کد فرترن محاسبه میانگین و انحراف معیار استاندارد اعداد ورودی
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه23
مشترک در انتخاب همسر
با انتخاب صحیح همسر ، خانواده ای مستحکم داشته باشیم
مطالبی در مورد ضرورت در نظر گرفتن ملاکها و معیارها درانتخاب همسر مطرح نمودیم
باید به خاطر داشته باشیمکه هدف اساسی از زندگی مشترک خانوادگی برخوردار شدن زن و مرد از صفا و صمیمیت است . به همین مناسبت زن و مرد باید انگیزه ازدواج را بر محور امور معنوی قرار دهند ، نه امور مادی همانند زیبایی . زیرا اگرچه زیبایی زن،خود یکی از عواملی است که هر انسانی به طور طبیعی جذب آن می شودواسلام نیز زیبایی زن را مورد توجه قرار داده است ، ولی این به آن معنی نیست که انگیزه ازدواج تنها بر محور جمال و زیبایی دور بزند و امور اخلاقی و معنوی نادیده گرفته شود .
باید توجه داشته باشیم که معیار زندگی مشترک تنها زیبایی ظاهری نیست ، بلکه اخلاق و عفت و سازگاری نیز لازمه زندگی است . پس اگر به همراه زیبایی،روحیه ی پاکانسانی نباشد ، این زیبایی،نیکو و پسندیده نخواهد بود و ازدواج با چنین زنی سعادت و خوشبختی به بار نخواهد آورد .
امام جعفر صادق علیه السلام در این بارهمیفرماید : هر گاه مردی زنی را به خاطر زیبایی و ثروت به ازدواج خود در آورد ، سعادت و خوشبختی مرد موکول به همان امر خواهد بود و اگر مردی زنی را به خاطر دینداری و تقوا به همسری برگزیند ، پروردگار متعال زیبایی و ثروت را نیز نصیب او خواهد کرد .
رسول خدا ( ص) درباره این گونه زیبایی های بی محتوا می فرماید : از ازدواج با خضراء دمن پرهیز کنید ! سؤال شد که خضراء دمن چیست ؟ آن حضرت فرمود : گل زیبایی که در مزبله ها می روید . یعنی زیبا چهره ای که در کانون خانواده فاسد رشد یافته و به عبارت دیگر زیبا چهره ای که در محیط آلوده به فساد و تباهی نشو و نما کرده است .
آنچه که در متن زندگی برای مرد ضرورت دارد اخلاقوسازگاری زن است و آنچه که خانواده را خوشبخت می کند حیا و عفت زن است ، نه زیبایی تنها . به طور کلی آنچه که محیط خانواده را سرشار از عشق و محبت می کند ، رعایت اصول اخلاقی ، پاکدامنی و پای بندی به تقوا و درستی و راستی است .
دختران و پسرانی که درصدد ازدواج هستند باید دقیق باشند و ضمن توکل بر خدا تا حد ممکن بررسی های لازم را انجام دهند و بر مبنای معیارهای اساسی و منطقی اقدام به ازدواج کنند .
ناگفته نماند همان طور که بررسی ها و دقت های منطقی،لازم و ضروری است ، وسواس و شک و تردیدهای بیش از حد معقول نیزنادرست و زیان آور است .
معیار و ملاک های مشترکدر انتخاب همسر
1-اصالت خانوادگی : اولین و اساسی ترین معیار برای انتخاب همسر اعم از زن و مرد ، اصالت خانوادگی است . کلمه اصالت از اصل گرفته
ارزیابی تاثیر معیار های عملکرد مالی و غیر مالی بر نوع اظهار نظر حسابرسچکیده:
هدف این تحقیق بررسی « ارزیابی تاثیر معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی برنوع اظهار نظر حسابرس » می باشد. بنابراین سعی گردیده است تا با انتخاب نمونه ای از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1387 معیارهای عملکرد مالی و غیر مالی بر نوع اظهار نظر حسابرس مورد شناسایی قرار گیرد. متغیرهای مورد بررسی شامل نسبت های مالی به دست آمده از صورت های مالی ، اندازه شرکت و متغیر بحران مالی شرکت ها است. روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی- همبستگی است.
نتایج حاصل ازآزمون مقایسه میانگین دو جامعه نشان داد که از بین نسبت های مالی، متغیرهای نسبت جاری، سود خالص به کل دارایی ها، سود ناخالص به کل داریی ها، سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی، سود خالص به دارایی های ثابت وسرمایه در گردش به کل دارایی بر اظهار نظر حسابرس تاثیر دارد و اندازه شرکت تاثیری بر اظهار نظر حسابرس ندارد. همچنین بین اظهار نظر حسابرس وبحران مالی رابطه معنی داری وجود ندارد.
آزمون لجستیک برای دوگروه متغیرها بررسی شد. در روش اول متغیرهایی که تفاوت معنی داری بین دو گروه داشتند وارد مدل شدند که از بین آنها متغیرهای سود قبل از بهره ومالیات بیشترین تاثیر را بر اظهار نظر حسابرس دارد ودر روش دوم تمام متغیرها بدون هیچ محدودیتی وارد مدل شدند که نتایج به دست آمده نشان داد متغیرهای سود عملیاتی به فروش، موجودی کالا به فروش ، میزان دارایی و میزان فروش قابلیت پیش بینی اظهار نظر حسابرس را دارند.
مقدمه:
اتخاذ تصمیمات اقتصادی وتخصیص بهینه منابع ، بدون وجوداطلاعات معتبر و قابل اعتماد امکان پذیرنیست. جریان سرمایه ها زمانی به سوی فعالیت های اقتصادی بهینه سرازیر می شود که تصمیمات صاحبان سرمایه در زمینه سرمایه گذاری ، متکی بر اطلاعات مربوط و قابل اعتماد باشد. افرادی می توانند نقش اعتبار دهی را ایفا کنند که دارای استقلال و صلاحیت فنی لازم برای اجرای رسیدگی باشند تا جامعه بتواند از بی طرفی و واقع بینی آنان اطمینان حاصل نماید. به عبارتی حسابرسی منظم وسالانه توسط حسابرسان مستقل یکی از بهترین نوع حفاظت از منافع سرمایه گذاران است. محصول نهایی واصلی فرایند حسابرسی اظهار نظر حسابرس می باشد که در قالب گزارش حسابرسی بیان می شود. در تحقیق حاضر سعی شده است تا توانایی پیش بینی نوع اظهار نظر حسابرس با استفاده از معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی بررسی گردد. امید است نتایج این تحقیق ، زمینه ای را هرچند ناچیز، جهت انجام تحقیقات بعدی فراهم آورد.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
در این فصل پس از بیان مسئله تحقیق ,تاریخچه موضوع تحقیق را مورد بررسی قرارمی دهیم. همچنین اهداف تحقیق را در قالب اهداف علمی و کاربردی بیان می کنیم .چارچوب نظری تحقیق که بنیان اصلی طرح سوال در موضوع تحقیق بوده است در این فصل آورده شده و در ادامه به فرضیه های تحقیق و تعاریف واژه ها اصطلاحات نیز اشاره شده است
2-1 تاریخچه مطالعاتی
تحقیقات داخلی
خسروی (1385) در تحقیقی تحت عنوان عوامل موثر بر اظهار نظر حسابرس در ایران به بررسی این موضوع پرداختند که آیا مدیریت واحد مورد رسیدگی، نوع موسسه حسابرسی واندازه شرکت بر اظهار نظر حسابرس تاثیر دارد یا نه؟ برای آزمون فرضیات از روش کای مربع وفرض مقایسه نسبت موفقیت در دو جامعه آماری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد بین اظهار نظر حسابرس ومدیریت شرکت ارتباطی وجود ندارد اما ارتباط بین اظهار نظر حسابرس با نوع موسسه حسابرسی واندازه واحد مورد رسیدگی معنا دار است ونیز بین نوع بند شرط ونوع موسسه حسابرسی ارتباط وجود دارد.
جمالی محمد (1381) در تحقیقی تحت عنوان «تعیین دلایل عمده در صدور گزارشات حسابرسی حاوی اظهار نظر غیر مقبول در شرکت های تولیدی حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی» در سال های 79 الی 81 به بررسی این موضوع پرداخت. وی به این نتیجه رسید که در مورد اظهار نظر های مشروط بند های شرط مربوط به حساب ها دریافتی، تاییدیه ها، فقدان یاناقص بودن سیستم حسابداری صنعتی و در مورد اظهار نظر های مردود بند شرط مربوط به عدم رعایت استانداردها در تهیه صورت های مالی ودر مورد عدم اظهار نظر بند شرط مربوط به تداوم فعالیت ها تاثیر گذار بوده است.
ذاکر الحسینی علیرضا (1387) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی دلایل مشروط بودن گزارش های حسابرسی بانکها در ایران وارزیابی پی آمد های گزارش مشروط با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره ومدل fixed effects به بررسی بندهای شرط ونسبت های مالی پرداخت. نتایج به دست آمده نشان داد بین موارد مشروط وشاخص های سود آوری و نیز شاخص های وضعیت مالی در کل بانک ها رابطه معنی داری وجود ندارد.
سجادی سیدحسین (1387) درتحقیقی تحت عنوان «عوامل موثر بر گزارش مشروط حسابرسی» به بررسی تاثیر متغیرهای اندازه شرکت، نسبت جاری، نسبت بدهی به دارایی، نسبت حساب های دریافتنی به دارایی بر گزارش مشروط حسابرس پرداخت. علاوه بر آن رابطه بین گزارش مشروط حسابرسی سال قبل و نوع موسسه حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال مورد رسیدگی بررسی شده است. نمونه مورد استفاده در این تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1383، 1382، 1381 بود.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس رگرسیون لجستیک و آزمون استقلال کای دو حاکی از این است که از بین متغیرهای مورد بررسی، نسبت جاری و نسبت حساب های دریافتنی به دارایی بر گزارش مشروط حسابرس موثر بوده اند اما، نسبت بدهی به دارایی و اندازه شرکت تاثیر نداشته اند. همچنین، بین گزارش مشروط حسابرسی سال قبل ونوع موسسه حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال جاری رابطه معنی داری وجود دارد.
مینایی ایوب (1388) در پایان نامه خود تحت عنوان «بررسی دلایل غیر مقبول شدن گزاش های حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» فرضیات زیر را مطرح کرد:
الف) اصلی ترین دلیل غیر مقبول شدن گزارش های حسابرسی دربورس اوراق بهادار محدودیت در دامنه رسیدگی می باشد.
ب) تفاوت معنا داری در دلایل غیر مقبول شدن گزارش های حسابرسی در بین گروههای مختلف صنعت درمقایسه با کل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در تهران وجود ندارد.
در این تحقیق فرضیات به صورت جداگانه در دو بازار رسمی و غیر رسمی آزمون شد. نتایج به دست آمده نشان داد اصلی ترین دلیل دریافت گزارش حسابرسی مشروط در هر دو بازار به ترتیب عبارت است از:
1) محدودیت دردامنه رسیدگی
2) عدم توافق
3) ابهام
در رابطه با فرضیه دوم بررسی ها در هر دو بازار انجام شد. در بازار رسمی از 15 صنعت تنها یک صنعت بود که تفاوت معنا داری را نشان داد یعنی همان دلایلی که باعث غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در کل می شود همان دلایل نیز باعث غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در این 14 گروه صنعت شده است. اما در بازار غیر رسمی هیچ تفاوت معنا داری در دلایل غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در مقایسه با کل شرکت ها وجودندارد.
ستایش وجمالیان پور (1388) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی رابطه نسبت های مالی و متغیرهای غیر مالی با اظهار نظر حسابرس» به بررسی رابطه بین چهارده نسبت مالی و دو متغیر غیرمالی با اظهار نظر حسابرس پرداختند. دراین تحقیق از تکنیک های آماری کولموگروف- اسمیرنوف وکروسکال والیس برای بررسی تفاوت توزیع متغیرهای مستقل در دو گروه متغیر مستقل استفاده گردید. سپس از رگرسیون لجستیک به منظور یافتن بهترین مدل پیش بینی کننده مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که از میان کلیه متغیرهای مالی وغیر مالی به ترتیب نوع عملکرد نسبت گردش موجودی کالا، نسبت بدهی، سود ناخالص به فروش وسود خالص به فروش از بیشترین رابطه آماری با نوع اظهارنظر حسابرس برخوردار می باشند. علاوه بر آن، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون لجستیک حاکی از آن است که با بهره گیری از هفت متغیر مالی وغیر مالی می توان به مدلی برای پیش بینی اظهار نظر حسابرس دست یافت.
تحقیقات خارجی
داپوچ ودیگران (1987) درتحقیقی تحت عنوان «پیش بینی شروط حسابرسی با استفاده از متغیرهای مالی و بازار» مدل پروبیت را توسعه دادند تا دامنه ای را بررسی کنند که مدل های متبنی بر متغیرهای بازار و مالی تصمیمات حسابرسان را پیش بینی می کند که آیا حسابرس گزارش حسابرسی مشروط منتشر می کند. نتایج کار آنها نشان داد که متغیرهای مهم در پیش بینی شروط حسابرس عبارت است از: زیان سال جاری، نرخ بازده صنعت وتغییر نسبت کل بدهی ها به مجموع دارایی ها.
واستون ودیگران (1988) در تحقیقی تحت عنوان «شروط حسابرس شرکت های کوچک» از رگرسیون لاجستیک مبتنی بر دوازده متغیر مالی وغیر مالی برای تشریح شروط گزارش حسابرس در شرکت های کوچک استفاده کردند نتایج تحقیق آنها نشان داد که احتمال اینکه یک شرکت گزارش مشروط دریافت کنند بیشتر می شود اگر:
الف) موسسه حسابرسی بزرگی شرکت را حسابرسی کند.
ب) شرکت مدیران کمی داشته باشد. پ)سهامداران تعداد کمی باشند.
ت) شرکت وام تضمینی داشته باشد.
ث) فاصله زیادی بین حسابرسی پایان سال وامضای گزارش حسابرسی وجود داشته باشد.
بل و تیبور (1991) در تحقیق خود تحت عنوان «تجزیه وتحلیل شروط احتمالی حسابرسی» به این نتیجه رسیدند که نرخ بازده سرمایه، نسبت گردش موجودی کالا، نسبت گردش حساب های دریافتنی، نسبت جاری واهرم مالی توانایی پیش بینی گزارش مشروط حسابرسی را دارند.
منرو وته (1993) در تحقیق خود تحت عنوان «پیش بینی شروط اظهار نظر حسابرسی در استرالیا با استفاده از اطلاعات رایج دردسترس «با استفاده از مدل لاجیت به این نتیجه رسید که متغیرهای مالی و بازار قدرت پیش بینی اظهار نظر مشروط را دارند.
کریشنان وکریشنان (1996) در تحقیقی تحت عنوان «نقش معاملات اقتصادی در اظهار نظر حسابرس مستقل» مدل اظهارنظر حسابرس را با ترکیب مبادلات اقتصادی ایجاد کردند که با ریسک دادخواهی حسابرسی، دامنه مالکیت خارجی، اهمیت نسبی صاحب کار در پرتفولیوی حسابرس ورشد آتی به عنوان عامل مهم درتصمیم اظهار نظر حسابرس به وجود می آید.
لایتینن ولایتینن (1998) در تحقیقی تحت عنوان «گزارش حسابرسی مشروط در فنلاند» از رگرسیون لجستیک مبتنی بر 17 متغیر مالی وغیر مالی استفاده کرد تا شروط را در شرکت های بزرگ در فنلاند تشریح کند. نتایج به دست آمده نشان داد که احتمال اینکه یک شرکت گزارش مشروط دریافت کند با نرخ رشد کم، نسبت پایین حقوق صاحبان سهام به کل دارایی و تعداد کم کارمندان که شاخص اندازه شرکت می باشد افزایش می یابد.
اسپاتیس ودیگران (2002) در تحقیق خود با عنوان «تعیین صورت های مالی تحریف شده: یک مطالعه مقایسه ای با استفاده از تحلیل چند ضابطه ای وتکنیک های آماری چند متغیره» نشان دادند که بررسی اطلاعات مالی می تواند برای تعیین صورت های مالی تحریف شده مفید باشد برای این منظورمهتمرین نسبت های مالی عبارت است از: نسبت کل بدهی به کل دارایی، نسبت موجودی کالا به فروش، نسبت سود خالص به فروش وفروش به کل دارایی ها.
اسپاتیس و دیگران (2003) در تحقیقی تحت عنوان «استفاده از معیار های عملکرد صاحبکار برای تعیین عوامل درگیر در اظهار نظر حسابرس» از روش UTADIS برای ایجاد مدل اظهار نظر حسابرس استفاده کردند. مدل اظهار نظر حسابرس با استفاده از نسبت های مالی واطلاعات غیر مالی مانند دعوای حقوقی شرح داده شد. بیست متغیر در مرحله اول مورد آزمون قرار گرفت که از میان آنها متغیرهای که نقش مهمی درتعیین اظهار نظر حسابرس داشتند عبارت است از 8 نسبت مالی (فروش به کل دارایی ها، نسبت سود خالص به فروش، حساب های دریافتنی به فروش، سود خالص به دارایی های ثابت، سود خالص به کل دارایی ها، دارایی جاری بر بدهی جاری، سرمایه در گردش به کل دارایی ها وسود ناخالص برمجموع دارایی ها)، متغیر بحران مالی که با مدل آلتمن اندازه گیری می شد ودعوای حقوقی.
گاگانایزو دیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «مدل های حسابرسی برای تعیین اظهار نظر مشروط حسابرس در انگلیس» از روش لجستیک وتفکیک خطی برای ایجاد مدل استفاده کردند یافته های آنها نشان داد که مدل های به دست آمده قابلیت تفکیک بین صورت های مالی که اظهار نظر مشروط دریافت می کنند و آنهایی که اظهار نظر غیر مشروط دریافت می کنند دارد. متغیرهایی که مهم تشخیص داده شدند عبارت است از لگاریتم کل دارایی ها، بازده سرمایه به کار رفته و اینکه حسابرس مستقل شرکت یکی از چهار حسابرس برتر است یا نه.
