تحقیق در مورد تعلیم و تربیت در اسلام

اختصاصی از فی موو تحقیق در مورد تعلیم و تربیت در اسلام دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه17

فهرست مطالب

به اسلام واولیای عظیم الشان و به ملت اسلام و خصوص ملت مبارز ایران ، ضایعة اسف انگیز شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالی مقام مرحوم آقای شیخ مرتضی مطهری قدس سره را تسلیت و تبریک عرض می کنم . تسلیت در شهادت شخصیتی که عمر شریف و ارزندة خود را در راه اهداف مقدس اسلام صرف کرده و با کجرویها و انحرافات مبارزة سرسخناته کرده ، تسلیت در شهادت مردی که در اسلام شناسی و فنون مختلفة اسلام و قرآن کریم کم نظیر بوده . من فرزند بسیار عزیزی را از دست داده ام و در سوگ او نشستم که  از شخصیتهایی بوده که حاصل عمرم محسوب می شد . در اسلام عزیز به شهادت این فرزند برومند و عالم جاودان ثُلمه أی وارد شد که هیچ چیز جایگزین آن نیست .

تبریک از داشتن این شخصیتهای فداکار که در زندگی و پس از آن با جلوة خود نور افشانی کرده و می کنند . من در تربیت چنین فرزندانی ، که با شعاع فروزان خود مردگان را حیات می بخشند و به ظلمتها نور می افشانند  به اسلام بزرگ ، مربی انسانها و به امت اسلامی تبریک می گویم . من اگرچه فرزند عزیزی که پارة تنم بود از دست دادم ، لکن مفتخرم که چنین فرزندان فداکاری در اسلام وجود داشت و دارد.

«مطهری» که در طهارت روح و قوت ایمان و قدرت بیان کم نظیر بوده ، رفت و به ملأ اعلی پیوست ، لکن بدخواهان بدانند که با رفتن او شخصیت اسلامی و علمی و فلسفیش نمی رود . ترورها نمی توانند شخصیت اسلامی مردان اسلام را ترور کنند .آنان بدانند ه به خواست خدای توانا ملت ما با رفت اشخاص بزرگ ، در مبارزه علیه فساد و استبداد و استعمار مصممتر می شوند. ملت ما راه خود را یافته و در قطع ریشه های گندیدة رژیم سابق و طرفداران منحوس آن از پای نمی نشیند . اسلام عزیز با فداکاری و فدایی دادن عزیزان ، رشد نمود . برنامه اسلام از عصر وحی تاکنون بر شهادتِ توأم با شهامت بوده است . قتال در راه خدا و راه مستضعفین در رأس برنامه های اسلام است . اینان که شکست و مرگ خود را لمس نموده و با این رفتار غیر انسانی می خواهند انتقام بگیرند یا به خیال خام خود مجاهدین در راه اسلام را بترسانند بدگمان کرده اند ، از هر موی شهیدی از ما و از هر قطرة خونی که به زمنی می ریزد انسانهای مصمم و مبارزی به وجود می آید . شما مگر تمام افراد ملت شجاع را ترور کنید والا ترور فرد هرچه بزرگ باشد برای اعادة چپاولگری سودی ندارد. ملتی که با اعتماد به خدای بزرگ و برای احیای اسلام به پا خاسته با این تلاشهای مذبوحانه عقبگرد نمی کند. ما برای فداکاری حاض و برای شهادت در اره خدا مهیا هستیم . اینجانب روز 13 اردیبهشت 58 را برای بزرگداشت شخصیتی فداکار و مجاهد در راه اسلام و ملت «عزای عمومی» اعلام می کنم و خودم در مدرسة فیضیه ، روز پنجشنبه و جمعه به سوگ می نشینم . از خداوند متعال برای آن فرزند عزیز اسلام رحمت و غفران ، و برای اسلام عزیز عظمت و عزت مسئلت می نمایم . سلام بر شهدای راه حق و آزادی .

