مقدمه:
پژوهشهای عملی هر چند ناچیز باشد، قابل توجه است. که اگر چیزی بر دانستنیها نیافزاید، کم ننموده و اگر برای پیشرفت دانش راه تازه‌ای باز ننماید، مسدود هم نمی‌کند. آنها که با بضاعت مختصر علمی قدم اول را برمی‌دارند، بالطبع در پی قدم دوم بوده و بدنبال اندوختة بهتری میروند.
اگر به بخش ترکیبات آرسنیکی این پروژة تحقیقاتی، اجمالی شود. اهمیت این ماده در دانش دامپزشکی محرز می‌گردد.
با علم به اینکه داروهای آرسنیکی قسمت عمده‌ای از داروها را تشکیل داده و صنعت داروسازی هر روز ترکیبات گوناگونی را از این دارو به بازار می‌فرستد، مطالعه و بررسی آن خصوصاً از نظر سم شناسی شایان توجه می‌باشد.
از سالها قبل مسألة اعتیاد بوسیلة این دارو مورد دقت علماء فن بوده و عده‌ای برای چالاکی و تقویت از آن استفاده می‌کردند. حتی در روم قدیم، بخصوص زنها برای طراوت و وجاهت ظاهری متوسل به این دارو می‌شدند.
و یا برای انبساط و نشاط سگهای پرقیمت شکاری و یا پاسبان و یا حیواناتی که می‌خواستند آنها را فربه و چالاک به مشتری عرضه نمایند، بدون اینکه توجه به خطرات و زهرآگینی آن داشته باشند از این دارو استفاده می‌کردند.
در رابطه با زهرآگینی آرسنیک، زنها و ندیمه‌های سابق گردانندة اصلی این کشمکش بوده و حتی اطلاعات سم شناسی آنان بیش از گیاه‌شناسان و متخصصین شناسی زمان خود بوده است.
نمونه‌های تاریخ شاهد این مدعا می‌باشد. از آن جمله کاترین دومدیسی، ملکة فرانسه، دختران بورژیا، کاترین ملکة روسیه و امثال آنها که برای نابود کردن و انتقام کشیدن و انجام مقاصد شیطانی خود متوسل به زهر می‌شدند و جنایات بیشماری مرتکب شده‌اند. اینان دستگاه و تشکیلات وسیعی برای جمع‌آوری و شناسایی زهرهای مهلک در اختیار داشتند.
آرسنیک از زهرهای کشنده‌ای است که قرنها پیش، بوجود آن پی برده‌اند و در حیوان یا انسان برای تبهکاری و یا خودکشی استفاده کرده‌اند.
تاردیو[1] 288 موردی زهرآگینی در انسان و یا حیوان یادداشت کرده است که 195 مورد آن بوسیلة اسید آرسنیو انجام شده است (3). چون کمترین مقدار این زهر در بدن از راه تجزیة شیمیایی حتی مدتی پس از مرگ هم تشخیص داده می‌شود لذا امروزه تبهکاری کمتری با این زهر اتفاق می‌افتد و بیشتر توجه به خواص درمانی آرسنیک معطوف می‌باشد.
مواد آرسنیک‌دار جزو اولین داروهایی بودند که در مقابل سیفلیس مؤثر بودند و هنوز هم برای درمان اسهال خونی ناشی از آمیب بکار میروند. آرسوبال یا مل[2]- بی ارگانوآرسنیک‌هایی هستند که مؤثرترین دارو در درمان مرحلة نورولوژیکی تریپانوزومیازیس آفریقایی می‌باشند که عامل عفونی آن تریپانازوما گامبینس[3] و تریپانازوما رودزینسی[4] می‌باشند.
2-1- تاریخچه:
آرسنیک مرکب از دو کلمة آرس (ARSE) بمعنای مرد (مذکر) و نیکون (NICON)، به معنای کشتن می‌باشد. چینی‌ها از زمانهای بسیار قدیم ترکیبات سولفوره آنرا در پزشکی و صنعت بکار می‌بردند. آرسنیک از سموم مشهور قرون وسطی بوده بطوریکه 90 درصد مسمومیت‌ها با آرسنیک صورت می‌گرفته است.
پاپ الکساندر ششم بوسیلة مستخدمش سهواً بوسیلة آرسنیک مسموم شد. در زمان لوئی- چهاردهم ننگ و رسوایی بزرگی بعلت فوت ناگهانی مادام موتسپان[5] پیش آمد که محاکم قضایی با شدت عمل خود به 441 فقره مسمومیت پی بردند که 87 فقرة آن در اثر آرسنیک بوده است. مسمومیت با این سم در فرانسه و انگلستان بسیار رواج داشته و اغلب با مشروبات الکلی و یا با غذا خورانده می‌شد.
ایرانیان از زمانهای قدیم 5 نوع از ترکیبات آرسنیک را می‌شناختند و بنام زرنیخ زرد، سرخ ، سبز، سیاه و سفید می‌نامیدند. در کتاب جنگ الادویه مذکور است که دو قسم زرنیخ سبز و سیاه به سبب قوت و شدت، غیر متداول اند ولی سفید آن بنام زرنیخ النوره یا داء الشعراء که از نظر سمیت شدیدترین انواع آن است در از بین بردن موهای زائد بدن مور استفاده دارد.
مسمومیت با آرسنیک در انسان ممکن است جنائی، شغلی، اتفاقی و یا خودکشی باشد ولی در حیوانات بیشتر بصورت اتفاقی، جنائی و داروئی است.
استعمال ترکیبات آرسنیکی برای مبارزه با حشرات و موش و انگل و نیز آفات یونجه، پنبه، تنباکو، رازک، چاودار، گندم و آفات درختان انگور و سیب زمینی و نیز آلوده شدن علوفه با آرسنات دوسود و یا آرسنات سرب و سم پاشی آنها با این مواد، خطر مسمومیت حیوانات را زیاد می‌کند.
[1] Tardive (288)
[2] Arsobal = Mel-B
[3] Trypanosoma gambiense
[4] T.rhodensiense
دانلود پروژه مروری بر مسمومیت آرسنیکی در حیوانات اهلی