پاسیروس ودیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «تحلیل چند ضابطه ای تعیین اظهار نظر حسابرس در بانک های آسیایی» بااستفاده از مدل لجستیک به تعیین اظهار نظر حسابرس و صنعت بانکداری پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد که بانکهایی که اظهار نظر مشروط دریافت می کنند در کل کوچکتر بوده سرمایه، سود دهی وتوجیه پذیری هزینه در آنها کمتراست و بدهی زیادی دارند علاوه بر اینها افزایش تقاضا برای حسابرسان مستقل، تعداد کم حسابرسان و الزامات افشا در بخش بانکداری احتمال دریافت اظهار نظر مشروط را افزایش می دهد.
کاگانایز ودیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «مدل های منتخب برای تصمیم حسابرسان مستقل در بانک های آسیایی» به بررسی چهار تکنیک طبقه بندی آنالیز تفکیک خطی، مدل لجستیک UTADIS ، ونزدیک ترین همسایه در ایجاد مدل طبقه بندی که بتواند به حسابرس در فرایند بررسی بانک های تجاری کم کند پرداخت. نمونه آنها شامل 1701 شرکت با اظهار نظر غیر مشروط و146 شرکت بااظهار نظر مشروط طی دوره 2001-1996 بود. مدل بدست آمده در527 نمونه صورت های مالی غیر مشروط و52 صورت های مالی مشروط آزمایش شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مدل به دست آمده می تواند بین صورت های مالی که گزارش مشروط دریافت می کنند وآنهایی که گزارش غیر مشروط دریافت می کنند بادرجه اطمینان 60/0 تمایز قائل شود. بیشترین درجه اطمینان به روش UTADIS بود و روش های زیر به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفتند روش لجستیک، شبکه های عصبی و آنالیز تفکیک خطی.
فاروگیا وبالباکچینو (2005) به بررسی اظهار نظر های حسابرسی مشروط درمالت پرداختند. هدف آنها این بود که تفاوت انواع ویژگی های متفاوت شرکت هایی را که این گزارش های مشروط رادریافت کردند بیان کرده وهمچنین وسعت ویژگی های چند گانه و مکرر را دراین قبیل گزارشات تعیین کرده وهر گونه روابطی بین انواع مهم این ویژگی ها از متغیرهای ویژه موسسات را پیدا کنند.
نتایج آن ها نشان داد که 9/19% از شرکت های نمونه گیری شده دارای گزارش حسابرسی مشروط بودند. اغلب شرکت هایی که دارای حوزه فعالیت محدود بوده و کوچک بودند، گزارش حسابرسی آنها مشروط بود واین شرکتها به وسیله موسساتی غیر از موسسات چهار گانه بزرگ مورد حسابرسی قرار گرفته اند. وضعیت بدهی های خالص شرکت های کوچک نیز باعث مشروط شدن گزارشات آنها شده است.
عدم توافق بیشتر در شرکت های بزرگ مشاهده شد واین شرکت ها بیشتر به وسیله موسسات حسابرسی چهار گانه مورد حسابرسی قرار گرفته اند.
گاگانایز ودیگران (2007) در تحقیق دیگری تحت عنوان «مقایسه مدل های لاجیت، تشخیصی و نزدیک ترین همسایه برای تصمیم حسابرسی» به بررسی مدل نزدیک ترین همسایه (k-NN) برای تعیین نوع اظهار نظرحسابرس در مقایسه با دو مدل دیگر پرداختند و مدل خود را طی سال های 1998-2001 توسعه داده ودر سال های 2002-2003 مورد آزمون قرار دادند. این تحقیق هر دو متغیرهای مالی وغیر مالی راشامل می شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مدل به دست آمده از روش نزدیک ترین همسایه دقت بیشتری از دو مدل دیگر درتعیین نوع اظهار نظر حسابرس دارد.
پاسیروس و دیگران (2007) درتحقیقی تحت عنوان «تصمیم چند ضابطه ای که از روشهایی برای تصمیم حسابرسی پشتیبانی می کند: مثالی از گزارش حسابرسی مشروط در بریتانیا» نشان دادند که متغیر های نرخ بازده دارایی، نسبت آنی و حاشیه سود قبل از بهره و مالیات قابلیت تفکیک بین شرکت هایی که گزارش مشروط دریافت می کنند از آنهایی که گزارش غیر مشروط دریافت می کنند دارند.
2-1 بیان مساله
با تشکیل شرکت های سهامی بزرگ ولزوم تامین اعتبار از منابع خارجی مدیریت از مالکیت جدا شد و شرکتها ملزم به تهیه صورت های مالی وارایه آن به ذی نفعان اعم از سهامداران، اعتبار دهندگان وسایر استفاده کنندگان شدند. از آنجایی که هدف سرمایه گذار (سهامداران، اعتبار دهندگان و...) در استفاده از اطلاعات مالی در بورس افزایش بازده سرمایه گذاری (بدست آوردن مبالغی اضافی بر سرمایه گذاری اولیه) در واحد های اقتصادی است که توسط مدیران متخصص اداره می شود در حالی که امکان نظارت مستقیم وبررسی وضعیت مستمر واحد توسط سرمایه گذار مقدور نیست ونیز بر اساس تئوری نمایندگی ممکن است تهیه کنندگان اطلاعات با استفاده کنندگان اطلاعات تضاد منافع داشته باشند به دلیل این تضاد منافع اظهار نظر حسابرس اهمیت پیدا می کند. در واقع اظهار نظر حسابرس با ایجاد ارزش افزوده و اعتبار دهی به صورت های مالی استفاده کنندگان صورت های مالی را در اتخاذ تصمیمات بهتر کمک می نماید.
« یک گروه از استفاده کنندگان خدمات حسابرسی سرمایه گذاران هستند که به دنبال مدارک قابل اتکایی می باشند تا پر تفوی سرمایه گذاری خود را به استناد واعتبار این اطلاعات و مدارک تشکیل دهند. صورت های مالی حسابرسی شده وگزارش حسابرسی مستقل از جمله این مدارک هستند که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه سرمایه گذاران قرار گرفته است (بخشی فتسمی،3،1385).
وقتی حسابرس اظهارنظر غیر مقبول در مورد صورت های مالی یک شرکت ارایه می دهد باعث می شودشرکت در تامین منابع مورد نیاز خود با مشکل مواجه گردد. زیرا همانطور که نتایج تحقیق انجام شده توسط حساس یگانه نشان داد» هر چه قدر میزان اعتبار مورد نیاز شرکت افزایش می یابد اظهار نظر حسابرس اهمیت بیشتری می یابد و اعتبار دهندگان با تکیه بر نوع اظهار نظرحسابرس نسبت به اعطای اعتبار تصمیم گیری می کنند(حساس یگانه ،125،1383).
اگر موسسات حسابرسی اظهار نظر غیر مقبول برای صورت های مالی یک شرکت ارایه دهند احتمال زیادی وجود دارد که صاحبکار خود را از دست دهند واگر به دلایلی نتواند اظهار نظر غیر مقبول ارایه دهد احتمال اینکه بعدها در دادگاهها به دلیل عدم اظهار نظر صحیح محکوم شودافزایش می یابد وشهرتش در معرض خطر قرار می گیرد(اسپاتیز و دیگران ، 2003،1).
یکی از مسایلی که می تواند به نحوه تصمیم گیری سرمایه گذاران کمک کند وجود ابزار های و مدل های مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمان ها است زیرا تا زمانی که شخص سرمایه گذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایه گذاری مورد نظرخود داشته باشد انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از این ابزار ها الگوی پیش بینی اظهار نظر حسابرس است. همانطور که نتایج تحقیقات قبلی نشان داده است« امکان تعیین عوامل درگیر با گزارش حسابرس مشروط از طریق آنالیز صورت های مالی وجود دارد و می توان مدلی برای تعیین نوع اظهارنظر حسابرس (مشروط ومقبول) ارایه داد» (همان منبع،14 ).
با توجه به موضوع تحقیق که ارزیابی توانایی معیار های عملکرد مالی وغیر مالی اظهار نظر حسابرس می باشد این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا معیار های ارزیابی عملکرد مالی وغیر مالی توانایی تاثیر بر نوع اظهار نظر حسابرس را دارند؟ دراین راستا بیست نسبت مالی، سه متغیر اندازه شرکت ویک متغیر بحران مالی انتخاب گردید. در حقیقت ما در این تحقیق به دنباله مدلی هستیم که بتواند با استفاده از معیار های عملکرد اظهار نظر حسابرس راپیش بینی کند.
و نیز اینکه چگونه تغییر در متغیرها مشخص می تواند احتمال دستیابی به یک اظهار نظر مشروط را کم یا زیاد نماید.با توجه به موضوع تحقیق این پزوهش به دنبال پاسخ به سوال است که:
1-آیا معیارهای عملکرد در شرکت ها با اظهار نظر مقبول متفاوت از شرکت ها با اظهار نظر مشروط است؟
2-آیا بین اندازه شرکت های دارای گزارش مشروط و مقبول تفاوت معنا داری وجود دارد؟
3-آیا بین بحران مالی و نوع اظهار نظر حسابرس رابطه های وجود دارد؟
3-1چهارچوب نظری تحقیق:
حسابرسی فرایندی است منظم و با قاعده جهت جمع آوری و ارزیابی بیطرفانه شواهد درباره ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی ،ٰبه منظور تعیین درجه انطباق این ادعاها با معیار های از
پیش تعیین شده و گزارش به افراد ذینفع.حسابرسی یعنی بازرسی جستجو گرانه مدارک حسابداری و سایر شواهد زیر بنای صورتهای مالی.حسابرسان از راه کسب آگاهی از سیستم کنترل داخلی و بازرسی مدارک، مشاهده داراییها ،پرسش از منابع داخل و خارج شرکت و اجرای سایر روشها ی رسیدگی ،شواهد لازم را برای تعیین این که صورتهای مالی، تصویری مطلوب و به نسبت کامل از وضعیت مالی شرکت و فعالیتهای آن در طول دوره مورد رسیدگی ارائه می کند یا خیر ،گردآوری می کنند
4-1 فرضیه های تحقیق
فرضیه های تحقیق عبارت است از:
1- معیار های عملکرد در شرکت ها با اظهار نظر مقبول ، متفاوت از شرکت ها با اظهار نظر مشروط است.
2- بین اندازه شرکت های دارای گزارش مشروط ومقبول تفاوت معنی داری وجود دارد.
3- بین بحران مالی و نوع اظهار نظر حسابرس رابطه وجود دارد.
5-1 اهداف تحقیق
بی شک هیچ پژوهشی بدون داشتن اهداف مشخص نمی تواند مفید واقع شود و به نتایج درست و کاربردی دست یابد. لذا داشتن اهداف در یک تحقیق یکی از اجزای تحقیق به شمار می رود.
پژوهش حاضر درصدد است تا از طریق جمع آوری شواهد عینی به تعیین ارتباط بین معیارهای عملکرد و نوع اظهار نظر حسابرس بپردازد بر این اساس اهدافی به شرح ذیل مطرح می گردد.
1- توانایی معیار های عملکرددر پیش بینی نوع اظهار نظر حسابرس
2- بررسی اهمیت اندازه شرکت در نوع اظهار نظر حسابرس
3- بررسی ارتباط بین بحران مالی شرکت و نوع اظهار نظر حسابرس
نتایج این پژوهش می توانددر موارد زیر کاربرد داشته باشد:
- باعث شناسایی عواملی می شود که می تواند اظهار نظر حسابرس را پیش بینی کرده و بدین ترتیب سهامداران و سرمایه گذاران را به سوی یک سرمایه گذاری مطمئن تر وبا ریسک پایین تر سوق دهد.
حسابرسان می توانند از نتایج چنین مدل هایی برای طراحی مراحل حسابرسی مشخصی استفاده کنند که می توانند برای لحاظ نمودن درجه قابل قبولی از ریسک حسابرسی استفاده شود.این الگو همچنین می تواند به عنوان ابزار کنترلی کیفی در بررسی دوباره یا مرحله پایانی مسئولیت و نیز برای تحلیل احتمال اینکه چگونه تغییر درمتغیر های ویژه می تواند احتمال دستیابی به یک اظهار نظر مقبول را کم یا زیاد کند مورد استفاده قرار گیرد.
6-1 اهمیت وضرورت انجام تحقیق
حفظ منافع عمومی، مستلزم گزارشگری مالی قابل اتکا و به موقع از عملیات و سلامت مالی شرکت های سهام عام است. ارایه مطلوب اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی به جامعه کمک خواهد نمود تا منابع اقتصادی خود را به کار آمد ترین شکل، تخصیص و به کار گیرد. این منافع عمومی ، با حسابرسی منظم وسالانه ای که توسط حسابرسان با صلاحیت و مستقل انجام می گیرد می تواند به بهترین نحو ممکن حفظ شود درایران باروند خصوصی سازی، افزایش فعالیت بورس وبازار سهام، تصویب قوانین جذب سرمایه گذاری خارجی، تقاضا برای افشای به موقع اطلاعات مربوط به هر یک از شرکت های سهامی افزایش یافته است. سهامداران، اعتبار دهندگان وسایر استفاده کنندگان صورت های مالی نیاز به اطلاعاتی صحیح دارند که اعتبار آنها توسط حسابرسان مستقل که دارای صلاحیت فنی وحرفه ای لازم می باشد، تایید شده باشد. از مواردی که می تواند استفاده کنندگان صورت های مالی حسابرسی شده کمک کند الگوی اظهارنظر حسابرسی است تا خود بتوانند اظهار نظر حسابرسی را پیش بینی و براساس آن سرمایه گذاری بهینه خود را انجام دهند بنابراین در این تحقیق سعی داریم مدلی برای پیش بینی اظهر نظر حسابرس ایجاد کنیم که بدون اظهار نظر حسابرسی مقبول و غیر مقبول (مشروط) تمیز قایل شود. همچنین تعداد مطالعات محدود انجام شده دراین زمینه در ایران و همچنین غیر قابل تعمیم بودن نتایج تحقیقات انجام شده درسایر کشورها (به دلیل متفاوت بودن محیط تجاری وحسابرسی آن کشورها با ایران) است.
7-1 حدود مطالعاتی
قلمرو زمانی تحقیق، سال 1387 می باشد. قلمرو مکانی تحقیق، پیرامون شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
در این تحقیق محدوده هایی به شرح زیر بر قرار شده تا نتایج مطلوب تری از آن حاصل شود:
الف) فقط شرکت هایی که صورت های مالی آن منتهی به 29/12/87 بود انتخاب گردید.
ب) صورت های مالی شرکت هایی که سهام آنها در تالار فرعی مبادله می شد حذف گردید.
ج) شرکت هایی که امکان دستیابی به اطلاعات مالی آنها نبود از تحقیق حذف گردید.
د) کلیه شرکت هایی مالی وسرمایه گذاری به دلیل اینکه ماهیت عملیاتشان از سایر شرکتها متفاوت است، از جامعه آماری پژوهش حذف شده اند.
8-1 تعریف واژه ها واصطلاحات
حسابرسی فرایندی است منظم و با قاعده (سیستماتیک) جهت جمع آوری و ارزیابی بی طرفانه شواهد مربوط به فعالیت ها ووقایع اقتصادی به منظور تعیین درجه انطباق ادعاها با معیار های از پیش تعیین شده وگزارشگری نتایج به افراد ذینفع.
صورت های مالی
محصول نهایی حسابداری و گزارشگری مالی خارجی صورت های مالی اساسی است که به منظور فراهم آوردن اطلاعاتی که برای تصمیم گیری سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان مفید می باشد، تهیه می گردد.
اظهار نظر حسابرس
اظهار نظر حسابرس نظر حرفه ای حسابرس در مورد قابلیت اتکای صورت های مالی می باشد که به دو طبقه کلی مقبول وتعدیل شده تقسیم می شود. در صورتی که اظهار نظر حسابرس از نوع تعدیل شده باشد، تعدیل اظهار نظر به دلیل عدم توافق با مدیریت یا محدودیت در دامنه رسیدگی و یا ابهام خواهد بود.
اظهار نظر مقبول
نظر مقبول در مواردی اظهار شود که حسابرس به این نتیجه برسد صورتهای مالی، از تمام جنبه های با اهمیت، طبق استاندارد های حسابداری به نحو مطلوب ارایه شده است، نظر مقبول همچنین به طور ضمنی بیانگر آن است که هر گونه تغییر در اصول ورویه های مبتنی بر استاندارد های حسابداری وآثار آنها، به نحوی مناسب تعیین ودر صورتهای مالی درج یا ا فشا شده است.
اظهار نظر مشروط
باید هنگامی اظهار شود که حسابرس نتیجه گیری می کند نظر مقبول نمی تواند اظهار شود. اما اثر هر گونه عدم توافق با مدیریت یا محدودیت در دامنه رسیدگی چنان با اهمیت و فراگیر نیست که مستلزم اظهار نظر مردود یا عدم اظهار نظر شود (استاندارد های حسابرسی تجدید شده، 1384، بخش 70، بند 32).
اظهار نظر مردود
باید هنگام ارایه شود که اثر عدم توافق بر صورت های مالی چنان با اهمیت و فراگیر (اساسی) است که حسابرس به این نتیجه برسد که گزارش مشروط برای افشای ماهیت گمراه کننده یا ناقص صورت های مالی، کافی نیست (همان منبع، بند 33).
عدم اظهار نظر
باید هنگامی ارایه شود که اثر احتمالی محدودیت در دامنه رسیدگی یا ابهام چنان با اهمیت و فراگیر (اساسی) باشد که حسابرس نتواند نسبت به صورت های مالی اظهار نظر کند (همان منبع، بند 34).
