دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
تاریخچه اکتشاف در ایران با واگذاری امتیازات در اواخر دوره قاجاریه همراه است. اما اقدامات عملی اکتشاف نفت از سال 1280 با عقد قراداد" دارسی" آغاز و در خرداد ماه سال 1287 با اکتشاف میدان نفتی مسجد سلیمان وارد مرحله عملی گردید. از آن زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین پس از پیروزی انقلاب بعد از طی دوره های رکود که به علت های مختلف از جمله وقوع جنگ پیش آمده بود، اکتشاف نفت و گاز بی وقفه ادامه داشته و به ویژه در سالهای اخیر میادین نفت و گاز بسیار عظیمی توسط تلاشگران سخت کوش صنعت اکتشاف ، در پهندشت میهن اسلامی کشف گردیده است. مدیریت اکتشاف فعالیت های خود را در قالب 4 حوزه معاونت و واحدهای ستادی انجام می دهد و به یاری خداوند متعال و در سایـه فعالیت ها و کوشـش های مداوم کارشـناسان و کارکنان مجـرب خود توانسته است رکوردهای جدیدی را در عرصـه اکتشاف نفـت و گازبرجای بگـذارد.
1.1 معاونت اکتشاف
معاونت اکتشاف از اداره های زمین شناسی، ژئوفیزیک، مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی و نقشه برداری تشکیل شده است.
1.1.1 اداره کل زمین شناسی :
مطالعات زمین شناسی بعنوان گام اول اکتشاف نفت بشمار آمده و همواره در پروژه های اکتشافی از جایگاه ویژه ای بر خوردار می باشد. از بدو اکتشاف نفت در ایران مطالعات زمین شناسی گسترده ای در مناطق و حوضه های رسوبی سراسر ایران انجام گرفته که نتیجه این تحقیقات به صورت گزارش های زمین شناسی، گزارش های فنی و همـچنین گزارش هـای تکمیـلی و توصیـفی در آرشیـو مدیریت اکتشـاف نگهـداری می شود.
اداره کل زمین شناسی از دو اداره زمین شناسی سطح الارضی و تحت الارضی تشکیل یافته است.
1.1.2 اداره زمین شناسی سطح الارضی:
از مهمترین فعالیتهای این اداره میتوان به برداشت مقاطع چینه شناسی، معرفی واحد های سنگ چینه ای و زیست چینه ای، چینه نگاری سکانسی و مطالعات رسوب شناسی به منظور شناخت سنگ منشاء، سنگ مخزن و پوشش سنگ و نحوه گسترش آنها اشاره نمود که در بخش چینه شناسی و رسوب شناسی انجام می شود. مطالعه عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای و مطالعات و عملیات صحرایی بمنظور شناخت ساختارهای زمین شناسی مانند تاقدیس ها و انواع نفتگیرهای ساختمانی، تهیه نقشه های زمین شناسی و تهیه نقشه منحنی میزان زیر سطحی U.G.C.map به منظور تعیین حجم مخزن در بخش زمین شناسی ساختمانی انجام می شود.
1.1.3 اداره زمین شناسی تحت الارضی:
این اداره بخش دیگری از اداره زمین شناسی می باشد. از عمده ترین فعالیتهای زمین شناسان، در بخش زمین شناسی تحت الارضی میتوان به مواردی مانند: بررسی تاقدیس ها از لحاظ نقاط مثبت و منفی به لحاظ قابلیت کشف نفت وگاز واولویت دادن به اینگونه ساختمانها جهت حفاری، تعیین محل چاه بر روی نقشه و زمین جهت انجام عملیات حفاری، تهیه گزارش پیش بینی و گزارش تکمیلی برای چاه های اکتشافی و توصیفی، کنترل و نظارت بر چاه های در حال حفاری شامل تعیین نقاط نصب لوله های جداری، تعیین نقاط مناسب جهت برداشت مغزه ها و پیشنهاد انجام آزمایشات ساق مته و بهره برداری بعد از نمودارگیری در چاه ها اشاره نمود.
