مقدمه :
ارزشیابی بر زندگی دانش آموزان تأثیر بسیار زیادی می گذارد و به نوعی آینده ی آن ها را رقم می زند، تأکید صرف بر توانایی های تحصیلی کافی نیست، بلکه سایر توانمندی های دانش آموزان نیز جزء اهداف ارزشیابی است.
ارزشیابی کارآمد باید اهداف زیر را دنبال کند :
1- ارزشیابی باید به شناخت بیش تر دانش آموز کمک کند و استعدادهای خاص او را کشف کند.
2- با توجه به این که دانش آموزان با ترکیب های خاصی از توانایی ها و استعدادها و میزان های متفاوت یادگیری و تجارب متفاوت به مدارس می آیند، هدف ارزشیابی تشخیص استعدادهای بالقوه و بالفعل است.
3- ارزشیابی باید نقاط قوت و نیازهای دانش آموزان را تشخیص دهد و آن ها را به تأمل و تفکر نقادانه ترغیب کند و فراهم ساختن اطلاعات اضافی را برای آن دسته از دانش آموزان با ظرفیت های خلاق و سرآمد را مدنظر قرار دهد.
4- ارزشیابی باید مستمر، انعطاف پذیر و چند وجهی باشد، تا هر دانش آموز بتواند به ظرفیت های خود در انواع محیط های یادگیری، دست یابد و رفتارهای خلاق خود را بسط و گسترش دهد.
5- ارزشیابی باید چگونگی مشارکت فعال دانش آموز را در فرایند یادگیری مورد توجه قرار دهد و بسط و گسترش آموزش و یادگیری بیانجامد و درواقع به آموزش و یادگیری تمامیت بخشد.
6- هدف ارزشیابی جمع آوری مستمر اطلاعات مربوط به فرایندهای یادگیری است و در این جهت باید مهارت های تجسمی، مهارت های تصویرپردازی ذهنی خلاق، مهارت های اجتماعی و گروهی، مهارت های مربوط به روابط انسانی، کنجکاوی، اکتشاف و جست و جوگری، طرح پرسش های غیرمتفاوت، ارایه ی پاسخ های غیرمتعارف و اشتیاق دانش آموزان به جست و جوی راه حل های جدید و متناسب، در کلاس درس و موقیعت های زندگی روزمره، مدنظر قرار گیرد.
فراموش نکنیم هدف اصلی ارزشیابی تسهیل یادگیری دانش آموز و بهبود بخشیدن به آموزش و محیط یادگیری است. معلمان محترم درباره ی پیشرفت دانش آموز مبتنی بر اطلاعات حاصل از انواع راهبردهای سنجش و اندازه گیری قضاوت می کنند، این اطلاعات به معلمان کمک می کند تا فعالیت ها و تجارب یادگیری را طرح ریزی کنند و یا آن را تغییر دهند. این کار به نوبه ی خود به یادگیری کارآمدتر و موثرتر دانش آموزان کمک می کند.
ارزشیابی نیز به منظور ارایه ی گزارش پیشرفت به دانش آموزان و والدین آن ها به کار می رود و در تصمیم گیری های تحصیلی و ارتقای دانش آموزان نیز کمک می کند.
ارزشیابی یادگیری در گذشته و حال بر محتوا و حفظ کردن معطوف بوده است و پیشرفت دانش آموز با استفاده از راهبردهای سنتی چون آزمون های مداد – کاغذی – سنجیده شده و می شود.
با توجه به رویکردهای نوین محتوای برنامه ی درسی و سمت گیری به سوی تفکر خلاق، مهارت های حل مسئله، تفکر نقادانه، یادگیری ارزش های فرهنگی و اجتماعی و ... راهبرهای غیرسنتی مورد نیاز است.
مراحل و فرایند ارزشیابی :
در ارزشیابی به عنوان یک فرایند، چهار مرحله ی مشخص وجود دارد :
1- آماده سازی 2- سنجش و اندازه گیری
3- قضاوت 4- بازخورد و اصلاح
1- در مرحله ی آماده سازی
تصمیم گرفته می شود و مشخص می شود که چه چیزی باید ارزشیابی شود. به عنوان مثال در حیطه ی مهارتی (حرکتی) سطوحی که باید ارزشیابی شوند کدامند؟
(آمادگی برای تقلید، اجرای مستقل، هماهنگی، دقت، استادی (عادی شدن حرکت) و یا در حیطه ی شناختی کدام یک از سطوح و یا تمامی سطوح و با چه ضریبی از اهمیت باید ارزشیابی شوند؟
(حافظه، درک و فهم، کار بستن، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی، قضاوت آگاهانه)
و هم چنین در حیطه ی نگرشی (عاطفی) کدام سطح و سطوح با چه ضریب اهمیتی؟
(توجه، واکنش، ارزش گذاری، سازماندهی ارزش ها، درونی شدن ارزش ها) و بالاخره مناسب ترین روش سنجش و اندازه گیری که بر اساس آن اطلاعات مربوط به پیشرفت دانش آموز گردآوری می شود، تعیین می شود.