محدودیت در دامنه رسیدگی
هنگامی ایجاد می شود که حسابرس نتواند از طریق اعمال روش های حسابرسی لازم به شواهد کافی وقابل قبولی برای اظهار نظر دست یابد. این محدودیت ممکن است توسط صاحبکار تحمیل شود یا وضعیت های موجود آن را ایجاد کند (استاندارد های حسابرسی تجدید شده، 1384، بخش 70، بند 36).
ابهام
ابهام عبارت از موضوعی است که نتیجه آن به اقدامات یا رویدادهای آتی خارج از کنترل مستقیم واحد مورد رسیدگی بستگی دارد اما ممکن است بر صورتهای مالی، اثر گذارد (همان منبع،بند 27).
عدم توافق با مدیریت
حسابرس ممکن است درباره موضوعاتی مانند انطباق رویه های حسابداری انتخاب شده با استاندارد های حسابداری، شیوه های به کارگیری آنها ویا کفایت افشای اطلاعات در صورت های مالی با مدیریت توافق نداشته باشد. چنانچه این گونه موارد عدم توافق نسبت به صورت های مالی با اهمیت یا اساسی است حسابرس باید حسب مورد نظر مشروط یا مردود اظهار کند (همان منبع، بند 43).
بحران مالی
شرکت هایی که احتمال ورشکستگی آنها بالا است مستعد دریافت گزارش حسابرسی غیر مقبول هستند چون تداوم فعالیت آنها با ابهام مواجه است. روش های مختلفی وجود دارد که می توان با استفاده از آنها ورشکستگی شرکت را پیش بینی کرد. دراین تحقیق ما از مدل زیمسکی استفاده می کنیم که از تجزیه و تحلیل نسبت ها به دست می آید ومدل آن به صورت زیر است:
که در آن:
کل دارایی /سود خالصX1=
کل دارایی / کل بدهیX2=
بدهی جاری / دارای جاریX3=
متغیر به دست آمده از مدلZ=
شرکت غیر ورشکسته Z< 0.5
شرکت ورشکسته X >0.5
برای ایجاد مدل اظهار نظر حسابرس از متغیرهایی که تفاوت معنی داری بین دو گروه داشتند استفاده می کنیم.
اندازه شرکت
اندازه شرکت به طرق مختلفی اندازه گیری می شود وتابعی از میزان داریی ها، میزان فروش، میزان بدهی، تعداد کارکنان و... می باشد. در واحد های اقتصادی کوچک به دلیل پایین بودن این معیارها معمولا یک یا دو ویژگی زیر را دارند:
الف) تفکیک محدود وظایف.
ب) تسلط مدیر یا صاحب سرمایه برتمام جنبه های اساسی فعالیتهای واحد اقتصادی.
در این تحقیق ما از معیار اندازه دارایی، اندازه بدهی ومیزان فروش برای تعیین اندازه شرکت استفاده می کنیم.
معیارهای عملکرد
معیارهای عملکرد که شامل بیست نسبت مالی به دست آمده از صورت های مالی ، سه معیار اندازه شرکت ومعیار بحران مالی است به صورت زیر ارایه می گردد:
ردیف طبقه بندی نسبت ها متغیر مستقل علائم اختصاری
1 نسبت های نقدینگی نسبت جاری CACL
2 نسبت آنی QACL
3 نسبت وجوه حاصل از فعالیت های عملیاتی به بدهی های خارجی CFOCL
4 نسبت های سود آوری نسبت سود خالص به فروش NPSAL
5 نسبت سودعملیاتی به فروش OPSAL
6 نسبت سودخالص به کل دارایی NPTA
7 نسبت سودناخالص به کل دارایی GPTA
8 نسبت سودقبل از بهره و مالیات به کل دارای EBITTA
9 نسبت سود خالص به دارایی های ثابت NPFA
10 بازده نقدی دارایی ها CFPTA
11 نسبت های سرمایه گذاری نسبت کل بدهی به کل دارایی TDTA
12 نسبت کل بدهی بهارزش ویژه DEPTEQ
13 نسبت اقلام دارایی به جمع دارایی نسبت بدهی بلند مدت به کل دارایی LTDTA
14 نسبت وجه نقد به کل دارایی CASHTA
15 نسبت حساب های دریافتنی به کل دارایی RECTA
16 نسبت موجودی کالا به کل دارایی INVTA
17 نسبت خالص دارایی ثابت به مجموع دارایی NFATA
18 سایر نسبت های مالی نسبت سرمایه به گردش به کل دارایی WCTA
19 نسبت فروش به کل دارایی SALTA
20 نسبت موجودی کالا به فروش INVSAL
21 معیار اندازه شرکت لگاریتم کل دارایی LOGTA
22 لگاریتم کل بدهی LOGDEBT
23 لگاریتم فروش LOGSAL
24
معیار بحران مالی مدل زیمسکی Z
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه
استفاده کنندگان از صورتهای مالی هنگامی می توانند به اطلاعات مالی منعکس در صورتهای مالی اتکا کنند که شخص مستقل وذیصلاح نسبت به میزان اعتبار این اطلاعات، نظر حرفه ای ارایه کنند. در سیستم های اجتماعی- اقتصادی کنونی، وظیفه اظهار نظر نسبت به صورتهای مالی به حسابرسان مستقل واگذار شده است. پژوهش در خصوص ارزیابی تاثیر معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی بر نوع اظهار نظر حسابرس نیازمند شناخت قبلی از مبانی نظری وپیشینه آن است. لذا در این فصل مطالبی در خصوص شناخت حرفه حسابرسی، ضرورت آن در جامعه و خلاصه تحقیقاتی که مرتبط باموضوع انجام گرفته است ارایه می شود تا با ارایه پایگاه نظری موضوع امکان مقایسه تحقیق حاضر با تحقیقات انجام شده قبلی فراهم آید.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 174 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
چکیده:
هدف این تحقیق بررسی « ارزیابی تاثیر معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی برنوع اظهار نظر حسابرس » می باشد. بنابراین سعی گردیده است تا با انتخاب نمونه ای از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1387 معیارهای عملکرد مالی و غیر مالی بر نوع اظهار نظر حسابرس مورد شناسایی قرار گیرد. متغیرهای مورد بررسی شامل نسبت های مالی به دست آمده از صورت های مالی ، اندازه شرکت و متغیر بحران مالی شرکت ها است. روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی- همبستگی است.
نتایج حاصل ازآزمون مقایسه میانگین دو جامعه نشان داد که از بین نسبت های مالی، متغیرهای نسبت جاری، سود خالص به کل دارایی ها، سود ناخالص به کل داریی ها، سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی، سود خالص به دارایی های ثابت وسرمایه در گردش به کل دارایی بر اظهار نظر حسابرس تاثیر دارد و اندازه شرکت تاثیری بر اظهار نظر حسابرس ندارد. همچنین بین اظهار نظر حسابرس وبحران مالی رابطه معنی داری وجود ندارد.
آزمون لجستیک برای دوگروه متغیرها بررسی شد. در روش اول متغیرهایی که تفاوت معنی داری بین دو گروه داشتند وارد مدل شدند که از بین آنها متغیرهای سود قبل از بهره ومالیات بیشترین تاثیر را بر اظهار نظر حسابرس دارد ودر روش دوم تمام متغیرها بدون هیچ محدودیتی وارد مدل شدند که نتایج به دست آمده نشان داد متغیرهای سود عملیاتی به فروش، موجودی کالا به فروش ، میزان دارایی و میزان فروش قابلیت پیش بینی اظهار نظر حسابرس را دارند.
مقدمه:
اتخاذ تصمیمات اقتصادی وتخصیص بهینه منابع ، بدون وجوداطلاعات معتبر و قابل اعتماد امکان پذیرنیست. جریان سرمایه ها زمانی به سوی فعالیت های اقتصادی بهینه سرازیر می شود که تصمیمات صاحبان سرمایه در زمینه سرمایه گذاری ، متکی بر اطلاعات مربوط و قابل اعتماد باشد. افرادی می توانند نقش اعتبار دهی را ایفا کنند که دارای استقلال و صلاحیت فنی لازم برای اجرای رسیدگی باشند تا جامعه بتواند از بی طرفی و واقع بینی آنان اطمینان حاصل نماید. به عبارتی حسابرسی منظم وسالانه توسط حسابرسان مستقل یکی از بهترین نوع حفاظت از منافع سرمایه گذاران است. محصول نهایی واصلی فرایند حسابرسی اظهار نظر حسابرس می باشد که در قالب گزارش حسابرسی بیان می شود. در تحقیق حاضر سعی شده است تا توانایی پیش بینی نوع اظهار نظر حسابرس با استفاده از معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی بررسی گردد. امید است نتایج این تحقیق ، زمینه ای را هرچند ناچیز، جهت انجام تحقیقات بعدی فراهم آورد.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
در این فصل پس از بیان مسئله تحقیق ,تاریخچه موضوع تحقیق را مورد بررسی قرارمی دهیم. همچنین اهداف تحقیق را در قالب اهداف علمی و کاربردی بیان می کنیم .چارچوب نظری تحقیق که بنیان اصلی طرح سوال در موضوع تحقیق بوده است در این فصل آورده شده و در ادامه به فرضیه های تحقیق و تعاریف واژه ها اصطلاحات نیز اشاره شده است
2-1 تاریخچه مطالعاتی
تحقیقات داخلی
خسروی (1385) در تحقیقی تحت عنوان عوامل موثر بر اظهار نظر حسابرس در ایران به بررسی این موضوع پرداختند که آیا مدیریت واحد مورد رسیدگی، نوع موسسه حسابرسی واندازه شرکت بر اظهار نظر حسابرس تاثیر دارد یا نه؟ برای آزمون فرضیات از روش کای مربع وفرض مقایسه نسبت موفقیت در دو جامعه آماری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد بین اظهار نظر حسابرس ومدیریت شرکت ارتباطی وجود ندارد اما ارتباط بین اظهار نظر حسابرس با نوع موسسه حسابرسی واندازه واحد مورد رسیدگی معنا دار است ونیز بین نوع بند شرط ونوع موسسه حسابرسی ارتباط وجود دارد.
جمالی محمد (1381) در تحقیقی تحت عنوان «تعیین دلایل عمده در صدور گزارشات حسابرسی حاوی اظهار نظر غیر مقبول در شرکت های تولیدی حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی» در سال های 79 الی 81 به بررسی این موضوع پرداخت. وی به این نتیجه رسید که در مورد اظهار نظر های مشروط بند های شرط مربوط به حساب ها دریافتی، تاییدیه ها، فقدان یاناقص بودن سیستم حسابداری صنعتی و در مورد اظهار نظر های مردود بند شرط مربوط به عدم رعایت استانداردها در تهیه صورت های مالی ودر مورد عدم اظهار نظر بند شرط مربوط به تداوم فعالیت ها تاثیر گذار بوده است.
ذاکر الحسینی علیرضا (1387) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی دلایل مشروط بودن گزارش های حسابرسی بانکها در ایران وارزیابی پی آمد های گزارش مشروط با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره ومدل fixed effects به بررسی بندهای شرط ونسبت های مالی پرداخت. نتایج به دست آمده نشان داد بین موارد مشروط وشاخص های سود آوری و نیز شاخص های وضعیت مالی در کل بانک ها رابطه معنی داری وجود ندارد.
سجادی سیدحسین (1387) درتحقیقی تحت عنوان «عوامل موثر بر گزارش مشروط حسابرسی» به بررسی تاثیر متغیرهای اندازه شرکت، نسبت جاری، نسبت بدهی به دارایی، نسبت حساب های دریافتنی به دارایی بر گزارش مشروط حسابرس پرداخت. علاوه بر آن رابطه بین گزارش مشروط حسابرسی سال قبل و نوع موسسه حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال مورد رسیدگی بررسی شده است. نمونه مورد استفاده در این تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1383، 1382، 1381 بود.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس رگرسیون لجستیک و آزمون استقلال کای دو حاکی از این است که از بین متغیرهای مورد بررسی، نسبت جاری و نسبت حساب های دریافتنی به دارایی بر گزارش مشروط حسابرس موثر بوده اند اما، نسبت بدهی به دارایی و اندازه شرکت تاثیر نداشته اند. همچنین، بین گزارش مشروط حسابرسی سال قبل ونوع موسسه حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال جاری رابطه معنی داری وجود دارد.
مینایی ایوب (1388) در پایان نامه خود تحت عنوان «بررسی دلایل غیر مقبول شدن گزاش های حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» فرضیات زیر را مطرح کرد:
الف) اصلی ترین دلیل غیر مقبول شدن گزارش های حسابرسی دربورس اوراق بهادار محدودیت در دامنه رسیدگی می باشد.
ب) تفاوت معنا داری در دلایل غیر مقبول شدن گزارش های حسابرسی در بین گروههای مختلف صنعت درمقایسه با کل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در تهران وجود ندارد.
در این تحقیق فرضیات به صورت جداگانه در دو بازار رسمی و غیر رسمی آزمون شد. نتایج به دست آمده نشان داد اصلی ترین دلیل دریافت گزارش حسابرسی مشروط در هر دو بازار به ترتیب عبارت است از:
1) محدودیت دردامنه رسیدگی
2) عدم توافق
3) ابهام
در رابطه با فرضیه دوم بررسی ها در هر دو بازار انجام شد. در بازار رسمی از 15 صنعت تنها یک صنعت بود که تفاوت معنا داری را نشان داد یعنی همان دلایلی که باعث غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در کل می شود همان دلایل نیز باعث غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در این 14 گروه صنعت شده است. اما در بازار غیر رسمی هیچ تفاوت معنا داری در دلایل غیر مقبول شدن گزارش حسابرسی در مقایسه با کل شرکت ها وجودندارد.
ستایش وجمالیان پور (1388) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی رابطه نسبت های مالی و متغیرهای غیر مالی با اظهار نظر حسابرس» به بررسی رابطه بین چهارده نسبت مالی و دو متغیر غیرمالی با اظهار نظر حسابرس پرداختند. دراین تحقیق از تکنیک های آماری کولموگروف- اسمیرنوف وکروسکال والیس برای بررسی تفاوت توزیع متغیرهای مستقل در دو گروه متغیر مستقل استفاده گردید. سپس از رگرسیون لجستیک به منظور یافتن بهترین مدل پیش بینی کننده مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که از میان کلیه متغیرهای مالی وغیر مالی به ترتیب نوع عملکرد نسبت گردش موجودی کالا، نسبت بدهی، سود ناخالص به فروش وسود خالص به فروش از بیشترین رابطه آماری با نوع اظهارنظر حسابرس برخوردار می باشند. علاوه بر آن، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون لجستیک حاکی از آن است که با بهره گیری از هفت متغیر مالی وغیر مالی می توان به مدلی برای پیش بینی اظهار نظر حسابرس دست یافت.
تحقیقات خارجی
داپوچ ودیگران (1987) درتحقیقی تحت عنوان «پیش بینی شروط حسابرسی با استفاده از متغیرهای مالی و بازار» مدل پروبیت را توسعه دادند تا دامنه ای را بررسی کنند که مدل های متبنی بر متغیرهای بازار و مالی تصمیمات حسابرسان را پیش بینی می کند که آیا حسابرس گزارش حسابرسی مشروط منتشر می کند. نتایج کار آنها نشان داد که متغیرهای مهم در پیش بینی شروط حسابرس عبارت است از: زیان سال جاری، نرخ بازده صنعت وتغییر نسبت کل بدهی ها به مجموع دارایی ها.
واستون ودیگران (1988) در تحقیقی تحت عنوان «شروط حسابرس شرکت های کوچک» از رگرسیون لاجستیک مبتنی بر دوازده متغیر مالی وغیر مالی برای تشریح شروط گزارش حسابرس در شرکت های کوچک استفاده کردند نتایج تحقیق آنها نشان داد که احتمال اینکه یک شرکت گزارش مشروط دریافت کنند بیشتر می شود اگر:
الف) موسسه حسابرسی بزرگی شرکت را حسابرسی کند.
ب) شرکت مدیران کمی داشته باشد. پ)سهامداران تعداد کمی باشند.
ت) شرکت وام تضمینی داشته باشد.
ث) فاصله زیادی بین حسابرسی پایان سال وامضای گزارش حسابرسی وجود داشته باشد.
بل و تیبور (1991) در تحقیق خود تحت عنوان «تجزیه وتحلیل شروط احتمالی حسابرسی» به این نتیجه رسیدند که نرخ بازده سرمایه، نسبت گردش موجودی کالا، نسبت گردش حساب های دریافتنی، نسبت جاری واهرم مالی توانایی پیش بینی گزارش مشروط حسابرسی را دارند.
منرو وته (1993) در تحقیق خود تحت عنوان «پیش بینی شروط اظهار نظر حسابرسی در استرالیا با استفاده از اطلاعات رایج دردسترس «با استفاده از مدل لاجیت به این نتیجه رسید که متغیرهای مالی و بازار قدرت پیش بینی اظهار نظر مشروط را دارند.
کریشنان وکریشنان (1996) در تحقیقی تحت عنوان «نقش معاملات اقتصادی در اظهار نظر حسابرس مستقل» مدل اظهارنظر حسابرس را با ترکیب مبادلات اقتصادی ایجاد کردند که با ریسک دادخواهی حسابرسی، دامنه مالکیت خارجی، اهمیت نسبی صاحب کار در پرتفولیوی حسابرس ورشد آتی به عنوان عامل مهم درتصمیم اظهار نظر حسابرس به وجود می آید.
لایتینن ولایتینن (1998) در تحقیقی تحت عنوان «گزارش حسابرسی مشروط در فنلاند» از رگرسیون لجستیک مبتنی بر 17 متغیر مالی وغیر مالی استفاده کرد تا شروط را در شرکت های بزرگ در فنلاند تشریح کند. نتایج به دست آمده نشان داد که احتمال اینکه یک شرکت گزارش مشروط دریافت کند با نرخ رشد کم، نسبت پایین حقوق صاحبان سهام به کل دارایی و تعداد کم کارمندان که شاخص اندازه شرکت می باشد افزایش می یابد.
