ذرت درشهرستان نیشابور و استان خراسان مطابق جدول های ذیل می باشد.
سال 84-83 شهرستان نیشابور
ذرت علوفه ای سطح زیر کشت(هکتار) رتبه تولید رتبه عملکرد رتبه
سال زراعی 84-83 008/3 اول 30/156 اول 96474/51 دوم
سال زراعی 85-84 570/2 اول 742/134 اول 42889/52 اول
سال 84-83 استان خراسان
سطح زیر کشت(هکتار) تولید عملکرد
آبی دیم جمع آبی دیم جمع آبی دیم جمع
13170 0 13170 611631 0 611631 46441 0 46441
مدیر جهاد کشاورزی نیشابور اعلام کرد:توجه به شرایط مناسب و پتانسیل بالای کشاورزی در نیشابور امسال(1386) 2500 هکتار از مزارع این شهرستان به کشت ذرت علوفه ای اختصاص یافته است یوسفی میانگین تولید ذرت علوفه ای به ازای هر هکتار را بیش از 55تن و مجموع تولید ذرت علوفه ای این شهرستان را 138 هزار تن اعلام کرد.همچنین مدیر جهاد کشاورزی این نکته را خاطر نشان کرد:سال گذشته از مجموع 2100 هکتار اراضی زیر کشت 105 هزار تن علوفه تولید شده است که امسال علاوه بر افزایش سطح زیر کشت حدود 10 درصد افزایش تولید نیز پیش بینی می شود .وی تعداد کشاورزان ذرت کار این شهرستان را 110 نفر اعلام کرد.یوسفی توزیع 1250 تن انواع کود،112تن بذر اصلاح شده و انجام راهنماییهای کارشناسان در زمان کاشت،داشت را از جمله کمک های کشاورزی به ذرت کاران عنوان کرد.
همچنین در اخباری که از سایت موج گرفته شد به نقل از روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی،مهندس محمد مهدی کابلی مدیرکل دفترمحصولات عوفه ای ذرت دانه ای اعلام کرد:امسال(1386)با رشد4/4%،6705000 تن ذرت علوفه ای در کشور تولید شد[28].
فصل اول:
خصوصیات گیاه شناسی ذرت
1-1 شکل ظاهری یک بوته ذرت :
بوته ذرت شامل قسمتهای ریشه،ساقه، برگ وگل می باشد.ذرت قوی بوده و درسطح خاک گسترش می یابد ساقه آن بندبند وتوخالی است وارتفاع آن به 2 تا 3 مترودربعضی شرایط ممکن است ارتفاع ذرت به 6 تا 7 مترهم برسد برگهای ذرت درازوکشیده است وبطور متوسط درروی هربوته 12 تا 18 برگ وجود دارد .
گلهای ذرت به صورت نروماده هستند که گلهای نربه شکل خوشه بوده ودرانتهای ساقه قراردارند.گلهای ماده روی ساقه ودرکناربرگها قراردارند که وقتی تبدیل به دانه شوند« بلال» ذرت را به وجود می آورند گلهای ماده توسط غلامی که به آن پوست بلال می گویند،پوشیده شده ودرانتهای بلال نیزرشته هایی که آن را « کاکل ذرت » می نامند،قراردارد [13].
اجزا تشکیل دهنده بوته ذرت
1-2 خصوصیات بوتانیکی ذرت :
ذرت گیاهی است،یک ساله دارای 20=n2 کروموزوم متعلق به تیره Poaceae اززیر تیرهpanicoidea گروه maydeae جنس zea وگونه mays که سه جنس zea،Tripsacam،Euchiaena بومی امریکا بوده وپنج جنس chionachne,trilobachne,scherachn Coix poly foea بومی استرالیا وجنوب شرقی آسیا هستند .
برخی گیاه شناسان گونه Euchlaena mexicena teosinte را درهمان جنس ذرت zea معرفی می کنند جنس های Euchlena ,Tripsacum نزدیکترین خویشاوندان ذرت به شمار می آیند . ذرت گیاهی است یک پایه (Monoique-monoecious ) بدین معنی که گلهای نروماده جدا ازهم ولی برروی یک پایه قراردارند گلهای ماده ذرت ازجوانه ای که درقاعده غلاف برگ وجود دارد،تولید می شود.محور سنبله های ذرت بعد ازتکامل تبدیل به مغزبلال(چوب محوربلال)شده که درروی محور بلال سنبلچه های متعددی بصورت جفت قرارداشته که هرکدام دارای دوگل مونث می باشند .