دانلود مقاله اسلام و تعلیم و تربیت

اختصاصی از فی موو دانلود مقاله اسلام و تعلیم و تربیت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

اسلام و تعلیم و تربیت
اسلام بر اساس نیاز فطری انسان ، مبانی تربیتی و آموزشی را به ایمان آورندگان می آموزد.
چنانکه اگر تربیت را به سه قسم تربیت بدنی ، تربیت عقلی و تربیت روانی تقسیم کنیم اسلام در یک نظام هماهنگ دربارة هر قسم از این انواع بیاناتی حکیمانه دارد . این نظام تربیتی هماهنگ باید در محیطی مناسب به آدمی القاء گردد.منظور از محیط ، تمام عوامل خارجی است که در موجود زنده از آغاز رشد وجود دارد.هر چند عوامل محیطی بسیار فراوان است ، اما در تقسیم اولیه می توان آن را به دو قسم مادی و معنوی تقسیم نمود.
محیط مادی :عبارت از آب ، هوا ، نور ، حرارت ، مسکن ، خوراک ، پوشاک و ... بالآخره هر امر مادی که انسان بدانها محفوف و محاط می باشد.
محیط معنوی :عبارت از عوامل فرهنگی است که روح آدمی را به تعالی سوق می دهد.
محیط مورد نظر ما محیطی است که در تعلیم و تربیت از آن بهره برداری می شود و ضبط و کنترل آن امکان دارد .مانند محیط خانه ، خانواده و مدرسه . این گونه عوامل محیطی برای مربی ، معلم و والدین بسیار با اهمیت است.
محیط خانواده : محیط خانه و خانواده ، یک محیط طبیعی است که در آن پدر و مادر تربیت کودک را بر عهده می گیرند .
کودک تحت تاثیر مقام انگیزه های خانوادگی است و رفتار او قهراً از خانواده درست می شود ، او زبان مادری را می آموزد و از طریق مکالمه وگفتگو ، افکار و آراء زیادی از افراد خانواده به او منتقل می شود و معارف و اطلاعات او هم سطح با افکار خانواده پیش می رود .نقش تربیتی و الدین آنچنان بزرگ و مهم است که دین و علوم الهی نیز در نخستین لحظات حیات به وی منتقل می شود ، چنانکه پیامبر اسلام (ص) می فرماید :
((کل مولود یولد علی الفطرة حتی یکون ابواه یهودانه و ینصرانه ))[2]
((هر کودک ونوزادی به این فطرت متولد می شود ، جز اینکه پدر و مادر او به یهودیت و نصرانیت گرایش می دهند .))
رسول اکرم (ص) دین ورفتار کودک را در ارتباط پیوسته به افکار و وسعت معارف وبینش پدر و مادر می داند . پس کودک به خویشها و ناخویشهای خانواده مربوط می شود ومیان او خانواده اش رابطة وجدانی بر قرار می شود.
به لحاظ اینکه محیط خانواده بهترین محل تربیت کودک است ، تربیت وی در آن محیط از حقوق کودک محسوب می شود و اهمال وسهل انگاری در آن روا نیست.
امام سجاد (ع) می فرماید :
((حق فرزند است که بدانی او از تو و پیوسته به تو در خیر و شر امر دنیا است ، وتو مسئول او از لحاظ نیک ادب کردن و راهنمایی به پروردگارش و کمک به طاعت او هستی .پس عمل تو دربارة او عمل کسی باشد که می داند در او احسان به مثاب ، و در مسامحه وبدی نسبت به او کیفر می بیند .))[3]
بر این اساس رسول اکرم (ص) می فرماید :
((خداوند خشم نمی گیرد برای چیزی مانند خشمی که او را به خاطر زنان و کودکان می گیرد ))[4]
پیامبر اسلام در جایی می فرماید :
((احبّوا الصبیان و ارحموهم ))[5]
((به کودکان محبت کنید و نسبت به آنها ترحم نمایید .))
ودر جای دیگر می فرماید :
((من حق الولد علی الوالد ثلاثة ، یحسن اسمه ، ویعلمه الکتابة ، ویزوجه اذا بلغ .))[6]