اسپاتیس ودیگران (2002) در تحقیق خود با عنوان «تعیین صورت های مالی تحریف شده: یک مطالعه مقایسه ای با استفاده از تحلیل چند ضابطه ای وتکنیک های آماری چند متغیره» نشان دادند که بررسی اطلاعات مالی می تواند برای تعیین صورت های مالی تحریف شده مفید باشد برای این منظورمهتمرین نسبت های مالی عبارت است از: نسبت کل بدهی به کل دارایی، نسبت موجودی کالا به فروش، نسبت سود خالص به فروش وفروش به کل دارایی ها.
اسپاتیس و دیگران (2003) در تحقیقی تحت عنوان «استفاده از معیار های عملکرد صاحبکار برای تعیین عوامل درگیر در اظهار نظر حسابرس» از روش UTADIS برای ایجاد مدل اظهار نظر حسابرس استفاده کردند. مدل اظهار نظر حسابرس با استفاده از نسبت های مالی واطلاعات غیر مالی مانند دعوای حقوقی شرح داده شد. بیست متغیر در مرحله اول مورد آزمون قرار گرفت که از میان آنها متغیرهای که نقش مهمی درتعیین اظهار نظر حسابرس داشتند عبارت است از 8 نسبت مالی (فروش به کل دارایی ها، نسبت سود خالص به فروش، حساب های دریافتنی به فروش، سود خالص به دارایی های ثابت، سود خالص به کل دارایی ها، دارایی جاری بر بدهی جاری، سرمایه در گردش به کل دارایی ها وسود ناخالص برمجموع دارایی ها)، متغیر بحران مالی که با مدل آلتمن اندازه گیری می شد ودعوای حقوقی.
گاگانایزو دیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «مدل های حسابرسی برای تعیین اظهار نظر مشروط حسابرس در انگلیس» از روش لجستیک وتفکیک خطی برای ایجاد مدل استفاده کردند یافته های آنها نشان داد که مدل های به دست آمده قابلیت تفکیک بین صورت های مالی که اظهار نظر مشروط دریافت می کنند و آنهایی که اظهار نظر غیر مشروط دریافت می کنند دارد. متغیرهایی که مهم تشخیص داده شدند عبارت است از لگاریتم کل دارایی ها، بازده سرمایه به کار رفته و اینکه حسابرس مستقل شرکت یکی از چهار حسابرس برتر است یا نه.
پاسیروس ودیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «تحلیل چند ضابطه ای تعیین اظهار نظر حسابرس در بانک های آسیایی» بااستفاده از مدل لجستیک به تعیین اظهار نظر حسابرس و صنعت بانکداری پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد که بانکهایی که اظهار نظر مشروط دریافت می کنند در کل کوچکتر بوده سرمایه، سود دهی وتوجیه پذیری هزینه در آنها کمتراست و بدهی زیادی دارند علاوه بر اینها افزایش تقاضا برای حسابرسان مستقل، تعداد کم حسابرسان و الزامات افشا در بخش بانکداری احتمال دریافت اظهار نظر مشروط را افزایش می دهد.
کاگانایز ودیگران (2007) در تحقیقی تحت عنوان «مدل های منتخب برای تصمیم حسابرسان مستقل در بانک های آسیایی» به بررسی چهار تکنیک طبقه بندی آنالیز تفکیک خطی، مدل لجستیک UTADIS ، ونزدیک ترین همسایه در ایجاد مدل طبقه بندی که بتواند به حسابرس در فرایند بررسی بانک های تجاری کم کند پرداخت. نمونه آنها شامل 1701 شرکت با اظهار نظر غیر مشروط و146 شرکت بااظهار نظر مشروط طی دوره 2001-1996 بود. مدل بدست آمده در527 نمونه صورت های مالی غیر مشروط و52 صورت های مالی مشروط آزمایش شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مدل به دست آمده می تواند بین صورت های مالی که گزارش مشروط دریافت می کنند وآنهایی که گزارش غیر مشروط دریافت می کنند بادرجه اطمینان 60/0 تمایز قائل شود. بیشترین درجه اطمینان به روش UTADIS بود و روش های زیر به ترتیب در رده های بعدی قرار گرفتند روش لجستیک، شبکه های عصبی و آنالیز تفکیک خطی.
فاروگیا وبالباکچینو (2005) به بررسی اظهار نظر های حسابرسی مشروط درمالت پرداختند. هدف آنها این بود که تفاوت انواع ویژگی های متفاوت شرکت هایی را که این گزارش های مشروط رادریافت کردند بیان کرده وهمچنین وسعت ویژگی های چند گانه و مکرر را دراین قبیل گزارشات تعیین کرده وهر گونه روابطی بین انواع مهم این ویژگی ها از متغیرهای ویژه موسسات را پیدا کنند.
نتایج آن ها نشان داد که 9/19% از شرکت های نمونه گیری شده دارای گزارش حسابرسی مشروط بودند. اغلب شرکت هایی که دارای حوزه فعالیت محدود بوده و کوچک بودند، گزارش حسابرسی آنها مشروط بود واین شرکتها به وسیله موسساتی غیر از موسسات چهار گانه بزرگ مورد حسابرسی قرار گرفته اند. وضعیت بدهی های خالص شرکت های کوچک نیز باعث مشروط شدن گزارشات آنها شده است.
عدم توافق بیشتر در شرکت های بزرگ مشاهده شد واین شرکت ها بیشتر به وسیله موسسات حسابرسی چهار گانه مورد حسابرسی قرار گرفته اند.
گاگانایز ودیگران (2007) در تحقیق دیگری تحت عنوان «مقایسه مدل های لاجیت، تشخیصی و نزدیک ترین همسایه برای تصمیم حسابرسی» به بررسی مدل نزدیک ترین همسایه (k-NN) برای تعیین نوع اظهار نظرحسابرس در مقایسه با دو مدل دیگر پرداختند و مدل خود را طی سال های 1998-2001 توسعه داده ودر سال های 2002-2003 مورد آزمون قرار دادند. این تحقیق هر دو متغیرهای مالی وغیر مالی راشامل می شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مدل به دست آمده از روش نزدیک ترین همسایه دقت بیشتری از دو مدل دیگر درتعیین نوع اظهار نظر حسابرس دارد.
پاسیروس و دیگران (2007) درتحقیقی تحت عنوان «تصمیم چند ضابطه ای که از روشهایی برای تصمیم حسابرسی پشتیبانی می کند: مثالی از گزارش حسابرسی مشروط در بریتانیا» نشان دادند که متغیر های نرخ بازده دارایی، نسبت آنی و حاشیه سود قبل از بهره و مالیات قابلیت تفکیک بین شرکت هایی که گزارش مشروط دریافت می کنند از آنهایی که گزارش غیر مشروط دریافت می کنند دارند.
2-1 بیان مساله
با تشکیل شرکت های سهامی بزرگ ولزوم تامین اعتبار از منابع خارجی مدیریت از مالکیت جدا شد و شرکتها ملزم به تهیه صورت های مالی وارایه آن به ذی نفعان اعم از سهامداران، اعتبار دهندگان وسایر استفاده کنندگان شدند. از آنجایی که هدف سرمایه گذار (سهامداران، اعتبار دهندگان و...) در استفاده از اطلاعات مالی در بورس افزایش بازده سرمایه گذاری (بدست آوردن مبالغی اضافی بر سرمایه گذاری اولیه) در واحد های اقتصادی است که توسط مدیران متخصص اداره می شود در حالی که امکان نظارت مستقیم وبررسی وضعیت مستمر واحد توسط سرمایه گذار مقدور نیست ونیز بر اساس تئوری نمایندگی ممکن است تهیه کنندگان اطلاعات با استفاده کنندگان اطلاعات تضاد منافع داشته باشند به دلیل این تضاد منافع اظهار نظر حسابرس اهمیت پیدا می کند. در واقع اظهار نظر حسابرس با ایجاد ارزش افزوده و اعتبار دهی به صورت های مالی استفاده کنندگان صورت های مالی را در اتخاذ تصمیمات بهتر کمک می نماید.
« یک گروه از استفاده کنندگان خدمات حسابرسی سرمایه گذاران هستند که به دنبال مدارک قابل اتکایی می باشند تا پر تفوی سرمایه گذاری خود را به استناد واعتبار این اطلاعات و مدارک تشکیل دهند. صورت های مالی حسابرسی شده وگزارش حسابرسی مستقل از جمله این مدارک هستند که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه سرمایه گذاران قرار گرفته است (بخشی فتسمی،3،1385).
وقتی حسابرس اظهارنظر غیر مقبول در مورد صورت های مالی یک شرکت ارایه می دهد باعث می شودشرکت در تامین منابع مورد نیاز خود با مشکل مواجه گردد. زیرا همانطور که نتایج تحقیق انجام شده توسط حساس یگانه نشان داد» هر چه قدر میزان اعتبار مورد نیاز شرکت افزایش می یابد اظهار نظر حسابرس اهمیت بیشتری می یابد و اعتبار دهندگان با تکیه بر نوع اظهار نظرحسابرس نسبت به اعطای اعتبار تصمیم گیری می کنند(حساس یگانه ،125،1383).
اگر موسسات حسابرسی اظهار نظر غیر مقبول برای صورت های مالی یک شرکت ارایه دهند احتمال زیادی وجود دارد که صاحبکار خود را از دست دهند واگر به دلایلی نتواند اظهار نظر غیر مقبول ارایه دهد احتمال اینکه بعدها در دادگاهها به دلیل عدم اظهار نظر صحیح محکوم شودافزایش می یابد وشهرتش در معرض خطر قرار می گیرد(اسپاتیز و دیگران ، 2003،1).
یکی از مسایلی که می تواند به نحوه تصمیم گیری سرمایه گذاران کمک کند وجود ابزار های و مدل های مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمان ها است زیرا تا زمانی که شخص سرمایه گذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایه گذاری مورد نظرخود داشته باشد انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از این ابزار ها الگوی پیش بینی اظهار نظر حسابرس است. همانطور که نتایج تحقیقات قبلی نشان داده است« امکان تعیین عوامل درگیر با گزارش حسابرس مشروط از طریق آنالیز صورت های مالی وجود دارد و می توان مدلی برای تعیین نوع اظهارنظر حسابرس (مشروط ومقبول) ارایه داد» (همان منبع،14 ).
با توجه به موضوع تحقیق که ارزیابی توانایی معیار های عملکرد مالی وغیر مالی اظهار نظر حسابرس می باشد این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا معیار های ارزیابی عملکرد مالی وغیر مالی توانایی تاثیر بر نوع اظهار نظر حسابرس را دارند؟ دراین راستا بیست نسبت مالی، سه متغیر اندازه شرکت ویک متغیر بحران مالی انتخاب گردید. در حقیقت ما در این تحقیق به دنباله مدلی هستیم که بتواند با استفاده از معیار های عملکرد اظهار نظر حسابرس راپیش بینی کند.
و نیز اینکه چگونه تغییر در متغیرها مشخص می تواند احتمال دستیابی به یک اظهار نظر مشروط را کم یا زیاد نماید.با توجه به موضوع تحقیق این پزوهش به دنبال پاسخ به سوال است که:
1-آیا معیارهای عملکرد در شرکت ها با اظهار نظر مقبول متفاوت از شرکت ها با اظهار نظر مشروط است؟
2-آیا بین اندازه شرکت های دارای گزارش مشروط و مقبول تفاوت معنا داری وجود دارد؟
3-آیا بین بحران مالی و نوع اظهار نظر حسابرس رابطه های وجود دارد؟
3-1چهارچوب نظری تحقیق:
حسابرسی فرایندی است منظم و با قاعده جهت جمع آوری و ارزیابی بیطرفانه شواهد درباره ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی ،ٰبه منظور تعیین درجه انطباق این ادعاها با معیار های از
پیش تعیین شده و گزارش به افراد ذینفع.حسابرسی یعنی بازرسی جستجو گرانه مدارک حسابداری و سایر شواهد زیر بنای صورتهای مالی.حسابرسان از راه کسب آگاهی از سیستم کنترل داخلی و بازرسی مدارک، مشاهده داراییها ،پرسش از منابع داخل و خارج شرکت و اجرای سایر روشها ی رسیدگی ،شواهد لازم را برای تعیین این که صورتهای مالی، تصویری مطلوب و به نسبت کامل از وضعیت مالی شرکت و فعالیتهای آن در طول دوره مورد رسیدگی ارائه می کند یا خیر ،گردآوری می کنند
4-1 فرضیه های تحقیق
فرضیه های تحقیق عبارت است از:
1- معیار های عملکرد در شرکت ها با اظهار نظر مقبول ، متفاوت از شرکت ها با اظهار نظر مشروط است.
2- بین اندازه شرکت های دارای گزارش مشروط ومقبول تفاوت معنی داری وجود دارد.
3- بین بحران مالی و نوع اظهار نظر حسابرس رابطه وجود دارد.
5-1 اهداف تحقیق
بی شک هیچ پژوهشی بدون داشتن اهداف مشخص نمی تواند مفید واقع شود و به نتایج درست و کاربردی دست یابد. لذا داشتن اهداف در یک تحقیق یکی از اجزای تحقیق به شمار می رود.
پژوهش حاضر درصدد است تا از طریق جمع آوری شواهد عینی به تعیین ارتباط بین معیارهای عملکرد و نوع اظهار نظر حسابرس بپردازد بر این اساس اهدافی به شرح ذیل مطرح می گردد.
1- توانایی معیار های عملکرددر پیش بینی نوع اظهار نظر حسابرس
2- بررسی اهمیت اندازه شرکت در نوع اظهار نظر حسابرس
3- بررسی ارتباط بین بحران مالی شرکت و نوع اظهار نظر حسابرس
نتایج این پژوهش می توانددر موارد زیر کاربرد داشته باشد:
- باعث شناسایی عواملی می شود که می تواند اظهار نظر حسابرس را پیش بینی کرده و بدین ترتیب سهامداران و سرمایه گذاران را به سوی یک سرمایه گذاری مطمئن تر وبا ریسک پایین تر سوق دهد.
حسابرسان می توانند از نتایج چنین مدل هایی برای طراحی مراحل حسابرسی مشخصی استفاده کنند که می توانند برای لحاظ نمودن درجه قابل قبولی از ریسک حسابرسی استفاده شود.این الگو همچنین می تواند به عنوان ابزار کنترلی کیفی در بررسی دوباره یا مرحله پایانی مسئولیت و نیز برای تحلیل احتمال اینکه چگونه تغییر درمتغیر های ویژه می تواند احتمال دستیابی به یک اظهار نظر مقبول را کم یا زیاد کند مورد استفاده قرار گیرد.
6-1 اهمیت وضرورت انجام تحقیق
حفظ منافع عمومی، مستلزم گزارشگری مالی قابل اتکا و به موقع از عملیات و سلامت مالی شرکت های سهام عام است. ارایه مطلوب اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی به جامعه کمک خواهد نمود تا منابع اقتصادی خود را به کار آمد ترین شکل، تخصیص و به کار گیرد. این منافع عمومی ، با حسابرسی منظم وسالانه ای که توسط حسابرسان با صلاحیت و مستقل انجام می گیرد می تواند به بهترین نحو ممکن حفظ شود درایران باروند خصوصی سازی، افزایش فعالیت بورس وبازار سهام، تصویب قوانین جذب سرمایه گذاری خارجی، تقاضا برای افشای به موقع اطلاعات مربوط به هر یک از شرکت های سهامی افزایش یافته است. سهامداران، اعتبار دهندگان وسایر استفاده کنندگان صورت های مالی نیاز به اطلاعاتی صحیح دارند که اعتبار آنها توسط حسابرسان مستقل که دارای صلاحیت فنی وحرفه ای لازم می باشد، تایید شده باشد. از مواردی که می تواند استفاده کنندگان صورت های مالی حسابرسی شده کمک کند الگوی اظهارنظر حسابرسی است تا خود بتوانند اظهار نظر حسابرسی را پیش بینی و براساس آن سرمایه گذاری بهینه خود را انجام دهند بنابراین در این تحقیق سعی داریم مدلی برای پیش بینی اظهر نظر حسابرس ایجاد کنیم که بدون اظهار نظر حسابرسی مقبول و غیر مقبول (مشروط) تمیز قایل شود. همچنین تعداد مطالعات محدود انجام شده دراین زمینه در ایران و همچنین غیر قابل تعمیم بودن نتایج تحقیقات انجام شده درسایر کشورها (به دلیل متفاوت بودن محیط تجاری وحسابرسی آن کشورها با ایران) است.
7-1 حدود مطالعاتی
قلمرو زمانی تحقیق، سال 1387 می باشد. قلمرو مکانی تحقیق، پیرامون شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
در این تحقیق محدوده هایی به شرح زیر بر قرار شده تا نتایج مطلوب تری از آن حاصل شود:
الف) فقط شرکت هایی که صورت های مالی آن منتهی به 29/12/87 بود انتخاب گردید.
ب) صورت های مالی شرکت هایی که سهام آنها در تالار فرعی مبادله می شد حذف گردید.
ج) شرکت هایی که امکان دستیابی به اطلاعات مالی آنها نبود از تحقیق حذف گردید.
د) کلیه شرکت هایی مالی وسرمایه گذاری به دلیل اینکه ماهیت عملیاتشان از سایر شرکتها متفاوت است، از جامعه آماری پژوهش حذف شده اند.
8-1 تعریف واژه ها واصطلاحات
حسابرسی فرایندی است منظم و با قاعده (سیستماتیک) جهت جمع آوری و ارزیابی بی طرفانه شواهد مربوط به فعالیت ها ووقایع اقتصادی به منظور تعیین درجه انطباق ادعاها با معیار های از پیش تعیین شده وگزارشگری نتایج به افراد ذینفع.
