فرمت فایل : word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 45 صفحه
چکیده
در این مقاله، از آن جایی که انسان کامل از دیدگاه عرفا و حکمت صدرایی مورد بررسی قرار گرفته، اشاره‌ای نسبتاً کوتاه به ضرورت بحث از انسان کامل و مقام و عظمت وی سخن به میان آمده. در قسمت دیگری از این پژوهش به جایگاه انسان کامل در هستی اشاره شده که شامل مقامات انسان کامل می‌باشد. در مبحث دیگر، انسان کامل را از دیدگاه چند نفر از عرفای نامی و برجسته از جمله: ابن‌عربی، عزیزالدین سنفی، عارف جیلی، سید حیدر آملی و امام خمینی; بررسی کرده و با توجه به اهمیت والایی که ملا صدرا رای مطالب عرفانی قائل است و نیز جذابیت خاص نوشته‌های عرفانی او، ضرورت گشایش بحث دیگری را تحت عنوان مقام انسان کامل که مظهر خلیفه الله و صاحب ولایت نامه در این عالم است و خصوصیات این فرد و چگونگی طی مراحل برای وصول به کمال و درک مقام ایشان، ایجاب می‌کرد که به اختصار بدان پرداخته‌ایم.
کلید واژه‌ها: انسان کامل، عرفا، صدرا، مقامات، خلیفه الله و کمال.
تاریخچه تعبیر انسان کامل
بحث انسان کامل با این مسئله آغاز می‌شود که یکی از اساسی‌ترین معتقدات باطنی اسلام پس از توحید، تجلّی تام اسماء و صفات حق در مظهر او، یعنی انسان کامل است.
به گفته شهید مطهری، تعبیر انسان کامل را نخستین بار در قرن هفتم هجری، عارف نام‌دار اسلامی ـ محی‌الدین ابن‌عربی پدر عرفان اسلامی ـ مطرح کرد.[1] او در کتاب فصوص الحکم خویش در این‌باره می‌نویسد:
انسان کامل، نگین انگشتر عالم آفرینش است.[2]
هم‌چنین به نقل از سید حیدر آملی، ابن‌عربی در رساله‌ای به نام نسخة‌الحق می‌نویسد:
خداوندی را سپاس می‌گویم که انسان کامل را معلّم فرشته قرار داده و با نفس او گردش فلک آفرینش انجام می‌گیرد.[3]
این تعبیرهای محی‌الدین ابن‌عربی، باعث شد که اصطلاح انسان کامل وارد فرهنگ و ادبیات اسلامی شود، به‌طوری که پس از وی پیرامون مکتب عرفانی‌اش، حقایق و معارف بسیار شگرفی را تحت عنوان انسان کامل در متون عرفانی طرح کرده‌اند.
الف) مقام و عظمت انسان
در باب مقام و عظمت انسان، حکما و عرفا مباحثی را بیان کرده‌اند از جمله این‌که ملاصدرا می‌نویسد:
انسان میوه درخت وجود است و سراسر عالم وجود برای او آفریده شده‌اند. انسان موجودی است که از جهت نشئه ظاهری‌اش کتاب کوچکی است، امّا به حسب نشئه باطنی و کمال و احاطه‌اش به علوم و معارف گوناگون، کتاب بزرگی است که هیچ موجودی را نمی‌توان با او قیاس کرد. انسان بزرگ‌ترین آیه و نشانه خداوندی است. وی بزرگ‌ترین حجّت الهی بر مخلوقات است. چونان کتاب است که حق تعالی خود نوشته است. وی مسجد جامعی است که خداوند به حکمت خویش او را ایجاد کرده است. انسان لوح محفوظ است و گواه بر هر ستیزگر و مُنکری، وی صراط مستقیمی است که میان بهشت و دوزخ کشیده شده است.[4]
در مقام و عظمت انسان همین بس که از نظر کمالات وجودی حد و مرزی ندارد. تمامی موجودات دارای حد و مرز مخصوص به خود هستند و از آن حد نمی‌توانند تجاوز کنند. هر موجودی دارای مرتبه‌ای است که آن مرتبه همیشه برای وی ثابت است. جماد در جماد بودن و نبات در نبات بودن و رشد و نمو، حیوان در حیوان بودن و فرشته در فرشته بودن و شیطان در شیطان بودن، همواره ثابت و پردوام‌اند و این تنها انسان است که در کمالاتی که می‌تواند بدست آورد، حدّ نقیفی ندارد و مراتب وجودی وی میان قوه خالص و فعل محض قرار دارد.
تحقیق درباره انسان کامل از نگاه عرفان و حکمت صدرایی
