ویژگی های یاران پیامبر(ص) در خطبه 55 نهج البلاغه تشریح شده است
گروه اندیشه و علم: در دومین جلسه از بحثهای «پیامبر در نهج البلاغه»، ویژگی های یاران پیامبر(ص) تشریح شد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، شعبه خراسان رضوی، حسن جمشیدی، پژوهشگر علوم دینی در ادامه جلسات بررسی موضوعی نهج البلاغه با عنوان «پیامبر در نهج البلاغه» که در دفتر خبر گزاری قرآنی ایران در مشهد برگزار شد، به بررسی فرازی از خطبه 55 حضرت امیر درنهج البلاغه پرداخت.
دراین خطبه آمده است: و لقد کنا مع رسول الله -صلى الله علیه- نقتل آباءنا و أبناءنا و إخواننا و أخوالنا و أعمامنا، لا یزیدنا ذلک إلا إیمانا و تسلیما، و مضیّا على ممض الالم، و جدّا على جهاد العدو، و لقد کان الرجل منا و الآخر من عدونا یتصاولان تصاول الفحلین، یتخالسان أنفسهما أیهما یسقی صاحبه کأس المنون، فمرة لنا من عدونا، و مرة لعدونا منا، فلما رآنا الله صدقا صبرا أنزل بعدونا الکبت، و أنزل علینا النصر، و حتی استقر الاسلام ملقیا جرانه و متبوئا اوطانه. و لعمری لو کنا نأتى ما أتیتم ما قام للدین عمودا و لا اخضر للایمان عودا و أیم الله لتحتلبنها دما، و لتتبعنها ندما...
جمشیدی، پزوهشگر دینی:
وقتی کسی با نزدیکترین خویشاوندان خود به خاطر اعتقاداتش دچار اختلاف ودرگیری می شود، معمولا دچار آشفتگی می شود، اما حضرت در بیان ویژگی های یاران پیامبر گفت، این درگیری باعث افزایش ایمان و ایجاد آرامش برای آنها می شد
وی در بیان ترجمه این فراز گفت: ما، در میدان کارزار، با رسول خدا بودیم. پدران، پسران، برادران، و عموهای خویش را می‌کشتیم و در خون می‌آلودیم. این خویشاوندکشی، ما را ناخوش نمی‌نمود، بلکه بر ایمانمان می‌افزود که در راه راست پا برجا بودیم. و در سختیها، شکیبا، و در جهاد با دشمن، کوشا. گاه تنی از ما و تنی از سپاه به یکدیگر می‌جَستند و چون دو گاو نر، سر و تنِ هم را می‌خَستند. هر یک می‌خواست جام مرگ را به دیگری بپیماید و از شربت مرگش سیراب نماید. گاه نصرت از آن ما بود و گاه دشمن گوی پیروزی را می‌ربود. چون خداوند ما را آزمود و صدق ما را مشاهدت فرمود دشمن ما را خوار ساخت و رایت پیروزی ما را بر افراخت. چندان که اسلام به هر شهر و دیار رسید و حکومت آن در آفاق پایدار گردید. به جانم سوگند که اگر رفتار ما همانند شما بود نه ستون دین برجا بود و نه درخت ایمان شاداب و خوشنما. سوگند به خدا که از این پس خون خواهید خورد و پشیمانی خواهید برد.
جمشیدی در خصوص موقعیت و فضای این خطبه گفت: وقتی محمد بن ابی بکر والی مصر توسط معاویه کشته می‌شود، ابن عباس والی بصره و مشاور عالی علی بن ابیطالب(ع) جهت تسلیت و همفکری به کوفه می‌رود و زیاد بن ابیه را به عنوان جانشین می‌گمارد. معاویه هم با سو استفاده از زمان، فردی را به عنوان والی بصره از جانب خود می‌فرستد. زیادبن ابیه طی نامه‌ای به عبدالله بن عباس، ورود وی را خبر می‌دهد. و ابن عباس هم ماجرا را با علی(ع) در میان می‌گذارد و ایشان نماینده ای را برای گفتگو با اهالی بصره و ممانعت از گرایش به معاویه به این شهر می‌فرستد.