صورت های مالی
محصول نهایی حسابداری و گزارشگری مالی خارجی صورت های مالی اساسی است که به منظور فراهم آوردن اطلاعاتی که برای تصمیم گیری سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان مفید می باشد، تهیه می گردد.
اظهار نظر حسابرس
اظهار نظر حسابرس نظر حرفه ای حسابرس در مورد قابلیت اتکای صورت های مالی می باشد که به دو طبقه کلی مقبول وتعدیل شده تقسیم می شود. در صورتی که اظهار نظر حسابرس از نوع تعدیل شده باشد، تعدیل اظهار نظر به دلیل عدم توافق با مدیریت یا محدودیت در دامنه رسیدگی و یا ابهام خواهد بود.
اظهار نظر مقبول
نظر مقبول در مواردی اظهار شود که حسابرس به این نتیجه برسد صورتهای مالی، از تمام جنبه های با اهمیت، طبق استاندارد های حسابداری به نحو مطلوب ارایه شده است، نظر مقبول همچنین به طور ضمنی بیانگر آن است که هر گونه تغییر در اصول ورویه های مبتنی بر استاندارد های حسابداری وآثار آنها، به نحوی مناسب تعیین ودر صورتهای مالی درج یا ا فشا شده است.
اظهار نظر مشروط
باید هنگامی اظهار شود که حسابرس نتیجه گیری می کند نظر مقبول نمی تواند اظهار شود. اما اثر هر گونه عدم توافق با مدیریت یا محدودیت در دامنه رسیدگی چنان با اهمیت و فراگیر نیست که مستلزم اظهار نظر مردود یا عدم اظهار نظر شود (استاندارد های حسابرسی تجدید شده، 1384، بخش 70، بند 32).
اظهار نظر مردود
باید هنگام ارایه شود که اثر عدم توافق بر صورت های مالی چنان با اهمیت و فراگیر (اساسی) است که حسابرس به این نتیجه برسد که گزارش مشروط برای افشای ماهیت گمراه کننده یا ناقص صورت های مالی، کافی نیست (همان منبع، بند 33).
عدم اظهار نظر
باید هنگامی ارایه شود که اثر احتمالی محدودیت در دامنه رسیدگی یا ابهام چنان با اهمیت و فراگیر (اساسی) باشد که حسابرس نتواند نسبت به صورت های مالی اظهار نظر کند (همان منبع، بند 34).
محدودیت در دامنه رسیدگی
هنگامی ایجاد می شود که حسابرس نتواند از طریق اعمال روش های حسابرسی لازم به شواهد کافی وقابل قبولی برای اظهار نظر دست یابد. این محدودیت ممکن است توسط صاحبکار تحمیل شود یا وضعیت های موجود آن را ایجاد کند (استاندارد های حسابرسی تجدید شده، 1384، بخش 70، بند 36).
ابهام
ابهام عبارت از موضوعی است که نتیجه آن به اقدامات یا رویدادهای آتی خارج از کنترل مستقیم واحد مورد رسیدگی بستگی دارد اما ممکن است بر صورتهای مالی، اثر گذارد (همان منبع،بند 27).
عدم توافق با مدیریت
حسابرس ممکن است درباره موضوعاتی مانند انطباق رویه های حسابداری انتخاب شده با استاندارد های حسابداری، شیوه های به کارگیری آنها ویا کفایت افشای اطلاعات در صورت های مالی با مدیریت توافق نداشته باشد. چنانچه این گونه موارد عدم توافق نسبت به صورت های مالی با اهمیت یا اساسی است حسابرس باید حسب مورد نظر مشروط یا مردود اظهار کند (همان منبع، بند 43).
بحران مالی
شرکت هایی که احتمال ورشکستگی آنها بالا است مستعد دریافت گزارش حسابرسی غیر مقبول هستند چون تداوم فعالیت آنها با ابهام مواجه است. روش های مختلفی وجود دارد که می توان با استفاده از آنها ورشکستگی شرکت را پیش بینی کرد. دراین تحقیق ما از مدل زیمسکی استفاده می کنیم که از تجزیه و تحلیل نسبت ها به دست می آید ومدل آن به صورت زیر است:
که در آن:
کل دارایی /سود خالصX1=
کل دارایی / کل بدهیX2=
بدهی جاری / دارای جاریX3=
متغیر به دست آمده از مدلZ=
شرکت غیر ورشکسته Z< 0.5
شرکت ورشکسته X >0.5
برای ایجاد مدل اظهار نظر حسابرس از متغیرهایی که تفاوت معنی داری بین دو گروه داشتند استفاده می کنیم.
اندازه شرکت
اندازه شرکت به طرق مختلفی اندازه گیری می شود وتابعی از میزان داریی ها، میزان فروش، میزان بدهی، تعداد کارکنان و... می باشد. در واحد های اقتصادی کوچک به دلیل پایین بودن این معیارها معمولا یک یا دو ویژگی زیر را دارند:
الف) تفکیک محدود وظایف.
ب) تسلط مدیر یا صاحب سرمایه برتمام جنبه های اساسی فعالیتهای واحد اقتصادی.
در این تحقیق ما از معیار اندازه دارایی، اندازه بدهی ومیزان فروش برای تعیین اندازه شرکت استفاده می کنیم.
معیارهای عملکرد
معیارهای عملکرد که شامل بیست نسبت مالی به دست آمده از صورت های مالی ، سه معیار اندازه شرکت ومعیار بحران مالی است به صورت زیر ارایه می گردد:
ردیف طبقه بندی نسبت ها متغیر مستقل علائم اختصاری
1 نسبت های نقدینگی نسبت جاری CACL
2 نسبت آنی QACL
3 نسبت وجوه حاصل از فعالیت های عملیاتی به بدهی های خارجی CFOCL
4 نسبت های سود آوری نسبت سود خالص به فروش NPSAL
5 نسبت سودعملیاتی به فروش OPSAL
6 نسبت سودخالص به کل دارایی NPTA
7 نسبت سودناخالص به کل دارایی GPTA
8 نسبت سودقبل از بهره و مالیات به کل دارای EBITTA
9 نسبت سود خالص به دارایی های ثابت NPFA
10 بازده نقدی دارایی ها CFPTA
11 نسبت های سرمایه گذاری نسبت کل بدهی به کل دارایی TDTA
12 نسبت کل بدهی بهارزش ویژه DEPTEQ
13 نسبت اقلام دارایی به جمع دارایی نسبت بدهی بلند مدت به کل دارایی LTDTA
14 نسبت وجه نقد به کل دارایی CASHTA
15 نسبت حساب های دریافتنی به کل دارایی RECTA
16 نسبت موجودی کالا به کل دارایی INVTA
17 نسبت خالص دارایی ثابت به مجموع دارایی NFATA
18 سایر نسبت های مالی نسبت سرمایه به گردش به کل دارایی WCTA
19 نسبت فروش به کل دارایی SALTA
20 نسبت موجودی کالا به فروش INVSAL
21 معیار اندازه شرکت لگاریتم کل دارایی LOGTA
22 لگاریتم کل بدهی LOGDEBT
23 لگاریتم فروش LOGSAL
24
معیار بحران مالی مدل زیمسکی Z
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه
استفاده کنندگان از صورتهای مالی هنگامی می توانند به اطلاعات مالی منعکس در صورتهای مالی اتکا کنند که شخص مستقل وذیصلاح نسبت به میزان اعتبار این اطلاعات، نظر حرفه ای ارایه کنند. در سیستم های اجتماعی- اقتصادی کنونی، وظیفه اظهار نظر نسبت به صورتهای مالی به حسابرسان مستقل واگذار شده است. پژوهش در خصوص ارزیابی تاثیر معیارهای عملکرد مالی وغیر مالی بر نوع اظهار نظر حسابرس نیازمند شناخت قبلی از مبانی نظری وپیشینه آن است. لذا در این فصل مطالبی در خصوص شناخت حرفه حسابرسی، ضرورت آن در جامعه و خلاصه تحقیقاتی که مرتبط باموضوع انجام گرفته است ارایه می شود تا با ارایه پایگاه نظری موضوع امکان مقایسه تحقیق حاضر با تحقیقات انجام شده قبلی فراهم آید.
2-2 تعریف حسابرسی
حسابرسی فرایندی است منظم وبا قاعده (سیستماتیک) جهت جمع آوری و ارزیابی بی طرفانه شواهد مربوط به فعالیت ها و وقایع اقتصادی به منظور تعیین درجه انطباق ادعاها (اظهارات) با معیار های از پیش تعیین شده و گزارشگری نتایج به افراد ذینفع. (کمیته انجمن حسابداران امریکا، 1973، 2 به نقل از حساس یگانه، 1384، 135).
عبارت فرایند منظم وبا قاعده دلالت بر آن دارد که فعالیت حسابرسی براساس برنامه ریزی انجام می شود که بر مبنای آن مجموعه ای از شواهد جمع آوری و ارزیابی می شود و از این طریق اهداف حسابرسی تحقق می یابد. فرایند منظم وبا قاعده همچنین بدین معنی است که حسابرسی، حداقل در قسمت هایی از فرایندش بر مبنای روش های علمی انجام می پذیرد.
جمع آوری وارزیابی بی طرفانه شواهد، شالوده حسابرسی است. اگر چه نوع وماهیت شواهد و معیارهای ارزیابی می تواند بین پروژه های مختلف حسابرسی متفاوت باشد، اما تمام حسابرسی ها، برمحور جمع آوری وارزیابی شواهد متمرکز می باشند.
موضوع مورد رسیدگی از یک سری ادعاهای (اظهارات) مربوط به فعالیت ها و وقایع اقتصادی تشکیل شده است. این ادعاها که صراحتا ویا تلویحا عنوان می شوند، در چارچوب تعریف حسابداری که در بیانیه اساسی تئوری حسابداری (کمیته مسئول تدوین بیانیه اساسی تئوری حسابداری وابسته به انجمن حسابداری امریکا (AAA) حسابداری را به صورت زیر تعریف می نماید:حسابداری فرایندی شناسایی، اندازه گیری وگزارشگری اطلاعات اقتصادی جهت تصمیم گیری آگاهانه به وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات است) ارایه شده است، قرار می گیرند و«اطلاعات اقتصادی» نامیده می شوند. دراینجا کلمه «اقتصادی» نمایانگر هر گونه شرایطی است که منجر به تصمیم گیری در تخصیص منابع محدود می گردد. (نیکخواه ومجتهد زاده، 1378، 16-15).
3-2 انواع حسابرسی
با توجه به منظور اشخاص ذینفع از انجام هر حسابرسی وهمچنین برنامه ریزی هایی که هر حسابرس با توجه به امکانات ومحدودیت های موجود جهت انجام کار حسابرسی انجام می دهد تقسیم بندی های مختلفی جهت انواع حسابرسی از جنبه های گوناگون آن انجام شده که اهم آنها به شرح زیر می باشد. (خسرو چرمی، 1385، 23).
1-3-2 انواع حسابرسی از نظردلیل ارجاع کار
الف- حسابرسی الزامی: بدان معنی که هر یک از واحدهای اقتصادی مطابق قوانین موجود یا به وسیله یکی از مراجع رسمی ملزم به انتخاب حسابرس می باشند (ولو آنکه خود مایل به انتخاب آن نباشند) به عنوان مثال در شرکت های سهامی عام مطابق مقررات بورس اوراق بهادار، سهامداران در مجمع عمومی عادی سالیانه ملزم به انتخاب حسابرس می باشند و یا کلیه شرکت های سهامی عام وخاص مطابق مقررات قانون تجارت ایران ، ملزم به تعیین بازرسی قانونی می باشند.
ب- حسابرسی اختیاری: درچنین حالتی افراد ذیصلاح در هر واحد اقتصادی الزامی به انتخاب حسابرس نداشته وتنها در صورتی که خود مایل باشند می توانند اقدام به انتخاب حسابرس نمایند. به عنوان مثال انتخاب حسابرس (نه بازرس قانونی) توسط سهامداران در شرکت های سهامی خاص.
2-3-2 انواع حسابرسی از نظر ماهیت رسیدگی
الف) بررسی سیستم: که عبارت است از رسیدگی به سیستم ها وکنترل های مستقر در واحد اقتصادی به منظور کشف موارد عدم کنترل ها، موارد عدم اجرای صحیح کنترل ها ونقاط قوت سیستم.
ب) رسیدگی های اثباتی: که عبارت است از رسیدگی به تک تک اقلام مندرج در صورت های مالی واثبات صحت وسقم آنها به منظورارایه اظهار نظر در مورد صورتهای مالی.
ج) رسیدگی ویژه: یعنی انجام بررسی و رسیدگی درمورد مانده برخی از حساب ها به منظور و اهدافی خاص.
3-3-2 انواع حسابرسی از نظر زمان انجام کار
الف- حسابرسی ضمنی: نظر به اینکه ممکن است ارایه گزارش حسابرس بعد از پایان سال مالی دارای محدودیت های زمانی باشد حسابرسان ترجیح می دهند در موارد لازم قسمتی از کارهای ممکن را قبل از پایان سال مالی انجام دهند که دراین حالت حسابرسی را حسابرسی ضمنی می نامند.
ب- حسابرسی نهایی: عبارت است از رسیدگی به صورت های مالی نهایی یک دوره مالی پس از تکمیل ونهایی شدن آنها. معمولا چنین رسیدگی پس از پایان مالی صورت گرفته و محدود به انجام رسیدگی های اثباتی در مورداقلام مندرج در صورتهای مالی می باشد.
ج- حسابرسی مداوم: در بعضی موارد به علت ماهیت خاص کار ویا حجم زیاد عملیات، حسابرس ترجیح می دهد به طورمداوم درضمن سال مالی در شرکت حضور یافته، یا در پایان سال بتواند با جمع بندی نتایج حاصله نسبت به صورتهای مالی اظهار نظر نماید. .حسابرسی پیوسته، پا راداریم جاری حسابرسی یعنی بررسی دوره ای یک نمونه از معاملات را به حسابرسی به هنگام و صد در صد معاملات تغییر می دهد وفرایندی رامطرح می کند که بر اساس آن به طور خود کار ومستمر کنترل وارزیابی ریسک انجام می شود. حسابرسی پیوسته، اقدامات حسابرسی در سطح خرد مانند آزمون جزئی معاملات به منظور ارزیابی اثر بخشی کنترل ها واقدامات حسابرسی در سطح کلان مانند استفاده از ویژگی های ریسک و ارزیابی طرح حسابرسی سالانه را در بر می گیرد.
رویکرد حسابرسی پیوسته به حسابرسان داخلی اجازه می دهد که:
الف) نقاط کنترل بحرانی قوانین واستثناء ها را به طور کامل درک کنند.
ب) ارزیابی ریسک و کنترل را همزمان یا در نزدیک ترین زمان انجام دهند.
ج) سیستم های تجاری کلیدی را برای کشف عدم قاعده مندی در سطح معاملات مورد تجزیه وتحلیل قرار دهند.
د) شاخص های عدم کارایی کنترل ها را آزمون کرده وریسک ها رامشخص کنند.
و) نتایج تحلیل تمام جنبه های فرایند حسابرسی را یکپارچه کنند. (زمانی، 1387، 7)
4-3-2 انواع حسابرسی از نظر شیوه انجام کار
الف) سندرسی: شیوه ای است که در سال های گذشته بین حسابرسان رواج داشته ولکن امروزه به عنوان یکی از روش های حسابرسی می تواند درخدمت حسابرسی تراز نامه ای قرار بگیرد. دراین شیوه حسابرس انجام رسیدگی خود را از مدرک اولیه آغاز وبه صورت های مالی ختم می نمود.
ب) حسابرسی تراز نامه ای: این شیوه که در سال های اخیر رواج یافته است عبارت است از آنکه حسابرس نخست با بررسی صورت های مالی وتجزیه وتحلیل اقلام مندرج در آنها، مواردی را که نیاز به رسیدگی وبذل توجه خاص دارد مشخص کرده وسپس سعی می کند از طریق اخذ اطلاعات و صورت ریزی های مربوط دید وسیعتری نسبت به اقلام ترازنامه پیدا نماید تا بعد از آن بتواند با انتخاب اقلام مهم ورسیدگی به آنها هم اظهار نظر مناسبی ارایه دهد وهم آنکه از اتلاف وقت جهت رسیدگی به اقلام بی اهمیت و بی تاثیر در صورتهای مالی جلوگیری نماید.
5-3-2- انواع حسابرسی از دیدگاه دیگر
یک حسابدار رسمی سه نوع حسابرسی عمده انجام می دهد. آنها عبارت است از:
الف) حسابرسی صورت های مالی: حسابرسی صورت های مالی با این هدف انجام می شود تا مشخص شود که آیا مجموعه صورت های مالی طبق معیار های از پیش تعیین شده ارایه گردیده اند یا خیر. معمولا معیار چیزی جز اصول پذیرفته شده حسابداری نمی باشد، این صورت های مالی نیز اغلب شامل صورت وضعیت مالی، صورت سود وزیان و صورت جریانات نقدی می شود که دارای یاد داشت های پیوست می باشد.
ب) حسابرسی عملیاتی: یعنی بررسی بخشی از رویه های عملیاتی و روش های سازمان برای ارزیابی و قضاوت درباره کارایی واثر بخشی این روش ها. نمونه ای از حسابرسی عملیاتی عبارت است از ارزیابی کارایی و صحت عملیات مربوط به پردازش سیستم رایانه ای برای پرداخت حقوق و دستمزد و در موارد محدودی تعیین کارآیی، صحت ومیزان رضایت مشتری. تعیین معیارها برای ارزیابی اطلاعات در حسابرسی عملیاتی بسیار جنبه ذهنی دارد از این رو حسابرسی عملیاتی بسیار شبیه به مشاوره مدیریت است.