2- سنجش و اندازه گیری
در این مرحله ابزار اندازه گیری، انتخاب و سازماندهی می شود و به اجرا درمی آید و اطلاعات مربوط به پیشرفت، یادگیری دانش آموز جمع آوری می شود. آن چه که در این مرحله مهم است اقدام متناسب با مرحله ی قبل، یعنی تصمیم گیری در مورد این که کجا، چه وقت و چگونه سنجش و اندازه گیری به اجرا درخواهد آمد. مشاهده ی رفتار و چک لیست، مصاحبه، آزمون کتبی یا عملی ابزارهای مناسبی برای اندازه گیری هستند.
3- مرحله ی ارزشیابی (قضاوت)
در این مرحله اطلاعات حاصل از سنجش و اندازه گیری تفسیر می شود و درباره ی پیشرفت قضاوت می شود. در این مرحله بر نظام ارزشیابی عملکرد مدار به جای ارزشیابی های هنجار مدار و ملاک مدار تأکید خواهد شد و عملکرد فعلی دانش آموز با عملکرد قبلی وی مقایسه شده و درباره ی پیشرفت قضاوت خواهد شد. بنابراین مقایسه ی فرد با دیگری و گروه ها با یکدیگر مناسب نیستند.
4- مرحله ی بازخورد و اصلاح
جنبه ی مهم ارزشیابی پیشرفت یادگیری دانش آموزان این است که مطمئن شویم که دانش آموزان از ابتدا می دانند که چه چیزی مورد سنجش و اندازه گیری قرار خواهد گرفت؟ چگونه این سنجش صورت می گیرد؟ و چرا به عمل می آید؟ و چه هنگام انجام خواهد شد؟ و مهم است که دانش آموزان بدانند که چگونه نتایج این اندازه گیری در پیشرفت یادگیری آن ها نقش خواهد داشت؟ و جنبه ی مهم دیگر این است که هرگاه والدین از نتایج ارزشیابی ها مطلع شوند، آن ها بهتر می توانند برای یادگیری و پیشرفت فرزند خود در آن دوره یادگیری، حمایت های لازم را فراهم آورند.
توجه داشته باشیم که نمرات برای ارزیابی عملکرد دانش آموزان است، اما درواقع بیان نمی کنند که آن ها چه چیزی را به خوبی و یا غیر آن انجام داده اند. اما شیوه ی بازخورد در مورد کیفیت عملکرد دانش آموزان اطلاعاتی را در اختیار آن ها می گذارد که در چه زمینه ای خوب و یا ضعیف عمل کرده اند و این در حالی است که تا پایان فعالیت در مورد کیفیت کار هیچ داوری صورت نمی گیرد. دیگر این که بازخورد اغلب شامل پیشنهادهایی است که چگونه دانش آموز می تواند در کارهای آینده عملکرد خود را بهبود ببخشد؟ بنابراین بازخورد عبارت از کمک به دانش آموز در جهت کسب کفایت و شایستگی بیش تر است. پس هنگامی که معلمان درباره ی پیش نویس یک مقاله یا فعالیت دیگر اظهارنظر می کنند، درواقع برای تهیه نسخه ی نهایی مقاله، یا تکمیل فعالیت بازخورد اطلاعاتی در اختیار دانش آموزان خود می گذارند.
دانش آموزان را باید تشویق کرد که قبل از ارایه ی مقالات و کارهای خود با استفاده از این بازخوردها باز هم بیاندیشند و در آن ها تجدیدنظر کنند.
معلمان باید بازخورد اطلاعاتی مناسب با هر تکلیف را به دانش آموزان ارایه دهند، اظهاراتی مانند «کار خوب» و «نیاز به بهبود دارد» درواقع چیزی بیش از نمره دادن عرضه نمی کنند. دانش آموزان نیاز دارند که بدانند چرا نتیجه ی کار آن ها نمونه و خوب است، برای مثال، «شما این بار علامت گذاری ها را بهتر از هفته های قبل رعایت کرده اید» یا «شما ه طور مشخص به مهارت های استفاده از کلمات مناسب نیاز دارید تا بتوانید جملات خود را زیباتر و رساتر بیان کنید».
همین طور دانش آموزان نیاز دارند بدانند که چه چیزی را نادرست و یا ضعیف انجام داده اند، مانند «لازم است که در این قسمت از داستان از لغات توصیفی تر استفاده شود» یا «جمله ای که نوشته اید فعل ندارد».
اغلب دانش آموزان به دلیل رفتار نامناسب خود در کلاس سرزنش می شوند، اما کمتر رفتار مناسب آن ها تأیید می شود، هنگامی که معلمان همه ی رفتارهای مناسب را نادیده می گیرند و فقط رفتارهای نامناسب را درنظر می آورند، این تصور برای دانش آموزان حاصل می شود که آن ها هرگز عمل مناسبی انجام نمی دهند، بنابراین لازم است که معلمان با تصدیق و تأیید، رفتارهای مطلوب دانش آموزان را مشخص کنند. به عنوان مثال «بهار زیباست، من بهار را دوست دارم» معلم ذیل این عبارت می تواند بنویسد «واقعاً بهار زیباست، من هم بهار را دوست دارم» یا این که معلم به آن هایی که به آرامی کار می کنند خوب است بگوید که «از این که موازین کلاس را رعایت می کنی، راضی هستم».
دانلود پروژه ی ارزش یابی تحصیلی