((از جمله حقوق فرزند بر پدر سه چیز است : اسم زیبا برای او قرار دهد ، و نوشتن را به او بیاموزد ، وبه هنگام بلوغ ، همسر برای او بگیرد .))
با توجه به محیط مذهبی خانه و تخلق به اخلاق حسنه و آداب اسلامی و الدین آیت ا... حیدری از لحظه های آغاز حیات معارف الهی را از پدر و مادر دریافت کرد و عشق به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را در جان خود پرورد.
2- محیط مدرسه :
مدرسه دومین مرکز تعلیم و تربیت است که از سنین کودکی تا مراحل عالی آموزشی و پرورشی را شامل می شود . تا پیش از طلوع اسلام از ابتدایی ترین مراکز آموزشی هم در جزیره العرب خبری نبود و جامعه شبه جزیره فاقد فرهنگ علمی بوده وبه عنوان ملتی منزوی و گسسته از جامعه های متمدن تلقی می شد و از روابط فرهنگی بی بهره بود .با بعثت رسول اکرم (ص) و تاسیس حکومت اسلامی مساجد به عنوان مراکز عبادی و آموزشی شناخته شدند و در هر مسجدی چندین حلقة درس تشکیل شد . رفته رفته مدارس علمیه در کنار مساجد بنای مستقلی را به خود اختصاص دادند ، لیکن در اغلب موارد در مکان یابی همجواری با مساجد و اماکن مقدسه را ترجیح دادند تا از مرکز عبادی و تربیتی دوری نجسته باشند.
محیط مدرسه از سایر مؤسسات تربیتی ، نظیر ، مراکز تربیتی قبیله ای ، از نظر وضع محیطی امتیازات خاصی را کسب کرد. برخی از آنها عبارتند از:
1- مدرسه محیط تربیتی ساده و آسان کننده ای است.
2- مدرسه محیط تربیتی سالمی است.
3- مدرسه محیط تربیتی وسیع و پهناوری است و از نظر زمان و مکان و دریافت تجارب بشری و دانش الهی مناسب است.
4- مدرسه محیطی هماهنگ کننده است.
دین مبین اسلام در طی رهنمودهایی که در قرآن کریم و از طریق رسول اکرم (ص) وائمه معصومین (ع) به مؤمنان القاء می فرماید ، لزوم اخلاص و پاکسازی نیت در طریق تعلیم و تعلم را از ضروریات اولیه و آداب مشترک معلم و شاگرد می داند و یادآور می شود که نباید از یادگیری و تحصیل آگاهی در هیچ شرایطی استنکاف نمود.
رسول اعظم الهی می فرماید :
((الحکمة ضالة المؤمن ، فحیث وجدها فهو احق بها.))[7]
((حکمت و دانش گمشدة افراد با ایمان است . یک فرد با ایمان آنگاه که علم و حکمت را در هر جا بیابد برای دست یابی بر آن ، از همة افراد دیگر شایسته تر و سزاورتر است.))
ویژگى هاى تربیت اسلامى
هر مکتب تربیتى داراى ویژگى هایى است. این ویژگى ها را در مبانى، اصول، اهداف، منابع، شیوه ها و ابزارها و سایر عوامل مؤثر در تربیت مى توان یافت.
همچنان که موفقیت یک مکتب تربیتى نیز به این ویژگى ها و عوامل مؤثر دیگرى چون مربى، متربى، محیط تربیت و سایر شرایط وابسته است، که در خلال بحث هاى کتاب آمده است، حال ذیل عنوان ویژگى هاى تربیت اسلامى چند مطلب عمده را که خلاصه اى از مباحث پیشین است، خاطرنشان مى سازیم.
1ـ منبع وحى
از ویژگى هاى نظام تربیتى اسلام منبع و مأخذى است که محتواى آن را تشکیل مى دهد و خاستگاه آن منبع وحى و الهام الهى است که در کتاب آسمانى تبلور دارد و همسو با کتاب تکوین ـ یعنى فطرت است ـ و از مصدر غیبت به وسیله امین وحى بر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نازل شده و سنت و سیره مفسر و مبین آن مى باشد.
«الر کِتابٌ اَنْزَلناهُ اِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ بِإِذنِ رَبِّهِم اِلى صِراطِ الْعَزیزِ الْحَمیدِ».(1)
1. سوره ابراهیم، آیه 1.