1.1.4 اداره مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی:
پژوهش های زمین شناسی در این اداره در بخش های دیرینه شناسی، و ژئوشیمی انجام می پذیرد. از فعالیت های بخش دیرینه شناسی میتوان به تعیین سن لایه های رسوبی، تعریف بایوزون فسیلی، تعیین ارتباط زمانی لایه های رسوبی در چاه ها و مقاطع سطح الارضی و بررسی سنگ شناسی لایه های رسوبی، تعیین تخلخل کلی اشاره نمود. پژوهش ژئوشیمیایی به منظور بررسی توانمندی، قابلیت و میزان بلوغ سنگ منشاء و الگوهای شناخت حوضه ها و مسیر مهاجرت و تجمع احتمالی مواد هیدروکربوری انجام می شود. بررسی ها ژئوشیمیایی اصولاً همراه با مطالعات زمین شناسی به عنوان اولین گام در بررسی ها و مطالعات هیدروکربوری محسوب می گردد.
1.1.5 اداره نقشه برداری:
اداره نقشه برداری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز مدیریت اطلاعات مکانی نه تنها در صنعت نفت بلکه در کشور محسوب می گردد. این اداره به عنوان محور اصلی فعالیتهای مرتبط با علوم مهندسی ژئوماتیک (سیتم های اطلاعات مکانی (GIS) و سنجش از دور) در صنعت نفت مطح بوده و امر سیاستگذاری، مدیریت و راهبری مجموعه فعالیتهای مهندسی نقشه برداری در وزارت نفت را بر عهده دارد، تا ضمن اعمال دستورالعمل ها و استانداردهای لازم در این زمینه، از موازی کاری و انجام غیر تخصصی و خارج از ضوابط فنی پروژه های نقشه برداری، جلوگیری به عمل آید. وظائف این اداره در سطح وزارت نفت به شرح ذیل می باشد:
- نماینده وزارت نفت در ارگانها و مجامع کشوری مرتبط با مهندسی نقشه برداری
- نماینده وزارت نفت در شورای عالی نقشه برداری
- نماینده وزارت نفت در شورای ملی کاربران سیستم های اطلاعات مکانی (GIS)
- ارتباط فنی با آن بخش هایی از وزارت نفت که در زمینه مهندسی نقشه برداری فعالیت دارند.
- ارتباط فنی با سازمانها و ارگانهای مرتبط با تولید اطلاعات مکانی
خلاصه مسئولیتها و توانائی های اداره نقشه برداری مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، به شرح ذیل می باشد:
- واحد ژئودزی و نظارت :برنامه ریزی و سیاستگذاری فعالیتهای نقشه برداری زمینی، ماهواره ای، هیدروگرافی و ...، همکاری با سایر ادارات در مراحل ارزیابی علمی و فنی پیمانکاران، طراحی، نظارت و اجرای پروژه های اکتشافی، تدوین دستورالعمل های نقشه برداری پروژه ای اکتشافی علامتگذاری چاه های اکتشافی خشکی و دریائی و ...
- واحد سیستم های اطلاعات مکانی (GIS) و سنجش از دور: برنامه ریزی و سیاستگزاری فعالیتهای مرتیط با علوم مهندسی ژئوماتیک ( GIS و سنجش از دور)، تدوین دستورالعمل پروژه های ژئوماتیک، طراحی و توسعه سیستم های Web-GIS ، پردازش اطلاعات ماهواره ای و مطالعات سنجش از دور و نظارت بر کلیه پروژه های مرتبط با اطلاعات مکانی و مطالعات مرتبط با زیرساخت اطلاعات مکانی (NSDI) و ...