ج) حسابرسی رعایت: یعنی تعیین این که آیا واحد حسابرسی شده رویه ها، قوانین یا مقرارتی را که مقام های بالاتر تعیین کرده اند رعایت می نماید و یا خیر. نمونه ای از حسابرسی رعایت عبارت است از بررسی نرخ دستمزد ها جهت رعایت قوانین مربوط به حداقل دستمزد ها یا بررسی قرار دادهای بانک ها وسایر وام دهندگان برای تعیین اینکه شرکت مقررات تعیین شده را رعایت می کند. اصولا نتیجه های حاصل ازحسابرسی رعایت به کسی یا فردی در درون واحد سازمانی که مورد حسابرسی قرار گرفته است (ونه به طیفی گسترده از استفاده کنندگان صورت های مالی) گزارش می شود. (پارساییان، 1382، 22)
4-2 معیارهای ارزیابی اطلاعات
دربیانیه اساسی نظریه حسابداری چهار ویژگی به عنوان معیارهای ارزیابی اطلاعات ارایه شده که شامل مربوط بودن، تایید پذیری، عاری بودن از سوگیری یا به عبارتی بی طرفی وکمیت پذیری است (ذاکرالحسینی، 1387، 31-26).
1-4-2 مربوط بودن
اصلی ترین ویژگی اطلاعات حسابداری مربوط بودن است، بدین معنی که اطلاعات باید با فعالیت ها و نتایج مورد انتظار مرتبط باشد. تشخیص مربوط بودن اطلاعات حسابداری مستلزم درک واقعی (یا ذهنی) از نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان اطلاعات است. معنی واقعی مربوط بودن با پاسخ به برخی پرسش ها روشن می شود. پرسش ها شامل مواردی مانند مفید بودن برای چه کسی، برای چه مقصود و چه استفاده ای؟ به عبارت دیگر، مربوط بودن باید بر مبنای نیازهای اطلاعات استفاده کننده اطلاعات تعریف شود. بنابراین سیستم اطلاعاتی به گونه ای طراحی می شود که خروجی آن (اطلاعات) جوابگوی نیاز استفاده کننده باشد. اطلاعات مربوط که بر آورنده نیازهای استفاده کننده است دارای ویژگی های خاصی است.
این ویژگی ها مستقیم یا غیر مستقیم از نیازهای استفاده کنندگان سرچشمه می گیرد وتوسط سازمان در سیستم پردازش اطلاعات به عنوان الزامات گزارشگری ادغام می شود. وظیفه حسابرس دراین رابطه جستجوی واضحی از ویژگی های «مربوط بودن» اطلاعات وهمچنین تشخیص این مطلب است که آیا اطلاعات وسیستم پردازش آن به طور کافی در برگیرنده ویژگی های مورد نظر می باشد؟!
این ویژگی ها باید قبل از شروع حسابرسی مشخص شود زیرا حسابرسان در فرایند حسابرسی، آن رااستنتاج نمی کنند (ذاکرالحسینی، 1387، 27-26).
2-4-2 تایید پذیری (قابلیت رسیدگی)
بدین معنی است که دو یا چند نفر از افراد متخصص، اطلاعات را آزمون نمایند، به نتایج اندازه گیری های مشابهی دست می یابند. این ویژگی از آن رو اهمیت دارد که اطلاعات حسابداری به طور کلی به وسیله افرادی استفاده می شود که دسترسی محدودی به آن اطلاعات دارند. هر چه دسترسی به اطلاعات محدود تر باشد اهمیت تایید پذیری اطلاعات افزایش می یابد. تایید پذیری همچنین به دلیل تضاد منافع بین استفاده کنندگان حسابداری حائز اهمیت است. تایید پذیری در بیانیه اساسی حسابداری به صورت زیر تعریف شده است:
آن ویژگی اطلاعات است که اجازه می هد افراد متخصص به طور مستقل از یکدیگر، اطلاعات و مدارک را آزمون کنند وبه نتایج و اندازه گیری های مشابهی دست یابند... تایید پذیری می باید متکی به درک کامل معیار های حاکم بر شناسایی، طبقه بندی وارزشیابی اقلام مورد نظر باشد که با ثبات رویه اعمال شده است. ویژگی تایید پذیری، اساسا با دسترسی به شواهد کافی مرتبط است وبر معتبر بودن اطلاعات مورد بررسی دلالت دارد (همان منبع ، 27).
بیانیه اساسی نظریه حسابداری، رابطه رو در روی تایید پذیری وحسابرسی را به شرح زیر مطرح
می کند:
« ضروری است ابزاری موجود باشد که با استفاده از آن قابلیت اتکای اطلاعات ارایه شده به استفاده کنندگان (که خود نیازهای اطلاعاتی متنوعی دارند) تایید شود. استفاده از اصول وثبات رویه در اعمال آن ها شواهدی بر جای می گذارد که قابل رسیدگی است وزمینه تایید قابلیت اتکای اطلاعات را فراهم می سازد. تایید پذیری ویژگی لازمی برای اطل
در جستجوی بهترین معیار ارزیابی عملکرد مالی در بازار سرمایه ایران به تفکیک صنعت و اندازه
چکیده:.. ...1
مقدمه:.. 3
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه : 5
2-1بیان مسئله تحقیق 6
3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق 8
4-1 اهداف تحقیق 9
5-1 چارچوب نظری 10
6-1 مدل تحقیق: 13
1-6-1 متغیر های مستقل 13
1-1-6-1معیارهای ارزیابی عملکرد و سود آوری سنتی نظیر: 13
2-1-6-1معیار های نوین سنجش عملکرد: 15
2-6- 1متغییر وابسته: 18
3-6- 1متغییر کنترل: 18
7-1 فرضیه های تحقیق 19
8-1 تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق: 20
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
1-2- مقدمه: 24
2-2 شاخصهای سنجش عملکرد (سنتی ونوین ) 25
1-2-2 شاخص های غیر مالی 26
2-2-2 شاخص های مالی 28
3-2 معیارهای مالی سنتی 28
1-3-2 بازده سرمایه گذاری (ROI) 28
2-3-2 سود باقیمانده (RI) 29
3-3-2 بازده فروش 30
5-3-2 قیمت به عایدی هر سهم 31
6-3-2 معیارهای ارزیابی شرکت 32
1-6-3-2 معیار اول – سود 32
2-6-3-2 معیار دوم– سود هر سهم 33
3-6-3-2 معیار سوم– رشد سود 34
4-6-3-2 معیار چهارم –نرخ بازده سرمایه گذاری 34
4-2 دلایل مطرح شده EVA 35
1-4-2 تفکر مبتنی بر ارزش 36
2-4-2 ارزش افزوده اقتصادی 37
4-4-2 محاسبه نرخ بازده سرمایه بر اساس رویکرد تأمین مالی 39
1-4-4-2 حذف اثرات بدهی ها 39
2-4-4-2 مرحله دوم حذف اثرات سایر انحرافات مالی 40
3-4-4-2 مرحله سوم حذف انحرافات حسابداری 40
4-4-4-2 انواع معادل های سرمایه و تأثیرآنها بر NOPAT و CAPITAL 41
5-4-4-2 ذخیره مالیات بر درآمد معوق 42
6-4-4-2 ذخیره LIFO 42
7-4-4-2 استهلاک انباشته سرقفلی 43
8-4-4-2 سرقفلی ثبت نشده 43
9-4-4-2 دارائی های نامشهود 44
10-4-4-2 تبدیل تلاشهای موفقیت آمیز به هزینه یابی کامل 44
11-4-4-2 سایر ذخایر معادل های سرمایه 45
5-4-2 محاسبه نرخ بازده سرمایه از دیدگاه عملیاتی 45
6-4-2 تعادل بین رویکرد مالی و رویکرد عملیاتی 46
7-4-2 تجزیه و تحلیل نرخ بازده سرمایه 47
8-4-2 استاندارد سازی EVA 48
9-4-2 دگرگونی EVA 50
10-4-2 تکامل EVA 50
11-4-2 اهمیت EVA در مقابل سود حسابداری و شاخص های مبتنی بر سود 52
12-4-2 کاربرد های EVA 52
1-12-4-2 کاربردها داخلی EVA : 52
2-12-4-2 کاربردهای خارجی EVA 54
13-4-2 کاربرد EVA به عنوان معیار سنجش عملکرد و جبران خدمات 56
14-4-2 ارزش افزوده اقتصادی (EVA) به عنوان تکنیک های ارزشیابی 57
15-4-2 معایب ارزش افزوده اقتصادیEVA 58
16-4-2 مفاهیم مرتبط با EVA 59
1-16-4-2 ارزش افزوده بازار 59
2-16-4 -2 ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده یا REVA 60
17-4-2 نقش EVA و MVA در سیستم پاداش 60
18-4-2 مزایای بکارگیری EVA همراه با ABC 62
19-4-2 هزینه سرمایه 62
20-4-2 نرخ هزینه سرمایه (C) 62
21-4-2 اهمیت نرخ هزینه سرمایه 63
22-4-2 روشهای محاسبه نرخ هزینه سرمایه 63
23-4-2 منابع تامین مالی شرکتها 64
1-23-4-2 نرخ هزینه بدهی 64
2-23-4-2 نرخ هزینه سهام ممتاز ( ) 64
3-23-4-2 هزینه سود انباشته و سهام عادی (Ke,Ks) 65
24-4-2 روش های محاسبه هزینه سود انباشته 66
1-24-4-2 مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای 66
2-24-4-2 روش بازده اوراق قرضه به علاوه صرف ریسک 66
3-24-4-2 روش جریان نقدی تنزیل شده 67
4-24-4-2 استفاده از ریاضیات مالی 68
25-4-2 هزینه سهام عادی جدید (Ke) 68
26-4-2 ترکیب هزینه سرمایه یا میناگین موزون سرمایه 68
27-4-2 مزایای EVA 69
28-4-2 راه درست اندازه گیری ارزش ، تأمین مالی خارج ترازنامه 70
29-4-2 ارزش افزوده اقتصادی و سه بازی مدیران 71
1-29-4-2 بازی سرمایه به کار گرفته 71
2-29-4-2 بازی رشدهای آینده 72
3-29-4-2 بازی انتقال ریسک 72
30-4-2 ارزش افزوده اقتصادی ، سود اقتصادی و ارزش افزوده نقد 73
31-4-2 EVA CVA,EP, به عنوان شاخص های مدیریت عملکرد 73
32-4-2 سودمندی شاخص های EVA CVA,EP, 73
33-4-2 نتایج استفاده از EVA CVA,EP, برای پاداش مدیران اجرایی 73
34-4-2 بازده حقوق صاحبان سهام 74
35-4-2 محدودیت های استفاده از ROE 76
36-4-2 اشکالات نرخ بازده حقوق صاحبان سهام ROE 77
37-4-2 بازده سرمایه گذاری 78
38-4-2 سیستم دو پونت 78
5-2 نتیجه گیری 80
6-2 سابقه تحقیق 81
1-6-2 تحقیقات خارجی 82
2-6-2 نتایج تحقیقات در مجامع دانشگاهی ایران 83
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
1-3- مقدمه: 86
2-3 روش تحقیق 86
3-3 جامعه مطالعاتی 87
4-3 قلمرو تحقیق 88
1-4-3 قلمرو مکانی تحقیق 88
2-4-3 قلمرو زمانی تحقیق 88
3-4-3 قلمرو موضوعی تحقیق 88
5-3 روش های جمع آوری اطلاعات 88
6-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 89
1-6-3 تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده خطی: 89
8-3 اعتبار درونی و برونی پژوهش 95
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داه ها
1-4- مقدمه: 98
2-4 شاخص های توصیفی متغیرها 98
3-4 روش آزمون فرضیه ها ی تحقیق 100
4-4 تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق 101
1-4-4 بررسی فرض نرمال بودن متغیرها: 102
2-4- 4 خلاصه تجزیه وتحلیل ها به تفکیک هرفرضیه به شرح ذیل بیان می شود: 103
1-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی اول: 103
2-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی دوم 106
3-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی سوم 110
4-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی چهارم 137
5-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی پنجم 141
6-2-4-4 تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه اصلی ششم 143
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5-مقدمه: 146
2-5 ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 147
1-2-5 نتایج فرضیه اصلی اول 147
2-2-5 نتایج فرضیه اصلی دوم 147
3-2-5 نتایج فرضیه اصلی سوم 148
1-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی الف 148
2-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی ب 148
3-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی ج 149
4-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی د 149
5-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی ه 150
6-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی و 150
7-3-2-5 نتایج فرضیه فرعی ز 150
4-2-5 نتایج فرضیه اصلی چهار 151
5-2-5 نتایج فرضیه اصلی پنجم 151
6-2-5 نتایج فرضیه اصلی ششم 152
3-5 نتیجه گیری کلی تحقیق 152
4-5 پیشنهادها 153
1-4-5 پیشنهاد هایی مبتنی بر یافته های فرضیات پژوهش 154
2-4-5 پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی 154
5-5 محدودیت های تحقیق 155
پیوستها:
جدول مربوط به صنایع و نام شرکت های نمونه آماری 157
منابع و ماخذ:
منابع فارسی: 162
منابع لاتین: 165
فهرست منابع اینترنتی 168
چکیده انگلیسی .......................................................................................................169
نگاره شماره 1- 1: تحقیقاتی که در زمینه ارزیابی عملکرد مالی انجام گرفته است 11
نگاره 1-4: شاخص های توصیف کننده متغیرها تحقیق، شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی و شاخص های شکل توزیع (Statistics) 99
نگاره 2-۴ آزمون کالموگراف – اسمیرنوف K-S)) 102
نگاره شماره (3-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده وارزش افزوده بازار (MVA)...... 103
نگاره شماره (4-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 104
نگاره شماره (5-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 104
نگاره شماره (6-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 105
نگاره شماره (7-4) : خط و معادله رگرسیون 106
نگاره شماره (8-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر ارزش افزوده اقتصادی (EVA) وارزش افزوده بازار (MVA) 107
نگاره شماره (9-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 108
نگاره شماره (10-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 108
نگاره شماره (11-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 109
نگاره شماره (12-4) : خط و معادله رگرسیون 110
نگاره شماره (13-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر بازده حقوق صاحبان سرمایه(ROE) وارزش افزوده بازار (MVA) 111
نگاره شماره (14-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 112
نگاره شماره (15-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 112
نگاره شماره (16-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 113
نگاره شماره (17-4) : خط و معادله رگرسیون 114
نگاره شماره (18-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر بازده سرمایه گذاری (ROI) وارزش افزوده بازار (MVA) 115
نگاره شماره (19-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 115
نگاره شماره (20-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 116
نگاره شماره (21-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 117
نگاره شماره (22-4) : خط و معادله رگرسیون 117
نگاره شماره (23-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر رشد سود هر سهم وارزش افزوده بازار (MVA) 118
نگاره شماره (24-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 119
نگاره شماره (25-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 120
نگاره شماره (26-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 121
نگاره شماره (27-4) : خط و معادله رگرسیون 121
نگاره شماره (28-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر نرخ سود باقیمانده (RI) وارزش افزوده بازار (MVA) 122
نگاره شماره (29-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 123
نگاره شماره (30-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 124
نگاره شماره (31-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 125
نگاره شماره (32-4) : خط و معادله رگرسیون 125
نگاره شماره (33-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر نرخ بازده فروش (ROS) وارزش افزوده بازار (MVA) 126
نگاره شماره (34-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 127
نگاره شماره (35-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 128
نگاره شماره (36-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 128
نگاره شماره (37-4) : خط و معادله رگرسیون 129
نگاره شماره (38-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر نرخ قیمت به سود سهام(P/E) وارزش افزوده بازار (MVA) 130
نگاره شماره (39-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 131
نگاره شماره (40-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 131
نگاره شماره (41-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 132
نگاره شماره (42-4) : خط و معادله رگرسیون 133
نگاره شماره (43-4) : ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و آزمون دوربین- واتسون بین دو متغیر نرخ سود پرداختی سهام (DPS) وارزش افزوده بازار (MVA) 134
نگاره شماره (44-4) : تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) 134
نگاره شماره (45-4) : ضرایب معادله رگرسیون (Coefficients) 135
نگاره شماره (46-4) : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 136
نگاره شماره (47-4) : خط و معادله رگرسیون 136
نگاره 48-4. خلاصه یافته های حاصل از بررسی نه فرضیه مورد نظر در رگرسیون تک متغیره...... 138
نگاره49- 4. برازش رگرسیون چند گانه و تفکیکی از کلیه متغیر های تحقیق 139
نگاره 50-4. خلاصه یافته های رگرسیون چند گانه به روش Enter 140
نگاره 51-4. یافته های حاصل از بررسی فرضیه های تحقیق به تفکیک صنعت 142
نگاره شماره 52-4. یافته های حاصل از بررسی فرضیه های تحقیق به تفکیک اندازه 144
چکیده:
ارزیابی عملکرد مالی شرکتها، از مهمترین موضوعات مورد توجه سرمایه گذاران ، اعتبار دهندگان ، دولتها و مدیران می باشد. مدیران به منظور ارزیابی عملکرد قسمتهای تحت پوشش خود از ارزیابی عملکرد استفاده میکنند. سرمایه گذاران (سهامداران) به منظور ارزیابی میزان موفقیت مدیریت در به کار گیری سرمایه آنها و تصمیم گیری در مورد حفظ ، افزایش و یا فروش سرمایه گذاری ؛ اعتبار دهندگان به منظور تصمیم گیری در مورد میزان نرخ اعطای اعتبار؛ به ارزیابی عملکرد می پردازند .مهمترین جنبه ای که توسط سرمایه گذاران در ارزیابی عملکرد در نظر گرفته می شود، این است که آیا برای آنها ارزش ایجاد شده است یا خیر.در سالهای اخیر تلاشهای زیادی شده است، تا شاخصهایی معرفی شود که بهتر بتواند اهداف سهامداران را بر آورده سازد. یکی از جدید ترین این شاخصها، ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده می با شد ؛که هزینه فرصت همۀ منابع به کار گرفته شده را در نظر می گیرد و تحریفات ناشی از به کار گیری روشهای مختلف حسابداری توسط مدیریت و همچنین اثر تورم را تعدیل نموده و تنها معیار عملکردی است که ارتباط مستقیم با ارزش بازار سهام دارد و به وسیله آن می توان اضافه ارزش در قیمت سهام هر شرکتی را توضیح داد. در این پژوهش، تبیین نوع معیار ارزیابی عملکرد مالی مناسب، در شرایط بازار سرمایه ایران در دوره زمانی 1387-1384 مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا متغیر های پژوهش مورد شناسائی قرار گرفته و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از داده های بدست آمده از نرم افزار ره آورد نوین؛ برای محاسبه متغیر های پژوهش ، توسط نرم افزار Excel استفاده شده است. این داده ها جهت آزمون فرضیه ها توسط نرم افزارSPSS به کمک آماره- های توصیفی و استنباطی نظیر تحلیل همبستگی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از تحقیق نتایج زیر حاصل شده است:
فرضیه اصلی اول: بین ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده و ارزش افزوده بازار در بازار سرمایه ایران رابطه معنی داری وجود دارد. ضریب تعیین تعدیل شده بین دو متغیر ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده و ارزش افزوده بازار در بازار سرمایه ایران برابر 266/0 می باشد و نشان می دهد که 6/26% از تغییرات ارزش افزوده بازاربه ارزش افزوده اقتصادی وابسته است ؛ sig (سطح معنی داری) کمتر از 0.05 می باشد که بیانگر وجود همبستگی در سطح متوسط بین این دو متغیر می باشد . با توجه به این که در جدول مربوط به آزمون خطی بودن مدل ، sig کمتر از پنج درصد می باشد، فرض خطی بودن رابطه بین دو متغیر تایید می گردد و فرضیه اصلی اول تحقیق، تأئید می شود .