على(علیه السلام) درباره نقش قرآن مى فرماید: این قرآن نصیحت کننده اى امین است که
غش و دغل نمى کند و هدایت گرى که گمراه نمى سازد و پیام آورى که دروغ نمى گوید:
«اِنَّ هذَا القُرْآنَ هُوَالنَّاصِحُ الَّذى لایَغُشُّ وَ الْهادِى الَّذى لایُضِلُّ وَ الُمحَدِّثُ الَّذِى لایَکْذِب».(1)
با این ویژگى تربیت اسلامى از اتقان و استحکام و جامعیت برخوردار است، زیرا سرچشمه آن، حکمت و لطف خداوندى است که فیاض مطلق از بندگان دریغ نکرده و با احاطه اى که به ابعاد وجود انسان دارد، آن چه را که مصالح فردى و اجتماعى و دنیوى و آخروى بشر بدان وابسته است و لازمه خیر و سعادت واقعى اوست با برنامه ریزى مناسب و طرح جامع در اختیارش نهاده و در آیینِ جاودانه اسلام به کامل ترین صورت تبیین فرموده که نظیر آن را در هیچ یک از مکاتب و حتى شرایع نمى توان یافت.
حضرت امام این مطلب را به شیوه استدلالىو براساس «قاعده لطف»چنین بیان مى کند:
«و بباید دانست که از براى نفوس صحت و مرض و صلاح و فساد و سعادت و شقاوتى است که پى بردن به طرق آن و دقایق مصالح و مفاسد براى احدى جز ذات مقدس حق ممکن نیست. ناچار در نظام اتّم که احسن نظام است (و قبل از این معلوم شد که مُنَظِّمِ آن حکیم على الاطلاق است و واقف بر همه امور است) تعلیمِ طریق سعادت و شقاوت و هدایت راه صلاح و فساد و اعلام طریق عروج نفوس، ممتنع است اهمال شود، زیرا که اهمال آن یا نقص در علم لازم آید یا نقص در قدرت یا بخل و ظلم»(2) و ذات بى چونِ الهى منزه از آن هاست.
2ـ اسوه هاى الهى
مکتبِ تربیتى اسلام مزیت دیگرى دارد که سایر مکتب ها فاقد آنند و آن عبارت است از: اسوه هاى الهى و چهره هاى علم و عصمت که با نفوس قدسى و در سایه هدایت الهى و تأیید ربانى با زبان و عمل به هدایت مردم پرداخته اند و همان گونه که از حدیث «ثقلین»(3)مستفاد مى گردد، آن ها از قرآن انفکاک ناپذیرند و قرآن از آن ها جداشدنى نیست و آن ها معلم و مفسرِ قرآن و کتاب ناطق و تجسم عینى مکتب تربیتى اسلام مى باشند و گفتار و رفتارشان به عنوان منبع و مأخذ و الگوى انسان سازى مطرح است و منابع روایى با غناى بى نظیر خود پس از قرآن، نمایانگر آن مى باشد.
حضرت امام، درباره نهج البلاغه که رشحه اى از چشمه سار باب مدینه علم، على(علیه السلام)است، چنین مى فرماید:
«و اما کتاب نهج البلاغه که نازله روح اوست براى تعلیم و تربیت خفتگان در بستر منیّت و در حجاب خودخواهى، خود معجونى است براى شفا و مرهمى است براى دردهاى فردى و اجتماعى و مجموعه اى است داراى ابعادى به اندازه ابعاد یک انسان و یک جامعه بزرگ انسانى از زمان صدور
1. تصنیف غرر، ص 111.
2. چهل حدیث، صص 174 - 173. «الا یعلم من خلق و هواللطیف الخبیر» (سوره ملک، آیه 14).
3. حدیث: «انى تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتى ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا و انهما لن یفترقا حتى یردا على الحوض» که مورد اتفاق خاصه و عامه مى باشد.
آن تا هرچه تاریخ به پیش رود و هرچه جامعه ها به وجود آید و دولت ها و ملت ها متحقق بشوند.»
3ـ برنامه عملى مناسب
از عوامل موفقیت تربیت ارائه راه و روشها و برنامه هایى است که در تحقق یافتن اهداف تربیت ایفاى نقش مى کند. طرح و برنامه اى که در اسلام براى تعلیم و تربیت و رشد و تکامل انسان ارائه مى شود، برنامه اى است دقیق و جامع و عملى و عینى که آفریدگار جهان براى وى تنظیم کرده است و پیام آوران خدا مُبلغ و مجرى آنند.
راهبردهایى که اسلام براى انسان سازى ارائه داده چنان که قبلا دیدیم، در میدان عمل و آزمون، قرینِ موفقیت بوده و انسان هاى بى شمارى را به کمال و والایى رسانیده است و مى تواند براى بشریت ره توشه سعادت باشد.