ازمحل تخمدان میله بلند وباریکی بنام خامه یا سیلک خارج می گردد که درروی آن کلاله ظریف وکرکداری وجود دارد اولین میله بلند ازراس پوسته دور بلال خارج و ظاهر می گردد میله خامه درطول مدت زمانی حدود 5 تا10 روز تشکیل شده درتمام طول خود مستقیماً می تواند،با گرده های مذکررا بپذیرد تعداد بلال های ذرت و رگه های گیاه بسته به واریته های مختلف متفاوت بوده وبین یک تا 12 عدد درنوسان است آلت نربه صورت خوشه ویا خوشه های فرعی یا دو سنبلچه بلندوکوتاه به طورمنظم درانتهای ساقه اصلی قرارگرفته است .هر سنبلچه دارای دوگل وهرگل دارای سه پرچم است درگیاه یک پایه ذرت به علت جدا بودن اعضای زایشی گرده افشانی بطور غیرمستقیم صورت گرفته وگرده های گل بطرق مختلف برروی اعضای مونث انتقال پیدا کرده،درنتیجه گرده افشانی آزاد ومستقیم کمترانجام می گیرد . (از1 تا 15 درصد)گرده های ذرت تقریباً درتمام ارقام آن از1 تا 5 روز قبل از ظهور سایراندامها رسیده وگل کردن (protandry ) آن نیزچندروز به طول می انجامد .
بعد ازآنکه میله پرچم خارج گردیده،ازکیسه گرده مقادیرزیادی گرده های سبک آزاد می شود که تعداد آن بالغ بر5/2 میلیون عدداست گرده افشانی غیرمستقیم ذرت عمدتاً بوسیله باد صورت گرفته که گاهی تا چندین کیلومترگرده ها را منتقل می نماید .
گرده های منتقل شده برروی کلاله بالافاصله جوانه زده اما فقط یک میله گرده بعداز20 دقیقه به تخمدان می رسد تحت شرایط عادی مدت 24 ساعت زمان لازم است،تا عمل باروری یک بلال به صورت کامل انجام گیرد هربلال حاوی 8-30 ردیف سنبلچه زوج بوده که هریک دارای چندین گلچه می باشد،که تنها یکی ازآنها بارور میشود دانه ذرت میوه ای است گندمه(caryopsis)وپوسته آن فقط شامل پوسته میوه (fericarp) است .ذرات دارای ساقه های راست ومستقیم بوده که گاهی طول آن درمناطق خشک به 8 مترمی رسد برگ های ذرت شبیه سایرغلات پهنک برگ دارای غلاف بوده که ساقه را درآغوش می گیرد طول برگ بین 30 الی 80 سانتی متر وگاهی به 150 سانتی متر نیز می رسد عرض آن حدود 10 سانتی متروضخامت آن 12 میلی متراست .
ارتفاع بدنه های ذرت بانوع گونه ارتباط داشته بطوریکه ارقام زودرس 90 سانتی متر و پاپ کورن 30 تا 50 سانتی متر بلندی دارد ضخامت ساقه ذرت حدود 3 سانتی متربطور متوسط 8 تا 12 میانگره داشته که گاهی به 14 می رسد میان گره های قاعده ساقه کوتاه ونسبتاً ضخیم ومیان گره های انتهای ساقه بلند،ضخیم،توپر وفاصله بین آنها 10 تا 20 سانتی متراست .
ساقه ذرت مثل ساقه سایرغلات بندبند وتوخالی بوده وتنها بخش ناچیزی ازآن توپروکاملا خشبی است ارتفاع ذرت هیبرید 180 تا 220 سانتی متراست ارتفاع ارقام کوتاه قد 6 سانتی متروارقام بلند قد 660 سانتی مترمی گردد [12].
1-2-1 ریشه:
ذرت قدرت پنجه زدن نداشته ودارای ریشه های قوی نبوده وسطحی است سیستم ریشه ذرت شامل 5-3 ریشه جنینی ثانویه که ازاولین گره زیر سطح خاک تشکیل گردیده ودارای ریشه های هوایی می باشد ریشه های هوایی از گره های نزدیک سطح خاک تشکیل شده که علاوه برجذب آب ومواد غذایی باعث مقاومت گیاه نیز می گردند .