1.1.6 اداره ژئوفیزیک:
بصورت کلی میتوان گفت وظیفه اصلی این اداره تعیین شکل و مشخصات ساختار های زمین شناسی زیر سطحی در خشکی و دریا با استفاده از روش های مختلف ژئوفیزیک اکتشافی است. کاوش های ژئوفیزیک شامل دو گروه غیر لرزه ای nonseismic و لرزه ای seismic میباشد که در خشکی و دریا انجام می‌شود. در گروه غیر لرزه ای از روش های مغناطیس سنجی هوایی، گرانی سنجی (gravimetry) ، مغناطیس سنجی (magnetometry) و ژئوالکتریک (geoelectric) ، مگنتوتلوریک (MT) و روش EMAP برای اکتشافات اولیه استفاده می‌شود. گروه لرزه‌ای برای انجام اکتشاف تفصیلی دقیق یا توسعه میادین هیدروکربوری، روش لرزه نگاری انعکاسی را بصورت دوبعدی و سه بعدی به کار می‌برد.روش لرزه نگاری به دلیل دقت بالا، بسیار پیچیده بوده و آماده سازی داده های حاصل از آن نیازمند طی فرایند پردازشی خاص و تعبیر و تفسیر داده ها میباشد که خود بخش های عمده ای از فعالیت های ژئوفیزیکی را تشکیل می‌دهد.
لازم به ذکر است که انجام عملیات یاد شده تماماَ توسط پیمانکار انجام می‌گیرد و کارشناسان این اداره وظیفه معرفی مناطق جهت انجام عملیات، طراحی عملیات، انتخاب بهترین پیمانکار، نظارت بر عملیات ژئوفیزیکی، نظارت بر پردازش اطلاعات و در نهایت تعبیر و تفسیر اطلاعات آماده شده را انجام می دهد.
معاونت فنی: معاونت فنی از بخش های مهم مدیریت اکتشاف است که شامل اداره های نظارت بر خدمات فنی ساختمان، اداره حفاری و مهندسی نفت میباشد.
1.1.7 اداره مهندسی ساختمان:
این اداره وظیفۀ طراحی و ساخت جاده، محل چاهها، محل پمپ سایتها و محلهای آب گیری جهت آماده نمودن محل حفاری را در چرخه اکتشاف، به عهده دارد.
1.1.8 اداره حفاری:
این اداره وظیفۀ حفاری چاه های عمیق و پر فشار و ناشناختۀ اکتشافی را بر عهده داشته و به جهت نیاز به توجه دقیق و برنامه ریزی و نظارت صحیح بر حفاری چاه ها، یکی از سنگین ترین وظایف را بر عهده دارد. تقریباً بیشترین بودجۀ مدیریت اکتشاف در بخش حفاری هزینه می گردد.
1.1.9 اداره مهندسی نفت:
این اداره مسئولیت برنامه ریزی چاه ها از لحاظ نمودارگیری، آزمایش چاه ها و ارزیابی مخازن اکتشافی را به عهده دارد. مسئولیت هدایت و هماهنگی امور مهندسی با سه زیر مجموعه پتروفیزیک و مهندسی منابع زیر زمینی نفت و گاز، اداره آزمایش و تکمیل چاه ها انجام وظیفه می نماید.
در این دوره در طی یک ماه کلاسهای آموزشی در محل مدیریت اکتشاف برگزار شد.
در این نوشتار گزارش کلاسها آمده است.
2. زمین شناسی تحت الارضی
استاد:مهندس صفاری
2.1 مقدمه ای بر زمین شناسی تحت الارضی
خاورمیانه نفت خیز ترین مکان دنیا می باشد و به تنهایی بیش از 35 درصد نفت دنیا را تامین می نماید. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای خاورمیانه مرکز توجه بسیاری از محققان و سرمایه گذاران بوده است. طبق مطالعات زمین شناسی صورت گرفته کشور ایران براساس حوضه های رسوبی و حضور سیستم نفتی به 13 منطقه تقسیم شده است که مهمترین آن ها حوضه زاگرس و کم پتانسیل ترین منطقه آن مناطق جنوب شرقی (خاش و...) می باشد. تا کنون فعالیت های اکتشافی موفق زیادی در مناطق زاگرس و کپه داغ صورت گرفته است اما فعالیت های انجام شده در مناطق دریای خزر و دشت مغان چندان موفق نبوده است- البته در مناطق جنوب شرقی ایران فعالیت های اکتشافی در حال انجام است.
