اقلیم به شرایط آب و هوایی یک منطقه جغرافیایی نظیر دما، رطوبت، فشار اتمسفر، باد، بارش و سایر مشخصه‌های هواشناسی در مدت زمانی نسبتاً طولانی نسبت داده می‌شود.
یکی ازاساسی ترین عوامل درساختارسیاره زمین اقلیم است که بدون شک طبیعت،انسان وکلیه مظاهرحیات درسطح گسترده ای متاثرازشرایط اقلیمی می باشند،براین اساس اقلیم هرسرزمین عامل بسیارمهم درتقسیم جغرافیای زیستی به شمارمی رودوبه همین دلیل انسان اولیه به حکم ضرورت درپی دستیابی به آب وغذاهرجا اقلیم مناسبی یافته،اقامت گزیده واجتماعات اولیه خودر پایه ربزی نموده است.
ریشه کلمه آب وهواکه درزبان عربی اقلیم گفته می شودکلمه یونانی کلیما((Climaاست که تقریبا"درتمام زبانها ازهمین ریشه اقتباس شده است.دوقرن بعدازمیلادمسیح،بطلمیوس ازروی مدت طولانی ترین روزسال هرناحیه کره زمین آب وهوارا طبقه بندی کردونام اقلیم رابه نواحی مجاورهم اطلاق کردکه توسط مدارات ازیکدیگرجداشده اند،پهنای هراقلیم به قسمی بودکه اختلاف مدت طولانی ترین روزسال دومدارفوقانی وتحتانی آن نیم ساعت می شد. براین اساس دردنیای شناخته شده قدیم هفت اقلیم تشخیص داده شدکه به اسامی شهرهای مهم آن زمان اقلیم مروه،اسکندریه،روم،رودس و...نامیده می شدند.
طول مدت روزبه زاویه میل خورشید (Inclination)بستگی داردولغت شناسان کلمه Climateراازاین لغت مشتق می دانند.تقسیمات اقلیمی مزبوربه همان صورت همراه باحکمت قدیم یونان دردنیای قدیم بسط یافت وبه نظر میرسدکه اصطلاح (هفت شهر)و(هفت اقلیم)که درادیبات وحکمت ایران قدیم آمده است ازطبقه بندی بطلمیوس اقتباس شده است.
درلغت نامه دهخدااقلیم به عنوان معنی خمیدگی وانحناوانحراف واصطلاحا"به معنی تمایل وانحراف ناحیه ای اززمین نسبت به آفتاب توضیح داده شده است ،درفرهنگ عمیدنیزاقلیم کلمه ایست یونانی ومملکت ،کشور،ناحیه وقطعه ای است ازعالم که ازلحاظ آب وهواوسایراوضاع واحوال طبیعی ازمنطقه وقطعه دیگرجداشده باشد،پیشینیان کلیه خشکی های عالم رابه هفت قسمت تقسیم کرده وهرقسمت رااقلیم نامیده اند.
درحقیقت اقلیم حالت متوسط کمیت های مشخص کننده وضع هواصرف نظرازلحظه وقوع آنهاست وبه عبارت دیگراقلیم تابع مکان است ولی به زمان بستگی ندارد. برطبق فرهنگ هواشناسی بین المللی هرگاه ازاقلیم یک ناحیه سخن گفته می شودمنظورمجموعه شرایط جوی درمنطقه است که تغییرشرایطجوی مشخصه هرناحیه همراه با تغییرات زمانی اقلیم آن ناحیه راتشکیل می دهد.
اقلیم شناسی (Climatology) چیست؟
اقلیم شناسی علمی است که آب و هوا و خصوصیات دیگر جو را مورد مطالعه قرارمی دهد و هدف اقلیم شناسی کشف و تبیین رفتار طبیعی اتمسفر و بهره برداری آن درجهت منافع انسان وشناسایی استعدادها و توانهای اقلیم های مختلف برای زندگی انسان است.
اقلیم فاکتور بسیار مهمی از محیط زیست طبیعی بشر می باشد. در واقع می توان گفت اقلیم شناسی علمی است در جهت بیان و شرح طبیعت اقلیم و بیان این موضوع که چگونه طبیعت هر منطقه ای با منطقه دیگر متفاوت است و این تفاوت ها می تواند چه تاثیری بر روی جنبه های مختلف زندگی انسان داشته باشد
اقلیم شناسی (Climatology) عبارت است از مطالعه علمی اقلیم، یعنی توصیف و نمایش اقالیم، تجزیه و تحلیل عوامل، تفاوت بین اقالیم و کاربرد اطلاعات اقلیمی در حل مسائل جامعه و به عبارت دیگر هدف اقلیم شناسی عبارت است از کشف و تبیین رفتار طبیعی اتمسفر و بهره برداری از آن در جهت منافع انسان. علم اقلیم شناسی از زمانهای بسیار دور برای انسان شناخته شده بوده و مردم آن را وضعیت درازمدت حالات اتمسفر می‌دانستند و آن را با بیان روزهای بارانی، هوای خشک و پر از گرد و غبار، بادهای شمالی یا جنوبی و غیره توصیف می‌کردند.