فرضیه اصلی دوم : بین ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار در بازار سرمایه ایران رابطه معنی داری وجود دارد. ضریب تعیین تعدیل شده بین دو متغیر ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده و ارزش افزوده بازار در بازار سرمایه ایران برابر 169/0می باشد و نشان می دهد که 9/16% از تغییرات ارزش افزوده بازاربه ارزش افزوده اقتصادی وابسته است ؛ sig (سطح معنی داری) کمتر از 0.05 می باشد که بیانگر وجود همبستگی در سطح متوسط بین این دو متغیر می باشد . با توجه به این که در جدول مربوط به آزمون خطی بودن مدل ، sig کمتر از پنج درصد می باشد، فرض خطی بودن رابطه بین دو متغیر تایید می گردد و فرضیۀ اصلی دوم تحقیق، تأئید می شود .
فرضیه اصلی سوم : فرضیه اصلی 3 : بین معیار های سودآوری وارزیابی عملکرد (نظیر بازده حقوق صاحبان سرمایه ، بازده سرمایه گذاری ، رشد سود هر سهم ، نرخ سود باقیمانده ، نرخ بازده فروش، نرخ قیمت به سود سهام و نرخ سود پرداختی سهام) ،با ارزش افزوده بازار ،در بازار سرمایه ایران رابطه مثبت وجود دارد. مؤلفه های آماری به دست آمده از آزمونهای آماری مربوط به متغیرهای این فرضیه و ارزش افزوده بازار نشان می دهد که به جز نرخ قیمت به سود سهام سایر متغیرها دارای ارتباط رابطه خطی و مثبت با ارزش افزوده بازارهستند ؛در نتیجه فرض خطی بودن رابطه بین متغیرهای مورد بررسی با ارزش افزوده بازار (به جز متغیر نرخ قیمت به سود سهام) تایید می گردد.
فرضیه اصلی چهارم : ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده در مقایسه با سایر معیار های ارزیابی عملکرد مالی ، در بازار سرمایه ایران؛قدرت تبیین بیشتری از ارزش افزوده بازار را نشان می دهد. بررسی R2 تعدیل شدۀ مربوط به رابطۀ MVAبا سایر متغیرها نشان می دهد که ،ضریب تعیین تعدیل شده ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده همواره به طور قابل ملاحظه ای بالاتر از R2 تعدیل شده سایر متغیر های مستقل پژوهش بوده است.لذا این نظریه را می پذیریم که در بازار سرمایه ایران ؛معیار REVA بیشترین رابطه مثبت را با ارزش افزوده بازار دارد و می توان از آن به عنوان برترین معیار ارزیابی عملکرد مالی نام برد.
فرضیه اصلی پنجم: نوع صنعت بر ارتباط بین معیارهای عملکرد مالی و ارزش افزوده بازار،تأثیر گذار است. آزمونهای آماری مربوطه نشان میدهد که متغیر کنترل صنعت بر میزان روابط بین متغیر های مستقل و وابستۀ تحقیق تأثیر گذار است؛در نتیجه فرضیه اصلی پنجم نیز، تایید می گردد. فرضیه اصلی ششم : اندازۀ شرکتها بر ارتباط بین معیارهای عملکرد مالی و ارزش افزوده بازار،تأثیر گذار است.آزمونهای آماری مربوطه نشان میدهد که متغیر کنترل انداره بر میزان روابط بین متغیر های مستقل و وابستۀ تحقیق تأثیر گذار است؛در نتیجه فرضیه اصلی ششم نیز، تایید می گردد. به اعتبار دهندگان ، سهامداران و کلیه فعالان بازار سرمایه پیشنهاد می شود، ازاین معیار جهت ارزیابی عملکرد مالی شرکتها و مدیران آنها استفاده نموده و درارزیابی سهام شرکتها این معیارها را در کنار سایر معیار ها؛ در جهت نیل به هدف اصلی که همانا حداکثر کردن ثروت سهامداران است، به کار گیرند.نتایج به دست آمده در این پژوهش با نتایج حاصله از تحقیقات ملبورن و همکاران (1997) مطابقت کاملی را نشان میدهد.
مقدمه:
سنجش عملکرد مالی شرکت ها در فرایند تصمیم گیری،با توجه به توسعه واهمیتِ نقش بازار سرمایه از مهمترین موضوعات در حوزۀ مالی و اقتصادی است. ارزش افزودۀ اقتصادی وارزش افزودۀ تعدیل شدۀ اقتصادی از مهمترین معیارهای سنجش عملکردِ مالی هستند. تحقیقات متعددی در سطح بین المللی انجام شده و موافق با این دیدگاه است که ارزش افزودۀ اقتصادی تعدیل شده در مقایسه با سایر معیارهای ارزیابی عملکرد مالی سنتی بیشترین همبستگی را با ارزشهای بازار دارد. مهمترین هدف مطالعۀ حاضر ، تبیین تئوریک شاخص های سنجش عملکرد مالی، آزمون این شاخص ها و ارائۀ شواهد لازم به منظور کمک به فعالان بازار سرمایۀ ایران ، برای اتخاذ تصمیمات منطقی در فرآیند سرمایه گذاری است. این پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی می باشد و بر مبنای روش و ماهیت در طبقه بندی تحقیقات همبستگی قرار می گیرد و با استفاده از رگرسیون ساده و چند متغیره به بررسی میزان رابطۀ همبستگی بین ارزش افزودۀ اقتصادی تعدیل شده و سایر معیارهای نوین و سنتی عملکرد مالی با ارزش افزوده بازار ، پرداخته است. یافته های پژوهش حاضر ادعا دارد که ارزش افزودۀ اقتصادی تعدیل شده، نسبت به ارزش افزودۀ اقتصادی ودیگر شاخصهای ارزیابی عملکرد مالی سنتی ، همبستگی بیشتری را با ارزش افزودۀ بازار در سالهای 1387-1384 نشان می دهد و به اعتبار دهندگان ، سهامداران و کلیۀ فعالان بازار سرمایه پیشنهاد می شود که ازاین معیار جهت ارزیابی عملکرد مالی شرکت ها و مدیران آن ها استفاده نموده و در ارزیابی شرکت ها این معیارها را در کنار سایر معیار ها؛ به کار گیرند. نتایج به دست آمده در این پژوهش با نتایج حاصل از تحقیقات ملبورن و دیگران مطابقت کاملی را نشان میدهد.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1-مقدمه :
توسعه بازارهای سرمایه با افزایش آگاهی سهامداران ،فشار روی شرکت ها برای عملکرد بهتر را ، افزایش داده است. مدیران شرکتها در حال حاضر دورانی را پیش روی دارند که آنها را ملزم میسازد، چارچوب اقتصادی جدیدی در شرکت های خود مستقر کنند، که ارزش و سود آوری را بهتر منعکس کند. سهام داران به عنوان مالکان واحد تجاری در پی افزایش ثروت خود هستند، با توجه به اینکه افزایش ثروت، نتیجه عملکرد مطلوب واحد تجاری است، ارزش یابی واحد تجاری برای مالکان، دارای اهمیت فراوانی است. در ادبیات جدید مفهوم مدیریت ، یعنی کار با دیگران جایگزین کار توسط دیگران شده است .این امر بر پیچیدگی مدیریت افزوده و در آینده نیز خواهد افزود. بنابراین پارادایم های جدید در این حوزه آشکار شده است .از جمله این پارادایم ها ؛هدف ارزش آفرینی، در سر لوحه اهداف مدیریت قرار گرفته است. مدیریت ارزش آفرین می بایست از ساز و کارها و شیوه های مدیریتی موثر بر ارزش آفرینی بهره برده و در عمل بکار گیرد. توفیق در میزان ارزش آفرینی تا حدود زیادی به کیفیت سنجش عملکرد بستگی دارد. یعنی از شاخص های مبتنی بر ارزش به همراه شاخص های سنتی و یا جایگزین شاخص های سنتی استفاده شود.
ارزش در کسب وکار اقتصادی، ما به ازای ایجاد شده ناشی از کار با وسایل (سخت افزار) و روشها (نرم افزار) تعریف می شود. کسب وکار، مبتنی برارزش آفرینی تلقی می گردد؛ به طوری که فعالیت های اقتصادی بنگاه های کسب و کار،بدون اندیشه و عمل زایش ،استمرار و تداوم نخواهد داشت. سنجش عملکرد از وظایف مدیریتی است ،که مفهوم عینی به کسب و کار داده است. در ادبیات مدیریت، شاخص های متفاوتی برای سنجش عملکرد از منظرهای مختلف ارائه شده است؛ که منظر، مقاصد و اهداف ارزیابی را مشخص می نماید. ارزیابی عملکرد از منظر جامع ،یعنی نگاه همه جانبه به همه ابعاد؛ که در حقیقت نشانه های کارکردی مدیریت بنگاه را آشکار می سازد و بسیاری ضروری است .در شاخص های جامع سنجش عملکرد به ابعاد مالی و غیر مالی توجه می شود.
در ادبیات مالی نیز، با نگاهی جدید به سنجش عملکرد توجه شده است. کاربست روش های سنتی و تغییر آن به روش های نوین ،پارادایم جدید سنجش عملکرد تلقی گردیده است. به کار گیری تفکر سیستمی ،یعنی تفکیک ناپذیر بودن فرآیند مدیریت و سنجش عملکرد از یک طرف و پذیرش پارادایم جدید سنجش عملکرد ؛یعنی مبتنی بر ارزش آفرینی، از طرف دیگر بسیار ضروری و با اهمیت شده است.
در فصل اول پس از بیان مسئله تحقیق، تاریخچه موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار می دهیم؛ سپس تعریف موضوع تحقیق را بیان نموده و در ادامه به بیان اهمیت و ضرورت تحقیق می پردازیم. همچنین اهداف تحقیق را در قالب اهداف کلی و ویژه بیان می کنیم. چارچوب نظری تحقیق که بنیان اصلی طرح سئوال و موضوع تحقیق بوده است، در این فصل آورده شده و در ادامه به فرضیه های تحقیق و مدل تحلیلی نیز اشاره شده است.
2-1بیان مسئله تحقیق
نیاز سازمان ها به سازگاری با محیط تجاری پویا و پیچیده امروزی، برای ادامه بقاء که ناشی از توسعه بازار های رقابتی است، از یک سو و فشار مجامع سرمایه گذار به مدیران جهت تعیین ارزش و تبیین معیار های سنجش دقیق و شفاف از سوی دیگر ،باعث شد شرکت ها سیستم های سنتی پاداش و ارزیابی عملکرد را مورد بازنگری قرار داده و دوباره آنها را مورد آزمون قرار دهند ؛که آیا مبنای صحیح و قابل اتکایی برای تصمیم گیری بوده اند یا خیر؟ در حال حاضر تکنیک های سنجش عملکرد بیش از آنکه بر چارچوب اصول حسابداری استوار باشند ، بر اساس تئوری های اقتصادی بنا شده اند.
سرمایه، یکی از محدود ترین منابع اقتصادی کشور ها محسوب می شود و به همین دلیل اقتصاد دانان و متخصصین امور مالی همواره در پی راه های استفاده مطلوب از آن برای گذاشتن در اختیار مدیران واحد های اقتصادی هستند. بنابراین، آنچه که نیاز به بررسی و تجدید نظر دارد،اعتبار رویه هایی است که برای تخصیص مطلوب منابع و پس انداز های جامعه در فعالیت های کارا و پر بازده استفاده می شود و در نهایت منجر به رشد اقتصادی و اجتماعی و جلب اطمینان مردم در بکار گیری مناسب سرمایه آنها می شود. برای تعیین ارزش شرکت به طور کلی دو مدل وجود دارد ،یکی مدلهای حسابداری و دیگری مدل های اقتصادی.
در اوایل دهه 1980"جانسون " ، " ناتاراجان " (1982) و "راپاپورت " (1984)، از معیار های سنتی حسابداری به عنوان محرکه ها یا شاخص های ارزش انتقاد نمودند. به اعتقاد آنها ، قضاوت درباره عملکرد یک شرکت تنها بر مبنای شاخصهای حسابداری گمراه کننده است؛ زیرا این معیارها شاخص های ضعیفی از عملکرد اقتصادی به شمار می روند (حجازی، 1386،ص239)4 .
معیار های سنتی ارزیابی عملکرد،مبتنی بر ارقام سود حسابداری می باشند و به دلایل متعدد از جمله در نظر نگرفتن هزینه های تأمین مالی از طریق صاحبان سهام؛ در نظر نگرفتن آثار تصمیمات و رخدادهای آتی ، نظیر دستیابی به بازار جدید و غیره، قادر به ارزیابی عملکرد واقعی شرکتها نمی باشند. یکی از معیار های مبتنی بر مدل اقتصادی ،ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده5 می باشد،این معیار می تواند سود اقتصادی شرکت را به نحو مناسبی اندازه گیری کند و انتقادات وارده بر ارقام سود حسابداری را تا اندازه ای بر طرف کند . طرفداران این معیار ادعا می کنند که این شاخص، برترین معیار ارزیابی عملکرد محسوب می شود؛ زیرا بعنوان یک معیار ارزیابی، هزینه فرصت صاحبان سهام و ارزش زمانی پول را در نظر گرفته و تحریفات ناشی از بکارگیری روشهای متفاوت حسابداری را برطرف می کند(اویی و لی،2002،ص20) 6.
عدم استفاده از معیار های مناسب برای ارزیابی عملکرد، از یک سو باعث می شود که قیمت سهام شرکت ها به ارزش واقعی آنها نزدیک نشود و این پدیده موجب ضرر و زیان یک گروه از خریداران سهام و سود سرشار گروه دیگر خواهد شد و از سوی دیگر عدم جبران خدمات مدیران به تناسب عملکرد واقعی آنها، در جهت حداکثر سازی ثروت سهامداران موجب ایجاد شکاف بین منافع مدیران و سهامداران شده و مشکلات تضاد منافع میان نماینده و مالک بوجود خواهد آمد (تئوری نمایندگی) 7.
این تحقیق در صدد است که با مطالعه معیار های ارزیابی عملکرد مالی سنتی و نوین، و بررسی رابطه این معیار ها با ارزش افزوده بازار8 شرکتها ، معیار مناسب تری را انتخاب کند که در جهت کمک به سهامداران برای اتخاذ تصمیمات صحیح با استفاده از صحیح ترین معیار ارزیابی عملکرد، همسونمودن منافع مدیران با مالکان از طریق پیوند دادن منافع و پاداش آنها با ثروت سهامداران ،گامی موثر بردارد.
3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
سرمایه گذارن و مدیران در جستجوی معیاری به موقع و قابل اتکاء برای اندازه گیری ثروت سهامداران هستند. معیار سنجشی که بوسیله آن سرمایه گذاران بتوانند در باره افزایش یا کاهش قیمت سهام ، اعتبار دهندگان درباره میزان امنیت سرمایه خود و مدیران در مورد سود آوری تصمیم گیری هایشان و سود آوری شرکت قضاوت نمایند (ورثینگتون ،2004 ،ص211) .
هدف هر واحد اقتصادی افزایش ثروت سهامداران بوسیله افزایش ارزش شرکت می باشد و همه فعالیت های شرکت در جهت نیل به این هدف هدایت می شود . سرمایه گذاران برای تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری در شرکت ، فروش سهام و خارج کردن سرمایه خود از شرکت و یا نگهداری سهام ،به ارزیابی عملکرد شرکت می پردازند . برای نیل به این هدف ،پاداش مدیران اغلب با عملکرد شرکت مرتبط است . بنابراین انتخاب معیاری که بدرستی عملکرد شرکت را اندازه گیری کند ،بسیار مهم است .روشن ترین معیار برای سنجش عملکرد ، قیمت سهام است . اما معیار قیمت سهام از یک نقطه ضعف برخوردار است ،زیرا برخی عوامل که در قیمت سهام تاثیر دارند ،مانند شرایط اقتصادی و سیاسی جامعه وجهان از کنترل مدیران خارج می باشد. بنابراین معیار مورد استفاده بایستی از دو ویژ گی برخوردارباشد.
در معرض تمام عواملی که در خارج از کنترل بوده و بر قیمت سهام تاثیر دارند، نباشد.