2.2 خلاصه ای از زمین شناسی نفت
یک سیستم هیدروکربوری از اجزای مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از:
- یک حوضه رسوبی که نحوه شکل گیری آن اهمیت دارد
- نوع رسوبات حوضه
- زمان و چگونگی تولید هیدروکربور (در صورت وجود) و زمان و نحوه مهاجرت آن
- مکانیزم تله نفتی موجود
سنگ های تشکیل دهنده سیستم های هیدروکربوری را به دو دسته مخزنی و غیر مخزنی تقسیم می کنند. سنگ های مخزنی عمدتا سنگ های رسوبی (کربناته و ماسه سنگی) و دارای تخلخل خوبی هستند و سنگ های غیر مخزنی را نیز عمدتا شیل ها و نمک ها تشکیل می دهند که به ترتیب سنگ مادر (یا پوش سنگ) و پوش سنگ سیستم های هیدروکربوری را می سازند.
تمامی این سنگ ها بر اثر رسوب گذاری در محیط های مختلف (رودخانه ای، دریاچه ای، دریایی، دلتاها و...) ایجاد شده و تحت دما و فشار طبقات فوقانی سخت می شوند. در مرحله بعد ماسرال های موجود در این سنگ ها به کروژن و سپس به نفت تبدیل شده و به دلیل سبکی از طریق شکاف ها به بالا (یا اطراف) حرکت می کنند و در نهایت در داخل یک تله نفتی به دام می افتند و منابع نفت و گاز را می سازند.
...
زمین شناسی ساختمانی زاگرس
1.1 موقعیت جغرافیایی میدان‌ها
از این میزان ذخیره نفت ایران، ۱۰۶ میلیارد بشکه در خشکی و ۳۱٫۶ میلیارد بشکه در دریا واقع شده‌است. بیشتر میادین کشف شده (۱۴۰ میدان) در حوضه زاگرس و خلیج فارس (جنوب غربی ایران) می باشد. همچنین میدانهایی در حوضه شمال ایران مرکزی، خزر جنوبی و کپه داغ اکتشاف یافته و یا در حال اکتشاف می باشند.
1.2 تقسیم بندی حوزه نفتی جنوی ایران
در این بخش به معرفی چند سازند معروف ایران که از نظر نفتی دارای اهمیت هستند می پردازیم. سازندهای مختلف بسته به ویژگی‌های خاص خود می‌توانند نقش سنگ منشأ (source rock) برای تولید یا سنگ مخزن (reservoir rock) برای نگهداری یا پوش سنگ (cap rock) برای ایجاد سد در برابر حرکت نفت را بپذیرند. درابتدای تعریفی از مفهوم سازند و سن های زمین شناسی گفته می‌شود و سپس به معرفی سازندها می‌پردازیم. در واقع سازند به مجموعه‌ی رسوبات سنگ شده‌ای گفته می شود که برخی از ویژگی‌های آنها مانند سن، نوع فسیل، جنس، پیوستگی (قطع شدگی در آن دیده نشود و گسلی آن را قطع نکرده باشد)، ضخامت، رنگ و .... تا حدودی مشترک است. در این میان سن و نوع فسیل سازند از اهمیت بیشتری برخوردار است. ممکن است برخی از این ویژگی‌ها در یک سازند مشترک نباشد. به طور مثال سازند آسماری در میدان اهواز و مارون دارای ضخامت‌های متفاوتی است. اما به دلیل آن که سایر ویژگی‌های سازند همچنان در میدان‌های مختلف یکسان است، آن را یک سازند واحد می‌شناسند. یک سازند ممکن است از یک یا چند لایه‌ی رسوبی تشکیل شده باشد. البته لایه‌های یک سازند کاملاً به هم پیوسته هستند. برون زد(outcrops) بخشی از سازند که به سطح زمین رسیده و بدون حفاری امکان دسترسی مستقیم به آن وجود دارد. نمونه گیری یا مقطع گیری(type section) بهترین محلی که میتوان برون زد یک سازند را مورد مطالعه قرار داد، به طوری که نمونه بدست آمده تقریباً