ریشه درگیاهان جوان به سرعت توسعه پیدا می کند بطوریکه درگیاهان جوان که هنوز به ارتفاع 10 سانتی مترنرسیده اند،ممکن است به عمق 30 سانتی متری نفوذ کرده باشند قسمت اعظم ریشه های گیاهان کامل در عمق 75-70 سانتی متری خاک قراردارند ولی گاهی تا عمق 200 سانتی متری یا بیشترنیز نفوذ می کنند رشد جانبی ریشه ها نیز تا شعاع 100 سانتی متری صورت می گیرد .
ذرت دارای سه نوع ریشه است :
1- ریشه های بذری وریشه های اولیه تعداد این نوع ریشه ها 3 تا 5 عدد بوده وبا جوانه زدن بذر ظاهرمی شوند کاراین ریشه ها جذب آب ومواد غذایی ازاعماق خاک می باشد .
2- ریشه های تاجی یا ثانویه : از گروههای واقع در طوقه گیاه ودر زیرسطح خاک به وجود آمده وگسترش پیدا می کند تعداد آنها 7 الی 8 عدد وگاهی به 15 الی 20 عدد می رسد کاراین ریشه ها جذب آب ومواد غذایی از خاک است .
3- ریشه های هوایی یا نگه دارنده : این ریشه ها در واقع همان ریشه های تاجی هستند که دربالای سطح خاک تولید می شوند نقش آنها بیشتردرقائم نگاه داشتن گیاه است زیرا طول گیاه زیاد بوده ولذا برای مقاومت دربرابرخوابیدگی این ریشه ها مانند یک تیرک عمل می کنند نقش این ریشه ها درعمل جذب بسیارکم است [12].
1-2-2 ساقه :
ساقه ذرت مانند سایرغلات بندبندوگره دار،توخالی واستوانه ای بوده وطولش بسته به یرقم ممکن است از 30 سانتی متر تا 7/5 متر وقطرش از1/3 سانتی متر تا 5 سانتی متر تغییر می کند .
ساقه ذرت به عکس سایرغلات معمولا بدون انشعاب است وپنجه ای تولید نمی کند خوابیدگی یا ورس در ذرت بندرت رخ می دهد وارقام هیبرید ذرت مقاومت بسیارخوبی دربرابرخوابیدگی ازخودنشان مید هد لازم به ذکراست که طول معمول ذرت 5/1 تا 2 متراست مانند سایرغلات کشیده بوده وازپهنک وغلاف تشکیل شده است طول برگ ها ذرت از 30 تا 80 سانتی متروگاهی متغیراست وپهنای هربرگ حدود 8 تا 10 سانتی متراست ذرت گیاهی یک ساله است ودارای یک پایه است که گلهای نروماده در طول ساقه در محل گره هاودر مجاورت برگها تشکیل می شوند وتعداد گلهای ماده درارقام مختلف ذرت متفاوت است،گل گل آذین ذرت را به طوکل سنبله می دانند ودر واقع گل نروخوشه وگل ماده سنبله است تا گلهای ماده درآینده بلال ذرت را ایجاد می کنند که بلال ذرت که دارای محوری قطوری به نام چوب بلال یا (COD) دانه هایی که درردیف های منظمی قرارگرفته اند وبا دوپوشه ضخیم پوشیده شده اند وخامه های بلندی (SIRA)که درانتهای شاخه می شوند وگل بلال ذرت را ایجاد می کنند لازم به ذکراست .محور گل آذین نه همان امتداد ساقه است و دارای گل های سه پرچمی است[12] .
ساقه ذرت
1-2-3 برگ :
ذرت نیزمانند غلات دارای برگ های بلند دراز کشیده وموازی است که معمولا برگ های پایین کوچکتروبه طول 12 تا 13 سانتی متر وبرگ های میانی 90-80 وعرض آنها بین 11-8 سانتی متراست در ذرت همانند یولاف گوشوارک وجود نداشته اما زبانک کاملا درشت،شفاف وقابل رؤیت است تعداد برگها به طول دوره رشد بستگی داشته به نحوی که درارقام زودرس 12-8 ودر ارقام دیررس تا برگ رویش دارند(ارقام معمولی 15-14 برگ)برگها به طور متناوب ودرچپ و راست یکدیگربرروی ساقه ذرت استقرار می یابند [12].
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 87 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله ذرت علوفه ای و سیلوی آن