تقریبا تمام فعالیتهای بشری برای تداوم چرخه زندگی بطور مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر هوا و اقلیم است. غذایی که می خورید، آبی که می نوشید و یا در امور گوناگون مورد استفاده قرار می دهید، لباسی که برای مقابله با نوع خاصی از شرایط جوی بر تن می کنید، خانه و مسکنی که در آن سکونت دارید، کارهایی که روزانه در تلاش معاش انجام می‌دهید، و یا حتی تمام نیرویی که به مدد آنها ادامه حیات می‌دهید و بطور کلی تندرستی و عدم آن، همه و همه تحت سلطه و اقتدار آب و هوای قلمرو زیست شماست.
روش اصلی مطالعه در اقلیم شناسی، جمع نگری یا کلی نگری است یعنی برای مطالعه هر بخش از کره زمین محقق اقلیم شناس تمام ویژگی‌های آن مکان را در ارتباط با یکدیگر و به صورت مجموعه مرتبط بررسی می‌کند. در مطالعه اقلیمی داده‌های لازم در خصوص عناصر اقلیمی مانند دما، بارش و سایر عوامل اقلیمی جمع آوری شده و پردازش گردیده و در جهت شناسایی استعدادها و توانهای اقلیم‌های روی زمین و عملکرد این اقالیم در چرخه حیات برای زندگی انسان بکار می‌رود.
اقلیم شناسی در محدوده مطالعه به قسمت‌های زیر تقسیم می‌گردد:
- بزرگ اقلیم شناسی (macro climatology ) : به بررسی اقلیم در سطح کره زمین می‌پردازد.
- متوسط اقلیم شناسی (mezo climatology ) : به بررسی اقلیم در سطح یک محدوده در حد ناحیه یا یک شهر می‌پردازد.
- ریز اقلیم شناسی (micro climatology ) : به بررسی اقلیم در سطح یک مزرعه یا یک ساختمان می‌پردازد.
البته مطالعات اقلیمی در هر یک از بخش‌های بالا دارای خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فرد خود می‌باشد و دارای کاربردهای متفاوت می‌باشد. برخی از کاربردهای اقلیم شناسی را نیز بطور خلاصه به شرح زیر می‌توان عنوان کرد:
- صنایع : تعیین موقعیت مکانی صنایع در منطقه، تعیین نوع صنایع سازگار با شرایط اقلیمی، تعیین تاثیر شرایط اقلیمی در محیط کار و ...
- برنامه ریزی توریست : قطعا یکی از جنبه‌های اساسی در این بخش شرایط آب و هوایی می‌باشد که نقش اصلی در تدوین برنامه‌های این بخش دارد.
- برنامه ریزی امور رفاهی : شناخت اقلیم یک منطقه، استعدادهای تفریحی و استراحتگاهی آن را شکوفا می‌کند و در اموری چون برنامه ریزی مسابقات و سرگرمی‌های ورزشی نقش اساسی دارد.
- حمل و نقل : این بخش در تمام قسمت‌های خود تاثیر پذیری بسیاری از اقلیم دارد.
- تولید انرژی : شناخت پتانسیل‌های انرژی‌ها مانند انرژی باد و خورشید و...، بکارگیری در طراحی سدهای آبی و...
- امور نظامی : شناخت اقلیم منطقه از جمله کلیدهای اصلی موفقیت برنامه‌های نظامی می‌باشد.
- آمایش سرزمین : در تمام برنامه ریزی‌ها و جهت گیری‌های توسعه در یک ناحیه، اقلیم بعنوان یک مهره کلیدی نقش دارد.
- معماری و شهرسازی : ایجاد فضا‌های شهری و سمت و سوی خیابانها و ساختمانها و سایر اماکن مطالعات اقلیمی را می‌طلبد.
- توسعه روستایی : جهت توسعه روستایی، شناخت محیط طبیعی بعنوان اولین قدم می‌باشد و در این راستا اقلیم بعنوان مهمترین بخش در هدف گذاری توسعه نقش دارد.
- کشاورزی : گیاهان و حیوانات شدیدا متاثر از آب و هوا می‌باشند و شرایط اقلیمی به عنوان یکی از مهمترین گزینه‌های توسعه کشاورزی و دامداری مطرح می‌باشد.
تاریخچه اقلیم شناسی
جزوه-اقلیم در معماری چیست-در قالب word- در 35 ص