می‌تواند تمامی خصوصیات آن سازند را نشان دهد. مخزن: به بخش‌هایی از یک سازند که دارای نفت یا گاز باشد و تغییرات فشار قابل توجهی نداشته باشند، مخزن نفت یا گاز گفته می‌شود. بنابراین ممکن است یک سازند دارای چندین مخزن باشد. سیستم نفتی: به مجموعه‌ی سنگ منشأ، سنگ مخزن و پوش‌سنگ یک سیستم نفتی می‌گویند. میدان: به مجموعه‌ی یک یا چند مخزن نفت که دارای ساختار (ساختار تله نفتی) مشابهی باشند، یک میدان نفتی می‌گویند. حوضه: به مجموعه‌ی یک یا چند میدان نفتی که خصوصیات چینه شناسی یکسانی داشته باشند، حوضه نفتی می‌گویند. هر حوضه شامل چند سیستم نفتی است. سن‌های زمین‌شناسی سن‌های زمین‌شناسی شامل 5 دوره است که به ترتیب از قدیم به جوان عبارتند از: 1- پری کابرین : بیش از 560 میلیون سال پیش 2- پالئوزوئیک : 245-560 میلیون سال پیش 3- مزوزوئیک : 65-245 میلیون سال پیش 4 - سنوزوئیک که شامل 2 دوره است: 4 -1: ترشیاری: 2-65 میلیون سال پیش 4 -2: کواترنری: از 2 میلیون سال پیش تا کنون زمین شناسی نفت ایران در ایران سه منطقه نفتی برای مطالعه سازندهای نفتی وجود دارد که شامل منطقه زاگرس منطقه ایران مرکزی و منطقه کَُپه داغ است. منطقه یا حوضه زاگرس در ایران از شمال غربی تا جنوب شرقی امتداد دارد و در واقع جهت کشیدگی رشته کوه زاگرس است. حوضه ایران مرکزی ، فارس و شمال بندرعباس و حوالی آن را شامل می‌شود و حوضه ایران شمالی یا همان حوضه کُپه داغ ، شامل شرق گرگان و شمال شرق ایران است. (البته این نکته را باید یاد آور شد که در این مقاله تنها سازندهای مهم نفتی معرفی می‌شوند) نکته‌ی مهم دیگری که می‌تواند مورد توجه کارشناسان و خبرنگاران علاقه‌مند قرار گیرد، ترتیب قرارگیری و سن سازند‌هاست. ترتیب قرارگیری و معرفی سازندها در این مقاله ازسازند‌های مسن تر و عمیق‌تر به سازندهای جدیدتر است.حوضه‌ی زاگرس و ایران مرکزی سازند های مخزنی حوضه‌ی زاگرس و ایران مرکزی سازند فراقون: این سازند در جنوب ایران، در زردکوه و کوه دنا ، با 2 نوع جنس ماسه سنگی در قسمت پایین آن و کربناته در قسمت بالایی دیده می شود. محل مقطع‌گیری (نمونه‌گیری) (Type section) آن کوه فراقون در شمال بندرعباس است که محل برون زد این سازند است. این سازند مخزنی در میدان‌های گازی پارس(شمالی و جنوبی) دیده می‌شود. سازند دالان: این سازند در «چاه دالان -1» حدود 110 کیلومتری جنوب و جنوب غرب شیراز مورد مطالعه قرار گرفته است و شامل سه بخش است که جنس بخش‌های بالایی و پایینی آن کربناته و بخش میانی آن از رسوبات حاصل از تبخیر (تبخیری) است. در حال حاضر گاز مخزن دالان در میادین پارس، نار، کنگان، آغار و سمند مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. سازند کنگان: ضخامت این سازند در برون زد جنوب فارس 140 متر است. جنس این سازند از آهک دولومیتی است. در حال حاضر از گاز این سازند مخزنی در میادین پارس و کوه موند بهره‌برداری می‌شود. سازند سورمه: سازند سورمه در استان فارس، شمال خوزستان و شمال شرق لرستان گسترش داشته است و بهترین برون زد آن در استان فارس