تعداد صفحات : 122صفحه -
قالب بندی : word
تاریخچة قالیبافی
هیچ رشته‌ای از هنرهای صنعتی در ایران به اندازه قالیبافی مهم نیست و با این همه اطلاعات و آگاهی‌ها درباره توسعه و تکامل باستانی آن محدود است.
وقتی که در ایران راجع به فرش صحبت می‌شود مقصود نوع جنس بافته شدة آنست که علاوه بر تار وپود بعد سومی به شکل پرز گره زده شده داشته باشد در اروپا علاقة تاریخی به فرش ایران در حدود سال 1378 آغاز گردیده در آن هنگام مجموعه‌ای از فرشهای سده شانزدهم تا نوزده گردآوری شده و همه فرشهایی که پیش از سده شانزدهم بافته شده بود جزء فرشهای اولیه طبقه بندی گردید و این فرض شیوع داشت که کهنه ترین آن مربوط به سده چهاردهم بود. فرش بافی از ترکهای آسیای مرکزی منبعث گردیده است در اثر تحقیقات ویژه و پژوهشهای نویناین نوع طبقه بندی بسیار ساده که هنوز هم متأسفانه در بیشتر کتابها راجع قالی پیدا می‌شود اعتبار خود را از دست داد. (ای-ولف – هانس –1372 – 191)
گزنوفون kyropaidaia تاریخ نویس یونانی (430 -359 پیش از مسیح) در کتاب خود متذکر می‌شود که ایرانیان فرشهایی داشتند که زود از دست می‌رفت و تنها شاه روی آنها راه می‌رفت. در کتاب اوستا که یکی از کتابهای کهن ایران است سخن از کف پوشی نرمی به میان آمد. چون به ویژه دربارة گرة یوزی صحبت نکرده نمی توانیم بگوییم که آنچه در آن کتاب آمده همان قالیهای امروز ایرانی است. اما از حفاریهای کورگان مقبرة شاهی در پزیرک در کوهستانهای آلتای در آسیای مرکزی پارچه‌ها و نمدهایی بدست آمد که یک فرش 2×2 متری مهمترین آنها بود. این آرامگاه متعلق به سکاها قوم آریایی و پسر عموهای ایرانیان است آرامگاه متعلق به سده پنجم پیش از میلاد است و از آن تاریخ تاکنون پیوسته زیر برف و یخ بود. و همین امر سبب شده که رنگ نسج قالی حفظ شود این قالی نسج بسیار ظریفی دارد و در هر اینج مربع 520 گره خورده در صورتی که قالیهای پشمی خرسک امروزی 80 گره و بهترین قالی ابریشمی 800 گره دارد. گره قیورد از نوع گره‌های به اصطلاح ترکی است. اگر در نظر بگیریم که سکاها و ترکها در آسیای مرکزی همسایه بودند این سؤال پس می‌آید که از ترکها و ایرانیان کدام یک مبدع مبتکر قالیبافی بوده اند جزئیات طرح قالی نشان می‌دهد که این قالی ایرانی است. (ای- ولف ـ هانس ـ 1372ـ192)
در کتاب قالیها و قالیچه‌های ایران نوشته اریک اشنبر آمده است:
این فرش (منظور قالیچه پازیریک) که به عنوان پوشش اسب بکار می‌رفته در هر سانتی متر مربع دارای 36 گره ترکی است و صاحب نظران با توجه به نقشهای روی این قالی که شبیه نقوش اصیل هخامنشی است آن را ایرانی می‌دانند و معتقدند که قالی مزبور از دست بافتهای مادها و پارتها (خراسان بزرگ قدیم) است. رنگهای مورد استفاده در این قالی، قرمز اخرایی، زرد، سبز کمرنگ و نارنجی است تشابه نقوش سواران و مردان پیاده که در کنار اسبان خود راه می‌پیماید و جانداران بالدار در این قالی با نقوش تخت جمشید، صحت نظر این محققین را قویتر می‌سازد. (اشنبرنر ـ اریک ـ 1374 مقدمه)
و در جزوه گلیم بافی سازمان صنایع دستی تیر 64 ـ صفحه 7 ـ آمده است:
در سال 1949 میلادی، رودنکو باستان شناس روسی در حفاریهای کوه آلتا که مقر سکاها بود، در یک مقبرة خصوصی قطعه فرشی به حال انجماد پیدا کرد که زمان بافت آن بین 500 تا 350 سال از میلاد مسیح معین شد. و بدین ترتیب وجود قالی در تمدنهای باستانی فلات ایران تأیید گردید.
با کشف این قطعه فرش که بعد‌ها به نام قالی پازیریک شهرت یافت و از آنجا که فرش یاد شده دارای 3600 گره متقارن در هر دسی متر مربع می‌باشد این نظریه از سوی کار شناسان عنوان شد که برای رسیدن به چنین مهارتی در قالیبافی لازم بود تا بافنده از یک روش حداقل هزار ساله پیروی کرده باشد و بدین ترتیب تاریخ پیدایش هنر قالی بافی 2000 تا 1500 سال پیش از میلاد مسیح تعیین می‌گردید و با توجه به قدمت بافت گلیم نسبت به بافت قالی احتمالاً همان تاریخ 3000 سال قبل از میلاد مسیح که به عنوان آغاز نساجی عنوان شده می‌تواند گلیم بافی را نیز شامل شود.
« از جمله شواهدی که دربارة قالیبافی پرزی ایران در دست است تکه‌های فرشی است که در شهر اولا ( noin ula ) و لولان (louian ) که هر دو در خاور ایران و در مغولستان امروزی هستند پیدا شد که تاریخ آن مطابق سال سوم پس از میلاد است. در صورتی که قالیهایی که در لولان پیدا شد متعلق به پیش از سده چهار میلادی بود که هر دوی این قالیها دارای پرزهای انبوهی هستند که با نوار پودی به هم متصلند از آغاز سده چهارم میلادی پارچه‌های پرزدار در صلاحیه عراق و فوسطاط مصر باستان بافته می‌شد و بین هر ردیف گره یک تا شش پود زده می‌شد وهمچنین در حفاریهایی که سراورل استاین sir aurel stein و همچنین هیت آلمانی تورفان در واحدهای مسکونی ترکمنستان شرق کرده اند قالیهای پشمی یافت شده است.
دانلود مقاله قالیبافی