وی ادامه داد: قبیله‌ی بنی تمیم در آن زمان در دو شهر کوفه و بصره مستقر بودند. ظاهرا بخشی از این قبیله در بصره با نماینده‌ی معاویه کنار آمده بودند. اینک که نماینده‌ی امام علی(ع) به بصره می‌آمد اگر چنانچه کار بدون جنگ پیش نمی رفت، باید قسمت کوفی قبیله وارد درگیری و کشتن اقوام خود در جنگ با قسمت بصری قبیله می شدند. این امر باعث شد بعضی از همراهی با نماینده‌ی امام سرپیچی کنند. لذا حضرت این خطبه را خواند.
وی ادامه داد: حضرت علی(ع) دراین خطبه به بیان ویژگی یاران پیامبر می پردازد و با مقایسه آنان با یاران خود، نتیجه گیری کرد که این تفاوت ها چه مسائلی را بوجود می آورد.
وی خاطر نشان کرد: حضرت دراین خطبه به ماجرای جنگ بدر و احد اشاره می کند که پدران و پسران و برادران و عموها با یکدیگر در جنگ بودند و این خویشاوندی نه تنها باعث تزلزل در آنها نمی شد بلکه فزونی ایمان آنها رابه همراه داشت.
وی ادامه داد: وقتی کسی با نزدیکترین خویشاوندان خود به خاطر اعتقاداتش دچار اختلاف ودرگیری می شود، معمولا دچار آشفتگی می شود، اما حضرت در بیان ویژگی های یاران پیامبر گفت، این درگیری باعث افزایش ایمان و ایجاد آرامش و امنیت برای آنها می شد.
وی شکیبایی بر مشکلات را از دیگر ویژگی های یاران پیامبر برشمرد و اظهار داشت: بطور مثال در جریان جنگ احد، زنی که جنازه شوهر، برادر و فرزند خود را روی اسب انداخته بود، وقتی شنید پیامبر مجروح شده، همه دردها وذمشکلات خود را فراموش کرد و به طرف میدان برگشت.
وی از پایداری و ایستادگی در جهاد به عنوان دیگر ویژگی یاران پیامبر(ص) یاد کرد و گفت: حضرت تاکید می کند که یاران پیامبر در رویارویی با مرگ ازهیچ چیز هراس نداشتند و از شکست ها نمی ترسیدند.
مدیر گروه پژوهشی فلسفه جهاددانشگاهی مشهد ادامه داد: این صفات در یاران پیامبر باعث شد در سختی ها راستی و درستی آنها مشخص شود و پیروزی نصیب آنها شود.
جمشیدی تصریح کرد: حضرت امیر تاکید دارند که چون خدا اصحاب پیامبر را آزمود و راستی آنها رامشاهده کرد، دشمنان را خوار کرد و اسلام استقرار پیدا نمود. و این که آیین پیغمبر، امروز اینچنین بسط پیدا کرده، مدیون یاران پیامبر است.
وی با اشاره به مقایسه حضرت علی(ع) بین یاران خود با اصحاب پیامبر گفت: علی(ع) به نوعی آرزو می کند که ای کاش یاران او هم شبیه یاران رسول الله بودند اما چه سود که اوضاع و احوال عوض شده و ارزش ها، معانی خود را از دست داده اند.
یک پژوهشگر علوم دینی: حضرت علی(ع) در بررسی رسالت پیامبر، نگاهی تاریخی به مساله بعثت دارد
گروه اندیشه و علم: یک پژوهشگر علوم دینی گفت: حضرت علی(ع) در بررسی رسالت پیامبر(ص)، نگاهی تاریخی به مسأله بعثت دارد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، شعبه خراسان رضوی، حسن جمشیدی، محقق و پژوهشگر علوم دینی در اولین جلسه از سلسله جلساتی که با موضوع "پیامبر در نهج البلاغه" در محل دفتر خبرگزاری قرآنی ایران در مشهد، برگزار می شود، با بیان این مطلب به تحلیل نوع نگاه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه به پیامبر اعظم(ص) پرداخت.