بیشترین رابطه را با تغییرات در ثروت سهامداران داشته باشند.
این ویژگی اصلی ترین تنشی است که یک معیار عملکرد خوب بایستی آن را حل کند. در انتخاب یک معیار مناسب علاوه بر سهولت محاسبه ، به موارد دیگری از جمله ،دقت و هزینه اندازه گیری ارزش نیز باید توجه نمود. قدرت هر معیار سنجش بوسیله درجه همبستگی آن معیار با ارزش بازار تعیین می گردد، زیرا ارزش بازار بازتابی از عملکرد شرکت است ، ارزش بازار منعکس کننده درک سهامداران نسبت به عملکرد جاری شرکت و نیز انتظارات آنها از عملکرد آتی شرکت است . بنابراین هر معیار عملکردی ،برای اینکه اثر بخش باشد ،نه تنها باید قادر به انعکاس عملکرد جاری باشد، بلکه باید دامنه و سمت و سوی رشد آتی شرکت را نیز نشان دهد . به هر حال،معیاری نسبت به سایر معیار ها برتری دارد که اطلاعات بهتری به سرمایه گذاران ارائه دهد.
به هر حال ،عده ای بر این باور هستند که روش EVA و REVA به دلیل تاکید بر بازده واقعی نقدی هر شرکت ،از ایرادات سایر معیار های عملکرد سنتی بدور است و در کنار این مزیت روش فوق از ایراداتی چون پیچیدگی محاسبه و هزینه بیشتر برخودار است (استرن و استیوارت،1991،ص66) .
4-1 اهداف تحقیق
در این تحقیق با این فرض که ارزش افزوده بازار معیاری مناسب برای تعیین ارزش شرکت می باشد ، به بررسی این موضوع می پردازیم که از میان معیارهای EVA، REVA، ROE، ROI، GEPS، RI ، ROS ، P/E و DPS کدام یک قادر به توصیف بهتر MVA می باشد. تمرکز اصلی این تحقیق بررسی رابطه بین ارزش افزوده تعدیل شده اقتصادی و ارزش افزوده بازار است و نیز سعی دارد، رابطه میان MVA و سایر معیارهای رایج فوق الذکر را در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران؛ جهت یافتن مناسب ترین معیار داخلی به عنوان شاخصی از ارزش افزوده بازار بررسی نماید. به عبارت دیگر، پاسخ به این سوال که آیا ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده نسبت به سایر شاخص ها، قادر به توصیف بهتر ارزش افزوده بازار است؟ هدف اصلی این تحقیق ، کمک به سهامداران و کلیۀ ذینفعان در جهت ارزیابی صحیح و منطقی بازار سرمایه ایران و اتخاذ تصمیمات منطقی در جهت رشد وتعالی روز افزون کشور عزیزمان ایران می باشد. هدف فرعی این تحقیق معرفی معیاریست که علاوه بر اینکه به عنوان معیاری برای سرمایه گذاری محسوب شود، هدف صریح آن دادن علائمی در خصوص قیمت گذاری مناسب اوراق بهادار در بازار سرمایه ایران برای سرمایه گذاری عموم باشد.
5-1 چارچوب نظری
طبق تئوری نمایندگی اشخاص بر حسب منافع شخصی خود عمل می کنند، در حالیکه این منافع در تمامی دوره ها با منافع شرکت ها همسو و همسان نیست . فرض با اهمیت دیگر تئوری نمایندگی قرار داشتن شرکت در برخورد با پیوند های قراردادی است، که میان مدیریت ، سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان و دولت وجود دارد. یکی از فرضیه های تئوری نمایندگی نشان از این دارد که مدیریت تلاش در بیشتر نمودن منافع خود می کند ، که این هدف لزوما همسان با بیشتر نمودن ارزش شرکت نیست ،در حالیکه مدیریت تلاش می کند حقوق و مزایای خود را به بالاترین حد ممکن برساند ، لیکن ناگزیر باید این کار را در چارچوب افزایش سود خالص ، بازده سرمایه گذاریها یا معیار های مشابه حسابداری انجام دهد و در عین حال افزایش قیمت اوراق بهادار شرکت را نیز مد نظر داشته باشد و مدیران برای رسیدن به اهداف بالا به هموار سازی سود و مدیریت سود از راه دستکاری روشهای متعدد حسابداری روی می آورند ؛به منظور نظارت بیشتر و مناسبتر بر فعالیت مدیران و کاهش دوگانگی منافع مدیران با ثروت سهامداران علاوه بر معیار های سنتی ارزیابی عملکرد معیار ارزش افزوده اقتصادی EVA و ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شدهREVA هم مطرح میشوند . ارزیابی عملکرد بنگاهها ، به منظور اطمینان از تخصیص بهینه منابع محدود ، امری مهم و حیاتی به شمار می آید.معیارهای سنجش عملکرد از سیستم های کنترل مدیریت تلقی می شوند، زیرا برنامه ریزی اقتصادی و تصمیمات کنترلی موثر، نیازمند ارزیابی چگونگی عملکرد واحد هاست . اتخاذ تصمیمات منطقی رابطه مستقیم با ارزیابی عملکرد بنگاه اقتصادی دارد و ارزیابی عملکرد بنگاه اقتصادی نیازمند شناخت معیارها و شاخص هاست. که در دو مجموعه شاخصهای مالی و غیر مالی طبقه بندی می شوند . معیارهای مالی سنجش عملکرد به دلیل برخوردار از ویژگیهایی نظیر کمی بدون ، عینی بودن ، عملی بودن وملموس بودن آن نسبت به معیار های غیر مالی ارجحیت دارند (پناهیان،1383،ص35)1.
نگاره شماره (1-1) تحقیقات متعدّدی که در زمینه ارزیابی عملکرد مالی انجام گرفته را در خود جای داده و چارچوب نظری تحقیق بر گرفته شده از این تحقیقات می باشد.
نگاره شماره 1- 1: تحقیقاتی که در زمینه ارزیابی عملکرد مالی انجام گرفته است
سال محقق یا محققان متغیر های مورد مطالعه یافته های پژوهش
1991 استوارت EVA,MVA شرکتهایی باEVA مثبت همبستگی بسیار بالایی با MVA دارند (استوارت،1991،ص68-91)
1991
فینگان
EVA,MVA و سایر معیارهای ارزیابی عملکرد EVA در مقایسه با سایر معیارها رابطه معنادارتری با MVA دارد ( فینگان، 1991،ص30-45)
1996
یومورا و همکاران ROE , EPS , MVA , EVA EVA در مقایسه با سایر معیارها بیشترین همبستگی را با MVA دارد ( یومورا،1996 ،ص94-109)
1997 کرامر و پاشنر NOPAT , MVA , EVA NOPAT بیش از EVA می تواند انحرافات MVA را توضیح دهد ( کرامر و پاشنر،1997،ص41-49)
1998 دویلرز EVA , تورم REVA می تواند اختلافات ایجاد شده در EVA بخاطر تورم کاهش و معیار بهتری نسبت به EVA است ( دویلرز، 1998،ص31)
1999 کلیمان
VA,EVA شرکتهایی که از EVA استفاده می کنند در مقابل رقبا بازدهی بیشتری دارند
(کلیمان، 1999،ص80-91)
2001
پابلو فرناندر
NOPAT , MVA , EVA نمی توان حتما EVA را به عنوان برترین شاخص عملکرد و نماینده ای از MVA معرفی نمود
(پابلو فرناندر، 2001،ص11)
2001 جان اچ هال EVA و ROI ، تورم با بهبود EVA رابطه نسبتهای تراز نامه ای با EVA بهتر می شود
(جان اچ هال،2001، ص21-28)
2005 دی مدیرس EVA , ROI تغییرات در EVA دوره قبل 78 % تغییرات در ROI را توضیح می دهد
(دی مدیرس، 2005، ص84)
1360 جلیلی EVA در ارزیابی عملکرد بین EVA و بازده سهام رابطه معناداری وجود ندارد ( جلیلی، 1360،ص152)
1379 نظریه EPS و EVA بین EVA و EPS رابطه همبستگی وجود دارد (نظریه، 1379، ص154)
1380 رضایی EVA و ROI بین EVA و ROI همبستگی معناداری وجود دارد (رضایی، 1380، ص162)
1382 کاوسی EVA و Qتوبین بین EVA و Qتوبین رابطه معناداری وجود دارد. (کاوسی،1382،ص 144)
1382 ایزدی نیا EVA و FCF بین EVA و FCF ارتباط و همبستگی مثبت وجود دارد ( ایزدی نیا،1382،168)
1383 نوروش و مشایخی EVA ، CVA
سود حسابداری و بازده سهام EVA و CVA دارای رابطه معنادار با بازده سهام هستند (نوروش و مشایخی،1383،ص121-146)
1385 عارفه حسینی EVA,MVA , سایر معیارها EVA در مقایسه با سایر معیارها رابطه معنادارتری با MVA دارد (عارفه حسینی،1385،ص204)
6-1 مدل تحقیق:
متغیر های مستقل
1-1-6-1معیارهای ارزیابی عملکرد و سود آوری سنتی نظیر:
الف)ROE (بازده حقوق صاحبان سرمایه ):
سود خالص پس از کسر مالیات
(1) = ROE
ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه
با تقسیم سود خالص پس از کسر مالیات(NOPAT) در سال معین بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه (سهام عادی) در ابتدای سال محاسبه می گرد.
ب) ROI( بازده دارییها ) :
NOPAT
(2) = ROI
IC
این معیار حاصل تقسیم سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات بر (IC )سرمایه به کار گرفته شده (کل دارییها ،به استثنای بدهیهای بدون بهره)
ج) رشد سود هر سهم (GEPS) :
EPS1 – EPS0
(3) = GEPS
EPS0
که در آن: EPS1 سود واقعی هر سهم در پایان دوره مالی گذشته .
EPS0 سود واقعی هر سهم در پایان دوره مالی جاری .
سود هر سهم برابر است با سود متلعق به سهامداران عادی تقسیم به تعداد سهام سرمایه .
د) سود باقیمانده(RI) :
(4) (سرمایه گذاری × نرخ بازده مورد انتظار) – سودخالص عملیاتی پس از کسر مالیات =RI
عبارت است از سود منهای بازده مورد انتظار سرمایه گذاری ؛ که در فرمول بالا، نرخ بازده مورد انتظار با استفاده از اطلاعات منتشر شده توسط بورس اوراق بهادار ایران وهمچنین از نرم افزار ره آورد نوین استخراج گردیده است.
ه)نرخ بازده فروشی (ROS) :
NOPAT
(5) = ROI
مجموع درآمد فروش شرکت
به نسبت سود عملیاتی به مجموع درآمد فروش شرکت، بازده فروش می گویند. ROS یکی از اجزای ROIدر تحلیل گری مالی به شیوه دو پونت است .
و)نرخ قیمت به سود سهام (P/E) :
P
(6) = P/E
E
عبارتست از نسبت(P) قیمت سهام عادی به (E)سود سهام عادی.
ز)نرخ سود پرداختی سهام (DPS) :
سود نقدی هر سهم
(7) = DPS
سود هر سهم
عبارت است از میزان سودی که به سهام عادی پرداخت می گردد . بهترین نرخ سالانه مد نظر قرار خواهد گرفت« با توجه به قانون تجارت ایران (ماده 90 قانون تجارت )باید حداقل 10% از سود خالص هر سال بین سهامداران توزیع شود . لذا در صورت عدم زیان دوره،همواره سود تقسیمی میان سهامداران از یک حداقل برخوردار خواهد بود»
2-1-6-1معیار های نوین سنجش عملکرد:
الف)ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده (REVA) استاندارد شده :
M Capitalt-1 ) × C) NOPAT –
(8) =REVA استاندارد شده
ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره
در محاسبه REVA ، به جای ارزش دفتری تعدیل شده داراییها باید،از ارزش بازاری آنها استفاده کرد
و از نرخ هزینه سرمایه در بازار نیز برای تعیین هزینه سرمایه استفاده می شود و از تقسیم REVA
بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره ، REVA استاندارد شده بدست می اید (سیوکی و ووگون، 2009 ،ص439) .
الف -1) NOPAT )سود خالص عملیاتی پس ازکسر مالیات)، در فرمول ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده وهمچنین ارزش افزوده اقتصادی می بایست بر روی NOPAT تعدیلاتی صورت گیرد؛ تا تحریفات ناشی از کاربرد اصول حسابداری حذف و سود حسابداری به سود اقتصادی نزدیک گردد(استرن و استیوارت،2004، ص 52) .
(9) = NOPAT سود خالص پس ازکسرمالیات + [ هزینه های مالی ، آموزش،تحقیق و توسعه وتبلیغات + تغییرات در مانده حسابهای ذ م.م ،ذخیره بازخرید خدمت وذخیره مالیات +در آمد ناشی از سرمایه گذاری) ×1-T))]
الف -2) C )نرخ هزینه سرمایه :( همان نرخ هزینه سرمایه در بازاراست که در این پژوهش از میانگین نرخ بازده بازار در بورس اوراق بهادار ایران ، برای سالهای1384 ،1385،1386و1387 استفاده شده است؛با این فرض که یکی از فرصتهایی که سهامداران در سرمایه گذاری دارند ،خرید پرتفویی از سهام است و با این کار بازدهی آنها برابر میانگین بازده بازار خواهد شد .
الف-3 ) M capital (ارزش بازار سرمایه) :همان ارزش بازار دارایی های شرکت می باشد که نحوه محاسبه آن بقرار زیراست:
(10) ارزش بازار سهام ممتاز + ارزش بازار سهم عادی) = Mcapital (بدهیهای جاری بدون بهره – ارزش دفتری بدهی +
در این فرمول بر اساس معادله حسابداری دارایی ها با جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام برابر در نظر گرفته شده است.
ب)ارزش افزوده اقتصادی (EVA) استاندارد شده :
برابر است با EVA تقسیم بر حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره.
NOPAT – ( WACC * IC )
(11) = EVA استاندارد شده
ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره
ب-1) WACC (میانگین موزون هزینه سرمایه) :
برای محاسبه نرخ هزینه سرمایه از میانگین موزون هزینه سرمایه استفاده شده است که برای شرکتای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران به صورت زیر قابل محاسبه است: Wd*Kd ) ) + Ws*Ks)) = WACC
که در آن :
Ws و Ws = به ترتیب وزن بدهی و حقوق صاحبان سهام عادی.
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام عادی
(12) Ws =
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام عادی+ارزش دفتری بدهیهای بهره دار
ارزش دفتری بدهیهای بهره دار
(13) = Wd
ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام عادی+ارزش دفتری بدهیهای بهره دار
Ks وKd = به ترتیب نرخ هزینه بدهی و نرخ هزینه حقوق صاحبان سهام عادی.
که در این پژوهش نرخ هزینه حقوق صاحبان سهام عادی( (Ks از تقسیم سود نقدی که شرکت به سهامداران پرداخت نموده بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بدست آمده است.( کاوسی، 1382 ،ص56 )
DPS
(14) = Ks ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام
نرخ هزینه بدهی(Kd) :
که در این پژوهش به دلیل عدم افشای نرخ هزینه تک تک اقلام بدهیهای بهره دار،این نرخ از تقسیم هزینه های مالی شرکت بر بدهیهای بهره دار بدست آمده است.
هزینه های مالی
(15) (1-t) = Kd
مجموع بدهیهای بهره دار
نرخ موثر مالیاتی(t) براساس قانون جدید مالیاتهای مستقیم 22/5 درصد در نظر گرفته شده است (دوانی ،1381 ؛ ص 73)1.
ب-2) IC (سرمایه تعدیل شده):
(16) تسهیلات مال دریافتی + سایر بدهیهای بهره دار + سرمایه قانونی)= IC (اندوخته ها + سود انباشته + ذخیره باز خرید خدمت کارکنان+ بدهیهای بلند مدت +
2-6- 1متغییر وابسته:
ارزش افزوده بازار (MVA)استاندارد شده :
میانگین ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام– میانگین ارزش بازار حقوق صاحبان سهام
(17) = MVA استاندارد شده
ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره
«ارزش افزوده بازار (MVA ) = اختلاف بین کل ارزش بازار واحد تجاری و سرمایه اقتصادی آن»
میانگین ارزش بازار حقوق صاحبان سهام برابر است با:تعداد سهام عادی شرکت در پایان دوره ضربدر قیمت سهام عادی شرکت در پایان دوره بعلاوه تعداد سهام عادی شرکت در ابتدای دوره ضربدر قیمت سهام ابتدای دوره تقسیم بر دو.
میانگین ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام برابر است با: ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام عادی شرکت در پایان دوره بعلاوه ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام عادی شرکت در ابتدای دوره تقسیم بر دو.
3-6- 1متغییر کنترل:
الف- متغیر کنترل اندازه :
در این پژوهش متغیر کنترل اندازه به این صورت تعریف شده است:شرکتهایی که طی سال 1384 میزان دارایی آنها کمتر از 760 میلیارد ریال است،کوچک و شرکتهایی که طی سال 1384 میزان دارایی آنها بین 760 و6265 میلیارد ریال است،متوسط و شرکتهایی که طی سال 1384 میزان دارایی آنها بیشتر از6265 میلیارد ریال است،بزرگ در نظر گرفته شده اند(حجازی، 1386، 247).
ب- متغیر کنترل صنعت :
در این پژوهش فرضیه ها ،به تفکیک صنعت نیز مورد آزمون قرار می گیرند تا مشخص گردد که :آیا نوع صنعت بر رابطه بین متغیر های پژوهش تأثیر گذار است؟
7-1 فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی اول: بین ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده و ارزش افزوده بازار، در بازار سرمایه ایران رابطه وجود دارد.
فرضیه اصلی دوم : بین ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار، در بازار سرمایه ایران رابطه وجود دارد.
فرضیه اصلی سوم : بین معیار های سودآوری وارزیابی عملکرد (نظیر بازده ح