است. جنس این سازند از سنگ آهک ودولومیت است. از نفت و گاز این سازندها در میادین سرو (جزیره قشم) و کوه موند برداشت می‌شود. سازند فهلیان: محل نمونه‌گیری این سازند در استان فارس است. جنس آن سنگ آهک است. این سازند مخزن میادین نزدیک جزیره خارک را تشکیل می‌دهد که این میادین شامل: درود (نزدیک خارک)، سروش (غرب خارک) و دارخوین (نزدیک آبادان) است. سازند گرو: جنس این سازند از آهک و شیل تشکیل شده است. این سازند در میدان امام حسن مخزن کوچک گازی را ایجاد کرده است. توجه: شیل به رسوبات ریزدانه‌ای گفته می‌شود که به صورت لایه‌های بسیار نازک روی هم قرار گرفته‌اند. تخلخل این نوع سنگ بالاست، اما دارای تراوایی کمی‌است. از این رو شیل‌ها از خاصیت مخزنی سنگ می‌کاهند و عمدتاً کارکرد سنگ منشأ یا سنگ پوش را دارند. سازند داریان: مقطع نمونه گیری این سازند در استان فارس است و جنس بخش اعظم آن سنگ آهک است. این سازند در تمام جنوب و غرب کشور به غیر از جنوب لرستان گسترش یافته است و در میدان کوه ریگ دارای ظرفیت مخزنی محدودی است. سازند سروک: محل الگوی سازند سروک در گروه بنگستان در شمال خوزستان است. جنس این سازند آهکی است و دارای تخلخل عمده ای از نوع شکستگی است. میدان مهم گازی این مخزن شامل میادین بی‌بی حکیمه، دال پری و کوه موند است و میدان های مهم نفتی این مخزن شامل میادین: اهواز، بی‌بی حکیمه، کیلورکریم، سروستان و سیاه مکان است. سازند ایلام: محل الگوی این سازند در ایلام است. جنس آن آهکی و شیلی است و تخلخل مفید و مهم این سازند از نو شکستگی است. این سازند دارای ذخایر فرعی و کوچک نفتی در میادین آب تیمور، اهواز، امام حسن، منصوری و دارخوین و همچنین دارای ذخایر گاز در میدان هلوش است. سازند آسماری: سازند آسماری غنی‌ترین مخزن نفتی ایران و خاورمیانه و یکی از غنی‌ترین مخازن کربناته جهان است. این سنگ مخزن ذخایر نفتی و گازی 62 میدان نفتی را تامین می‌کند که از میان آنها 14 ابرمیدان و 12 میدان عظیم در رده بندی جهانی طبقه‌بندی شده‌اند.این سازند به سمت جنوب غربی و به طرف دهانه خلیج فارس، کمی ماسه‌ای می‌شود که به آن ماسه‌های اهواز گویند؛ به طوری که در میادینی مانند پازنان، اهواز، مارون، منصوری و ... بخش ماسه‌ای اهواز حدود یک سوم تا یک چهارم ضخامت کل سازند را در بر می‌گیرد. بخش ماسه سنگی اهواز در مخازن آسماری موجب افزایش کیفیت مخزن و ضریب بازیافت می‌شود. این مخزن در شمال غرب لرستان از بخش رسوبات تبخیری کلهر تشکیل شده است. بخش اعظم تخلخل و تراوایی این سازند مربوط به تخلخل حاصل از شکستگی است. سنگ منشا های حوضه زاگرس و ایران مرکزی نفت مخازن نفتی در حوضه‌ی زاگرس و ایران مرکزی از سنگ منشأهایی تامین می‌شود که در ادامه به ترتیب سنی به آن ها اشاره می‌شود: سازند پابده: جنس این سازند عمدتا از جلبک‌های دریایی تشکیل شده است. این سازند در لرستان و خوزستان به پختگی لازم برای تشکیل نفت گاز نرسیده است و تنها قسمت‌های شمال شرقی فروافتادگی دزفول(یک فروافتادگی است که در قسمت شمال غرب گسل قطر – کازرون قرار دارد) به