وی اذعان داشت: اولین جایی که در نهج البلاغه به حضرت محمد(ص) اشاره می شود، خطبه 26 نهج البلاغه شهیدی است که در فرازی از آن چنین آمده است: "ان الله بعث محمدا صلى الله علیه نذیرا للعالمین، و امینا على التنزیل، و انتم معشر العرب على شر دین و فی شر دار، منیخون بین حجاره خشن، و حیات صم، تشربون الکدر، و تاکلون الجشب، و تسفکون دماءکم، تقطعون ارحامکم، الاصنام فیکم منصوبة، و الاثام بکم معصوبة"
حسن جمشیدی:
تبشیر به معنای بشارت دادن و تنذیر به معنای پرهیز دادن است و با بررسی تاریخ اسلام، متوجه خواهیم شد که کفه تنذیر در ترازوی اسلام از کفه تبشیر سنگین تر است
وی در بیان ترجمه این فراز گفت: "همانا خدا محمد(ص) را بر انگیخت تا مردمان را بترساند و فرمان خدا را چنانکه باید، رساند. آن هنگام شما ای مردم عرب! بدترین آئین‌ها را بر گزیده بودید و در بدترین سرای خزیده. منزلگاهتان سنگستان های ناهموار، همنشینتان گرزه مارهای زهردار، آبتان تیره و ناگوار، خوراکتان گلو آزار، خون یکدیگر را ریزان، از خویشاوندان بریده و گریزان، بتهاتان همه جا بر پا، پای تا سر آلوده به خطا."
جمشیدی در خصوص این خطبه گفت: این خطبه طولانی که قسمت هایی از آن در نهج البلاغه آمده، بعد از کشته شدن محمد بن ابوبکر گفته شده است.
وی ادامه داد: در این فراز که مربوط به بعثت پیامبر اکرم(ص) است، حضرت علی(ع) به 3 نکته اساسی اشاره کرده است، بحث اول درباره بعثت و نذیر و امین بودن پیامبر است. در بحث دوم حضرت امیر توصیفی از وضعیت مردم مکه قبل از بعثت ارائه می دهد و مسأله سومی که در این فراز به چشم می خورد نگاه تاریخی حضرت علی(ع) به مقوله بعثت است که مؤید این امر است که حضرت در بررسی امور به پس زمینه ها و سوابق امر نیز توجه دارد.
این محقق در تشریح این 3 موضوع به ویژگی نذیر بودن پیامبر(ص) اشاره کرد و گفت: در ادیان تبلیغی مثل اسلام، یهود و مسیحیت که پیامبر و پیروان او تکلیف تبلیغ دارند از یکی از دو روش تبشیر یا تنذیر استفاده می شود.
وی افزود: تبشیر به معنای بشارت دادن و تنذیر به معنای پرهیز دادن است. با بررسی تاریخ اسلام، متوجه خواهیم شد که کفه تنذیر در ترازوی اسلام از کفه تبشیر سنگین تر است.
جمشیدی:
پیامبر اکرم(ص) هم درگیرندگی پیام وحی خوب عمل کرد وهم در انتقال آن و همین ویژگی امین بودن را در رسول الله بارزتر می کند
وی در بیان علت این امر گفت: شرایط زمان پیامبر به گونه ای بود که مردم با ترساندن، راغب تر می شدند و از سوی دیگر برای اعراب آن زمان، نداشتن معنای بیشتری از داشتن داشت. لذا تنذیر روش کارآمدتری برای تبلیغ بود.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از دلایل ارجحیت تنذیر به بحث تقوا بر می گردد. زیرا ملاک برتری انسانها در اسلام، پرهیزگاری و پروا داشتن است. لذا می توان گفت نگاه اسلام به مقوله تبلیغ، نذیر بودن است و همین ویژگی در خطبه حضرت امیر(ع) نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
جمشیدی فراگیر بودن دعوت پیامبر را از دیگر موارد، مورد تاکید در این فراز خواند که ناظر به این است که تبلیغ پیامبر محدود به زمان ومکان محدودی نیست.