نظام تربیتى با فرض واقع بینانه بودن هرگاه فاقد برنامه عملى و ضمانت اجرایى باشد، در میدان عمل ناکام خواهد ماند، به ویژه در مسائلى که با عواطف و امیال انسان سروکار دارد و در نتیجه به کشمکش و تضاد درونى کشیده مى شود. پشتوانه نظام تربیتى اسلام، ایمان و حب خدا و عامل خوف و رجا و عمل صالح است که مؤمن از روى معرفت و عشق به حق و کوشش در طلب رضا و تقرب او انجام مى دهد و در این میان عبادات از نقش مداوم و مؤثرى در تکمیل و تهذیب نفوس برخوردارند به ویژه نماز با فلسفه ذکر خدا که یک تکلیف مستمر در ساعات شبانه روزى مادام العمر مؤمن است به عنوان سرچشمه معنویت و تغذیه روح و عامل بازدارنده از گناه قابل ذکر مى باشد که نیرومندترین ضامن
اخلاقى است.
این ویژگى را در هیچ یک از مکاتب تربیتى رایج نمى توان یافت، زیرا تنها مؤمنان اند که به خدا عشق مىورزند و از کیفر او بیمناک اند و در برابر اوامر او سر فرود مى آورند.
4ـ تعبد و تسلیم
در برنامه هاى تربیتى پاى تعبد و تسلیم به میان مى آید، زیرا انسان از راز هستى و پى آمد اعمال همواره و به طور کامل آگاه نیست و همانند بیمارى که براى بازیافتن سلامت خویش به حکم ضرورت تسلیم طبیب مى شود و از راز دارو و درمان بى خبر است، در مسائل تربیتى نیز مى بایست سخن مربى را بپذیرد. بدیهى است که انقیادِ کامل و تعبد محض جز در برابر اوامر و نواهى الهى معقول و عملى نیست و انسان نمى تواند بدون قید و شرط زمام خویش را به دست افرادى بسپارد، بدون این که آن ها را با منبعى مطمئن و مصون از خطا مرتبط بداند. اما مؤمن با اعتقاد به حکمت و علم خداوند و یقین به صدق و امانت پیام آوران او، خود را تسلیم فرامین حق مى کند و به فلاح و رستگارى اطمینان دارد:
«اِنَّما کانَ قَوْلَ المُؤمِنینَ اِذا دُعُوا اِلَى اللهِ وَ رَسوُلِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُم اَنْ یَقوُلُوا سَمِعْنا وَ اَطَعْنا وَ أُولئِکَ هُمُ المُفلِحوُنَ».(1)
این ایمان و اطمینان تا بدان جا پیش مى رود که حتى اگر دستور کشتن و کشته شدن بدو دهند، همانند مسئله جهاد و شهادت ـ برخلاف تمایل نفسانى خود ـ آن را با آغوش باز مى پذیرد و شهادت را فوز عظیم مى داند. بدیهى است که در مسائل تربیتى و اخلاقى و حلال و حرام الهى، که این تعبد و تسلیم سهل تر خواهد بود، مؤمن هرگز چون و چرا نخواهد کرد: «عَسى اَنْ تَکْرَهُوا شَیأً وَ هُوَ خَیرٌ لَّکُمْ».(2)
1. سوره نور، آیه 51.
2. سوره بقره، آیه 216.
5 ـ جهانشمول بودن
تعلیم و تربیت اسلامى محدود به عصر و نسلى نیست بلکه کل بشریت را در همه اقطار و اعصار و با شرایط مختلف جغرافیایى، فرهنگى و اجتماعى دربرمى گیرد و هیچ گونه تبعیضى را نمى پذیرد و پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) «نَذیراً لِلْبَشَر» و «رَحمةً لِلْعالَمینَ» است و احکام نورانى اسلام تا پایان حیات انسان در زمین به قوت خود باقى است و توان اداره انسان را دارد.
6 ـ هدف بودن انسان
در تربیت اسلامى، انسان با هویت انسانى هدف است و کمال او مقصد تربیت مى باشد (و نه چیز دیگر)، بعثت انبیاء و نزول کتب آسمانى و احکام و شرایع و تکلیف و بندگى تنها به منظور انسان سازى است و قرب الهى یا پرستش که قبلا در اهداف تربیت گفتیم، به فلاح و رستگارى انسان بازمى گردد چراکه انسان از قرب الهى بهره مى برد و به فوز عظیم مى رسد و واجب الوجود را به پرستش و قرب بنده نیازى نیست و هدایت و تزکیه انسان به خود او بازگشت مى کند: «فَمَنِ اهْتَدى فَاِنَّما یَهْتَدِى لِنَفْسِهِ»(1)، «...و مَنْ تَزَکَّى فَاِنَّما یَتَزَکّى لِنَفْسِهِ...»(2) و پیامبران در کار رسالت و هدایت از مردم چیزى جز پیمودن راه خدا که همان راه سعادت انسان است، نمى خواهند: «قُلْ ما أسئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْر اِلاّ مَنْ شَاءَ اَنْ یَتَّخِذَ اِلى رَبِّهِ سَبِیلاً».(3)