تولید نفت رسیده است. سازند گورپی: محل الگوی این سازند در لرستان است و جنس آن مارل و آهک شیلی است. این سازند در لرستان شامل 2 بخش از جنس کربناته شامل سنگ آهک امام حسن (که دارای خواص سنگ مخزن است) و سنگ آهک لوفا است. این سازند تنها در شمال فارس و شمال شرقی فروافتادگی دزفول، مشارکت مختصری در تشکیل نفت دارد. سازند کژدمی(مهمترین سازند سنگ منشأ): جنس سازند کژدمی از مارل و آهک رسی و شیلی است. این سازند دارای قابلیت تولید نفت به مقدار قابل توجهی در لرستان و خوزستان بوده و تحقیقات نشان می‌دهد نفت بیشتر مخازن این مناطق از این سنگ منشأ تامین شده است و مهمترین سنگ منشا ایران است. سازند گرو: مقطع الگوی این سازند در تنگ گَرو در کبیرکوه لرستان است که از جنس آهک و شیل و رسوبات ریزدانه تشکیل شده است. این سازند تا شمال فارس ادامه دارد. سازند گرو در نفت آسماری و سازندهای گروه بنگستان (کژدمی، سروک، سورگاه، ایلام) مشارکت داشته است. سازند سرگلو: این سازند در شمال شرقی عراق، لرستان و خوزستان گسترش دارد. جنس این سازند از دولومیت و رسوبات تبخیری و کمی آهک تشکیل یافته است. پوش سنگ های حوضه زاگرس و ایران مرکزی همچنین برای این‌که نفت درون مخازن نگه داشته شود نیاز به یک سد در مقابل حرکت دارد. سنگی که این عمل را انجام می‌دهد، پوش سنگ (Cap rock) یا (Seal Rock) می‌گویند. این پوش سنگ‌هاعبارتند از: سازند دشتک: جنس این سازند از درلومیت و شیل و رسوبات تبخیری است و روی سازندهای مخزنی دالان و کنگان قرار گرفته است. سازند کنگان: این سازند در میدان گازی کنگان از دولومیت و شیل تشکیل شده است و در جنوب ایران و خلیج فارس پوش سنگ مناسبی را ایجاد کرده است. سازند هیث: این سازند از دو لومیت و رسوبات تبخیری تشکیل شده است که مخازن گازی سورمه را می‌پوشاند. سازند گدوان: مقطع الگوی این سازند در استان فارس قرار دارد و جنس آن از آهک و مارل و شیل است و پوش سنگ میادین نفتی دورود و فروزان را تشکیل می‌دهد. سازند گچساران(مهمترین سازند پوش‌سنگ): جنس این سازند بیشتر از رسوبات تبخیری است که بهترین گسترش آن در میدان نفتی گچساران است. مهمترین اهمیت آن پوش سنگ بودن این سازند برای سنگ مخزن آسماری است به علت شکل‌پذیری خوب و تراوایی کم یک پوش سنگ بسیار خوب را به وجود آورده است. حوضه‌ی کپه داغ حوضه‌ی نفتی دیگر مورد مطالعه حوضه‌ی کپه‌داغ در شرق گرگان و شمال شرق ایران است که دارای سیستم‌های نفتی مختلفی شامل پوش سنگ ، سنگ مخزن و سنگ منشأ میباشد. سنگهای منشأ نفت در حوضه‌ی کپه داغ سازند چمن بید: این سازند در میدان عظیم گازی خانگیران، اصلی‌ترین سنگ منشأ است. جنس این سازند از آهک‌های سیاه تشکیل شده است و در شرق گرگان مهمترین و اصلی‌ترین واحد منشأ نفت و گاز را تشکیل می‌دهد. سازند سنگانه: این سازند دارای ظرفیت نفت زایی کمی در غرب کپه‌داغ است اما در شرق کپه‌داغ دارای ظرفیت نفت‌زایی خوبی بوده و از شیل‌های سیاه رنگ تشکیل شده است. سازند سرچشمه: جنس این سازند کربناته است. این سازند در غرب کپه‌داغ توانسته سنگ منشأ مخازن کوچک