وی همچنین اظهار داشت: حضرت علی(ع) صفت دیگری که برای پیامبر ذکر می کند، امین بودن ایشان است که در رسالت پیامبر نقش اساسی داشته است.
وی افزود: برخی افراد قدرت گیرندگی خوبی دارند ولی برخی دیگر در انتقال مفاهیم خوب عمل می کنند. اما پیامبر اکرم(ص) هم در رسالت پیغامبری خود، هم در گیرندگی خوب عمل کرد و هم در انتقال آن. همین ویژگی امین بودن ایشان را بارزتر می کند.
این محقق با اشاره به فراز دیگری از خطبه گفت: حضرت امیر(ع)، در ادامه به بیان فضای زندگی مردم مکه در قبل از اسلام می پردازد و در آن به 2 نکته اساسی یعنی دین و آیین بد و دیگری شیوه زندگی نامناسب اشاره می کند.
وی ادامه داد: حضرت علی(ع) می فرماید مردم در خانه های سنگی و سخت زندگی می کردند که مؤید زندگی سخت و پر مشقت آن روز جامعه عرب بود، از سوی دیگر اشاره می کنند که این مردم همنشینی با مارهای کر داشته اند که این تاکید با توجه به اینکه مارها موجوداتی هستند که کار نیش زدن را بدون توجه به هر صدایی انجام می دهند، به طور مجازی به نوعی به سنگدلی اعراب دراین دوره اشاره می کند که بدون توجه به اطراف خود به هر کاری دست می زدند و به هیچ حرفی بها نمی دادند.
وی افزود: حضرت در ادامه به آب کدر و خوراکیهای گلوآزار اشاره می کند که با نگاهی به زندگی قبایل مکه این امر بسیار ملموس است. چرا که حتی در حکایات هست که مهاجرین در صدر اسلام در جنگ خیبر با نان آشنا شدند.
جمشیدی خون ریز بودن را دیگر ویژگی زندگی مردم مکه از دید حضرت علی(ع) دراین فراز، خواند و گفت: اعراب افرادی بودند که هیچ ابایی از درگیری و خون ریختن نداشتند و تاریخ آنها نیز پر از قتلها، جنگ ها و جنایاتی است که گواه این سخن است.
وی به طور مثال به کشتن دختران اشاره کرد که در قرآن نیز مورد سئوال واقع شده است.
وی سستی روابط اجتماعی و خانوادگی را از دیگر مسائل مورد اشاره حضرت علی(ع) عنوان کرد.
مدیر گروه پژوهشی فلسفه جهاد دانشگاهی مشهد به آیین بت پرستی اعراب مکه اشاره کرد و گفت: حضرت علی(ع) از بت پرستی تعبیر به بدترین دین می کند. زیرا قبل از بعثت پیامبر مردم مکه بت هایی را می پرستیدند که خودشان ساخته بودند و قادر به هیچ کاری نبودند.
وی رواج بی بند وباری و فساد و گناه را از دیگر ویژگیهای جامع عرب قبل از بعثت پیامبر خواند و گفت: کسانیکه براحتی آدم می کشند، روابط خانوادگی سست دارند، مسلما براحتی دچار فساد می شوند و این در جامعه عرب قبل از بعثت پیامبر بسیار رایج بود.
جمشیدی خاطر نشان کرد: حضرت امیر(ع) در این فراز می فرمایند پیامبر در چنین جامعه ای مبعوث شد. اما پیامبر با این جامعه چه کرد که توانست به یکباره آنها را اینگونه دچار تغییر کند؟