سایر مکاتب فاقد چنین ویژگى اند و هرچند از اصالت انسان سخن بگویند مقاصد دیگرى را وراى
1. سوره یونس، آیه 108.
2. سوره فاطر، آیه 18.
3. سوره فرقان، آیه 57.
سعادت انسان در تربیت لحاظ مى کنند، دلیل این مدعا را در ره آورد این مکاتب و جایگاه انسان در فرهنگ جوامع مى توان یافت.
7ـ جامعیت
همان گونه که در مباحث پیشین ملاحظه کردیم انسان داراى ابعاد مختلف جسمى و روحى، عقلى و عاطفى، فردى و اجتماعى، مادى و معنوى، عرفانى و اخلاقى است و مادامى که تربیت به کلیه این ابعاد توجه نکند، نمى تواند تضمینى براى خیر و سعادت و رشد و تکامل انسان باشد. مکاتبى که تک بعدى و یا با عینک مادیت به انسان مى نگرند از اسرار پیچیده و استعدادهاى نهفته و بى نهایت و قابلیت هاى ذاتى وى عاجز و ناتوان اند و به همین دلیل برنامه ها و روش هاى تربیتى آنان نیز از این نقیصه خالى نخواهد بود. اما در نگرش الهى انسان با همه ابعاد و اسرار وجودى اش از سوى آفریدگار خود مورد توجه قرار مى گیرد و تربیت مفهوم کامل و واقعى خود را مى یابد و برنامه ها نیز بر این اساس تنظیم مى گردد: «ألا یَعْلمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُواللَّطِیفُ الخَبیرُ».
قرآن کریم با اشاره به محدودیتِ دانش انسان در شناخت خود و ابعاد حیات خویش آیاتى دارد از جمله:«وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمرِ رَبِّى وَ ما اُوْتِیتُم مِنَ الْعِلْمِ اِلاّ قَلیلاً».(1)
«از تو مى پرسند حقیقت روح چیست، بگو روح از امر پروردگار من است، و شما را جز اندکى از دانش بهره نیست». استفاده از واژه «ربّى» که مشتمل بر مفهوم تربیت است و واژه «امر» که وراى عالم «خلق» است، مى تواند عنایتى به این نکته باشد که روح از «عالم امر» مى باشد و تنها پروردگارِ روح یعنى مربى واقعى انسان مى داند که حقیقت آن چیست و براى رشد و سعادت آن چه طرحى را ارائه
1. سوره اسراء، آیه 85.
دهد، در حالى که دیگران از درک چنین حقیقتى غافل اند.
حضرت امام مى فرماید:
«تربیت انسان به همه ابعادش، هم تربیت جسمى و هم روحى و هم عقل و هم مافوق آن، نمى شود در عهده بشر باشد. براى این که بشر اطلاع ندارد از احتیاجات انسان و کیفیت تربیت انسان نسبت به ماوراء الطبیعه. تمام قواى بشر را روى هم بگذارید همین طبیعت را و خاصیت طبیعت را مى تواند بفهمد.(1)
بدیهى است که بدون توجه به ابعاد وجودى انسان و علم به آغاز و انجام سیر و حرکت وى، تربیت او به نحو کامل و با هدف نهایى قابل تحقق نیست. از دید مکاتب مادى که انسان را در چارچوبه طبیعت و آثار آن زندانى مى کند و زیستن بهتر و لذت و تمتع بیشتر را غایت و فلسفه حیات مى داند و مبدأ و مقصد را تنها در جهان خاک مى شناسد، قلمرو تربیت نیز از مرزهاى مادى و حیوانى نمى گذرد و از خور و خواب و خشم و شهوت فراتر نمى رود، همان گونه که قرآن مى گوید:
«یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الحَیاةِ الدُّنیا وَ هُمْ عَنِ الآخِرَةِ هُمْ غافِلوُنَ».(1)
و در مقام ارزیابى حاصل عمل و اندیشه و ایده کافران مى فرماید: «...الَّذینَ کَفَروُا یَتَمَتَّعُونَ وَ یَأکُلوُنَ کَما تَأکُلُ الاَْنعامُ وَ النَّارُ مَثوىً لَهُمْ».(2)
1. صحیفه نور، ج 2، ص 226.
2. سوره روم، آیه 7.
3. سوره محمد، آیه 12.