محلی باشد. سازند باش کلاته: جنس این سازند از شیل‌های خاکستری و سیاه است. این سازند ظرفیت نفت‌زایی قابل توجهی نداشته و می‌تواند به عنوان یک منبع فرعی وضمیمه به سازند چمن بید در نظر گرفته شود. سازند شمشک: در غرب کپه‌داغ از دومقطع شیل و ماسه سنگ تشکیل شده است. این سازند از جهت تشکیل ذغال بسیار مهم است و بخش اعظم ذغال سنگ ایران را تامین می‌کند البته قسمت شیلی این سازند ظرفیت نفت‌زایی لازم را داشته است. سازند مبارک: جنس این سازند از شیل‌های سیاه رنگ و شیل‌های آهکی است. این سازند به بلوغ تشکیل نفت رسیده و توانسته است نفت تولید کند. سنگ های مخزن و پوش سنگ ها در حوضه‌ی کپه داغ ارزیابی سنگهای مخزن در حوضه‌ی کپه‌داغ بر اساس بررسی‌های دقیق دستگاهی تخلخل و تراوایی صورت نگرفته است، بلکه بر مبنای بررسی‌های صحرایی و مطالعه مقاطع نازک (مقاطع نازک در واقع نمونه گرفته شده از سنگ یک سازند است که آن را به مقاطع بسیار نازک تبدیل کرده تا در زیر میکروسکوپ قابل مطالعه باشند) استوار میباشد. سنگهای مخزن و پوش سنگ آنها در منطقه به دو گروه سنگ مخزن‌های مربوط به دوران مزوزئیک (mesozoic) است که احتمالا در تمام حوضه کپه‌داغ گسترش و توسعه یافته‌اند و دیگری سنگ مخزن‌های دوران پالئوزویک (paleozoic) است که تنها در محدوده‌ی جنوب غرب کپه‌داغ شناسایی شده‌اند. گروه اول (گروه مخزنی مزوزئیک و پوش سنگهای آن) سازند شمشک: جنس این سازند از شیل و ماسه است. طبقات ضخیم ماسه سنگی می‌تواند نقش مخزن را در این سازند ایفا کنند وطبقات شیلی نیز نقش پوش سنگ و سنگ منشأ را در این سازند بازی می‌کنند. این سازند در قسمت جنوب غربی حوضه کپه‌داغ دارای تخلخل بیشتری است. سازند تیرگان: جنس این سازند از آهک است و در صورت داشتن ضخامت کافی، از ظرفیت مخزنی مناسب برخوردار است. پوش سنگ این سازند، سازند سرچشمه است. سازند شوریجه: ماسه سنگ قسمت زیرین سازند شوریجه مخزن اصلی میدان گازی خانگیران را تشکیل می‌دهد و در حال حاضر در حال بهره‌دهی است. این سازند از بالا و پایین بین 2 لایه‌ی غیر قابل نفوذ قرمز رنگ قرار گرفته است. سازند مزدوران: سنگ مخزن اصلی در منطقه‌ی کپه‌داغ است. قسمت‌های مارل و شیلی و تبخیری شوریجه، پوشش مناسبی برای مخازن مزدوران در خانگیران فراهم کرده است. گروه دوم (گروه مخزنی پالئوزویک و پوش سنگهای آن) این سازندها بر اساس شواهد صحرایی و سنگ‌شناسی از ظرفیت بالقوه‌ای جهت تشکیل مخازن هیدروکربوری برخوردار و برای ارزشیابی مناسبند و تنها در قسمت جنوب منطقه کپه‌داغ گسترش دارند. سازند خوش ییلاق: جنس این سازند از شیل و آهک است که بخش آهکی می‌تواند به عنوان سنگ مخزن عمل کند و بخش‌های شیلی هم به عنوان سنگ منشأ این مخازن عمل می‌کنند، لایه‌های شیلی قسمت زیرین سازند مبارک نیز پوش سنگ این مخازن است. سازند مبارک: از نظر جنس بخش بالایی این سازند کربناته است و سنگ مخزن اصلی دوران پالئوزویک را تشکیل می‌دهد. شیل‌های قرمز رنگ که به سرخ شیل معروفند پوشش لازم برای این مخزن را فراهم می‌کنند
نفتگیر ها ...
...
218 ص فایل Word
