تعداد صفحات : 167 صفحه -
قالب بندی : word
مقدمه
خشکسالی کشاورزی از پیچیدهترین ومهمترین بلایای طبیعی است که مناطق وسیعی را تحتتأثیر خود قرار داده و باعث کاهش و افت شدید در تولیدات غذایی میشود. پایش وپیش بینی این پدیده بسیار مشکل است واگر یک سیستم هشدار سریع مؤثر برای پایش و پیشبینی خشکسالیهای کشاورزی، با استفاده از دادههای آب و هوایی و ماهواره و مدلهای رشد محصول، توسعه یابد، مرگ ومیر انسانها و حیوانات و نقصان در تولیدات غذایی به حداقل خود میرسد. برخی از کشورهای جهان روی این مسئله بسیار پیشرفت کردهاند و برخیها پیشرفت چندانی حاصل نکردهاند [ 1 ] .
کشور ما در منطقهای از جهان قرار گرفته است که به طور متوسط بارندگی متوسط جهانی را دریافت میکند و در مقایسه با سایر نقاط جهان جزء مناطق خشک به حساب میآید. علت این مسئله نشست دائمی هوا در این عرضهای جغرافیایی است که مانع پذیرشهای جوی میشود و به همین دلیل هواشناسی است که کمربند مناطق خشک جهان در مدارهای جغرافیایی مشابه کشور ما قرار گرفته است.
زندگی روی زمین بستگی زیاد به تولیدات گیاهی دارد .اگرچه گیاهان از مقدار آب کمی در عکسالعملهای فتوسنتزی و جذب در بافتهای گیاهی استفاده میکنند، بیش از 99 درصد آبی که گیاه دریافت میکند با تبخیر و تعرق ازطریق استوماتهای برگ، خارج میشود. استوماتها که روزنههای کوچکی روی سطح برگ هستند باید برای ورود دیاکسیدکربن به بافتهای برگ جهت فتوسنتز و رشد گیاه باز باشند، اما باز بودن آنها اجازة فرار آب از گیاه را نیز میدهد. علاوه بر تبخیر و تعرق راههای زیاد دیگری نیز برای هدررفت آب ازدسترس گیاه وجود دارد. آب ممکن است با تبخیر از سطح خاک، تبخیر و تعرق از علفها، زهکش عمقی خارج از محوطه ریشه، جریان جانبی زیرسطح خاک و یا رواناب نیز از دسترس گیاه خارج شود. میتوانیم آبهای ورودی و خروجی روزانه را جمع نموده و معادلة بیلان آبی را به صورت زیر تعریف کنیم:
S=G+P+I-E-T-Tw-D-L-R
تمامی این عوامل به میلیمتر میباشند. S مقدار آب موجوددرخاک برای محصول ، G مقدار آب موجوددرخاک در روز قبلی ، Pبارندگی ، I آبیاری، E مقدار تبخیر آب از سطح خاک ، T آب خارج شده از محصول ،Tw آب خارج شده از علفهای هرز زمین و D آبی است که زهکش شده و خارج از ریشة گیاه قرار میگیرد و L جریان جانبی زیرسطح خاک یا جریان آب زیرسطحی خاک و R جریان آب روی سطحی یا رواناب است.
مقادیر L, D و R به طور طبیعی منفی بوده ولی گاهاً ممکن است مثبت نیز باشند. آب خاک ممکن است تحت جریانات کاپیلاری وارد منطقه ریشة گیاه نیز بشود.
نسبت تولید محصول به آب مورد استفاده به نام آب راندمان مصرف آب (WUE) نامیده میشود که به طور عمومیتر نسبت کل تولیدات خشک به آب استفاده شده توسط محصول در طول دورة رشد است. دو مقدار آب مورد استفاده دیگر به صورت زیر تعریف میشوند. (WUE) خالص که نسبت عملکرد بازاری محصول به کل آب مصرف شده (جنسن و همکاران، 1990) و (WUE) آبیاری که نسبت عملکرد بازاری محصول به کل آب درخواستی است (هیلل، 1990).
اگرچه تمامی خشکسالیها منتج به کمبود آب گیاه میشود ولی تمامی کمبودهای آب گیاه ناشی از خشکسالی نیستند.
آفات و بیماریها که به ریشه آسیب میزنند نیز کمبود آب برای گیاه را ایجاد میکنند که با اضافه نمودن آب به محصول قابل جبران نیستند. یک رابطة نزدیک بین تبخیر تعرق و حساسیت گیاه به خشکی وجود دارد که در شکل (1-1) آمده است. تنها در دورة کوتاهی بعد از رویش دانه است که محصول بسیار حساس به خشکی است حتی اگر مقدار تبخیر و تعرق آن نیز کم باشد. یک بارش سبک ممکن است به دانهها اجازه استفاده ازآب لازم برای شروع جوانهزنی را بدهد. اما اگر بارش دیگری و یا آبیاری در طی چند روز بعدی اتفاق نیفتد، دانههای جوانه زده ممکن است آب کافی برای سر درآوردن از خاک را نداشته باشند و یا حتی اگر بیرون بیایند نیز، ریشهها ممکن است برای گرفتن آب موردنیاز گیاه نورسته خیلی سست و باریک باشند.
l
دانلود مقاله خشکسالی در ایران