کفر پیشه گان، تمتع مى برند و مى خورند همانند خوردن حیوانات و آتش جایگاه آن هاست. در این نوع تفکر، پرورش فضائل اخلاقى و تربیت انسانى نامفهوم است و از این رو قرآن کریم اینان را به چهارپایان مانند مى کند. (و این فاجعه اى است که مادى گرى براى نسل بشر پدید آورده و انسان را خصلت جانوران و درندگان بخشیده که براساس روایات اینان در آخرت نیز به صورت جانوران و وحوش محشور خواهند شد.)
این در حالى است که نگرش الهى انسان را از خدا مى داند و منتهاى سیر او را لقاالله مى شناسد: «اِنَّ اِلى رَبِّکَ الرُّجْعَى»(1)، «وَ اَنَّ اِلى رَبِّکَ المُنْتَهى».(2)
و بنابراین انسان در عین آن که موجودى است خاکى و عرصه تکامل او عالم طبیعت است بارقه الهى است که از سوى خدا آمده و با ره آوردى که از این سیر و سفر دارد به سوى خدا و به عالم بقا رهسپار مى گردد و به رستگارى و جاودانگى نائل مى آید.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 41   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

تحقیق در مورد تاثیر تربیت بدنی بر روی فیزیولوژی زنان

اختصاصی از فی موو تحقیق در مورد تاثیر تربیت بدنی بر روی فیزیولوژی زنان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه13

فهرست مطالب

تاثیر تربیت بدنی بر روی فیزیولوژی زنان

آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی وجود دارد؟

آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟

در چه مواردی بانوان نباید ورزش کنند ؟

اثرات ورزش روی قاعدگی

خطر فقدان قاعدگی در چیست؟

بهترین راه جلوگیری از حاملگی در یک زن ورزشکار در سنین باروری

چیست؟

فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار

آیا بین مردان و زنان ورزشکار اختلافات فیزیولوژی وجود دارد؟

آیا ورزش کردن برای زنان سودمند است؟

از آنجا که برروی ورزشکاران زن تحقیقات دقیق و گسترده ای صورت نگرفته است،یک اتفاق نظر کلی در مورد سطح عملکرد آنها وجود ندارد.وجود اختلافات فیزیولوژیک و نیز ساختاری بین جنس زن و مرد هم مزید بر علت شده است.اما با توجه به آنچه که تا به امروز میدانیم،به تعدادب از خصوصیات و ویژگی های جنس مونث در ارتباط با ورزش و فعالیت بدنی اشاره میکنیم.

اگر چه بر اساس نظر سنجی ها،اکثر ورزشکاران زن معتقد به افت عملکرد بدنی در جریان دوران قاعدگی هستند،اما از لحاظ فیزیکی زنان بوده اند که در طی زمان قاعدگی قادر به شکستن رکورد های جهانی شده اند.

فعالیت ورزشی شدید باعث کاستن سطح استروژن خون میشود،اما لزوماً روی سطح عملکرد بدنی اثری نمی گذارد.

در تمرینات با شدت برابر،اختلافی در میزان بروز آسیبهای ناشی از ورزش در زن ومرد دیده نمیشود.

قرص های ضد بارداری احتمالاً سبب تغییرات چشمگیر فیزیولوژیک در بدن زن می شوند،اما تاثیر عمده ای روی عملکرد فرد نخواهند گذاشت.

حاملگی در 2 تا 3 ماه اول،اثر منفی روی عملکرد نمی گذارد.لابد میدانید در المپیک سال 1956 ملبورن،3 تن از برندگان مدال طلا حامله بودند.حتی بعد از طی حاملگی اگر وضعیت جسمی و شکل پیش از حاملگی زن بازگردد،مشکلی در رقابتهای ورزشی نخواهد داشت.

دانلود مقاله روانشناسی تربیت

اختصاصی از فی موو دانلود مقاله روانشناسی تربیت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

کلیات - تعریف و موضوع روانشناسی
واژه ای که بنام «روانشناسی» رواج یافته ،‌ ترجمه لغت پسیکولوژی که با تلفظ انگلیسی «سایکولوژی» می باشد که در اصل ازدو کلمه یونانی «پسیکه» به معنی روح و «لوگوس» به مفهوم تحقیق و بیان مشتق شده است . پسیکه مفاهیم متعدد دارد ، برخی آنرا به معنی روح و بعضی دیگر روان تفسیر نموده اند . این کلمه نام یکی از خدایان افسانه ای یونان قدیم بوده که در ابتدا زندگی بشر فناپذیری داشته بعداً در زمره خدایان درآمده و جاودان گردید .
تعریف روانشناسی : روانشناسی عبارتست از مطالعه جنبه های مختلف رفتار و ارتباط آنها با یکدیگر . منظور از رفتار و جنبه های آن فعالیت هائی است که از فرد سرمی زند ما با فردی سروکار داریم که احساس و ادراک می کند ، امور را بخاطر می‌سپارد و بیاد میاورد ، پاره ای از امور را یاد می گیرد ، از برخورد بچیزهایی می‌ترسد، در مقابل ناملایمات خشمگین می شود ، در بعضی مواقع شور و هیجان از خود نشان می دهد ، با دیگران بسر می برد ، از کار کردن بادیگران لذت می برد ، برای خود هدفهای اساسی یا غیر اساسی انتخاب می کند ، نقشه می کشد ، درباره اعمال افراد اظهار نظر می نماید ، گاهی خونسرد است زمانی حساسیت نشان می دهد ، در انتخاب هدف ها و وسائل تصمیم می گیرد ، برای جلوگیری از شکست خود به منظور تامین احتیاجات اساسی روانی خویش رفتار خاصی از خود ظاهر می سازد ، اینگونه فعالیت ها که اغلب با کارهای بدنی همراه هستند بعنوان رفتار در روانشناسی مورد بحث واقع می‌شوند .
روی این زمینه می گوئیم ، روانشناسی عبارتست از مطالعه جنبه های مختلف رفتار آدمی از قبیل جنبه های بدنی - عاطفی - اجتماعی - عقلانی ، اخلاقی و هنری و ارتباط این جنبه ها با هم .
موضوع روانشناسی : همانطور که اشاره شد ، موضوع روانشناسی رفتار و جنبه‌های مختلف آن و ارتباط آن جنبه ها با یکدیگر است . در روانشناسی ، رفتار عقلانی کیفیت رشد و بروز آن و ارتباط آن با اشکال دیگر رفتار ، رفتار عاطفی ، کیفیت بروز عواطف و رشد آنها ، رفتار اجتماعی ، اشکال ارتباط فرد با گروه در دوره های مختلف رشد و تاثیر نفوذ گروه روی رفتار افراد و رشد اعمال بدنی و ارتباط آنها با سایر جنبه های شخصیت فرد مورد بحث واقع می شود . علاوه بر این امور ، احتیاجات اساسی افراد و نحوة تاثیر آنها در رفتار فرد، یادگیری بعنوان یکی از اشکال رفتار منشاء و علل رفتار غیرعادی و شخصیت فرد نیز در روانشناسی مورد مطالعه قرار می گیرد .
تعریف روانشناسی تربیتی : روانشناسی تربیتی عبارتست از بررسی اصول و قواعد روانشناسی و اجرای آنها در جریان های تربیتی است . یکی از اموری که در روانشناسی مورد بحث قرار می گیرد ، احتیاجات اساسی بدنی و روانی افراد است ، از جمله احتیاجات اساسی احتیاج به بستگی و تعلق به گروه است . افراد در دوره های مختلف زندگی برای حفظ موقعیت خویش نیاز به گروه دارند . تعلق به گروه چه در خانواده ، چه در میان هم سنها ، چه در میان همکاران و چه در حفظ حیثیت اجتماعی افراد کاملاً موثر است . معلم با توجه به این امر باید مراقبت نماید که وضع اجتماعی هر یک از کودکان در کلاس و مدرسه مشخص باشد به محض اینکه دید کودک تنها به سر می برد یا از گروه طرد شده است باید به بررسی علل آن بپردازد وبرای سازش دادن آن کودک با دیگران اقدام کند .
در مورد یادگیری نیز اصولی از قبیل اصل آمادگی ، اصل فعالیت ، و نظایر آنها مورد توجه روانشناسان است . معلم باید ابتدا این اصول را فرا گیرد و بعد آنها را در موقعیت‌های مختلف یادگیری چه درکلاس و چه در خارج از کلاس به کار گیرد .
بنابرآنچه گفته شد روانشناسی تربیتی بطور خلاصه عبارتست از علمی که اصول و قوانین روانشناسی را در جریان های تربیتی اعم از خانه ، مدرسه و نهادی اجتماعی به کار می گیرد و سعی دارد که با ارائه تکنیک های خاص به اصلاح رفتار افراد بپردازد .
موضوع روانشناسی تربیتی : درکتب مختلف روانشناسی موضوع های بسیاری برای روانشناسی تربیتی مطرح شده است . از آنجائیکه هدف روانشناسی تربیتی فهم صحیح تر تعلیم و تربیت است می توان به موضوع های زیر برای این علم اشاره نمود .
1-یادگیری : ماهیت یادگیری ، عوامل موثر در یادگیری ، چگونگی تحریک یادگیرنده ، یادگیری مهارت های مختلف حل مسئله ، اجرای اصول یادگیری در وارد درسی و انتقال یادگیری ، امور راهنمایی و اداره کلاس ، کنترل و ارزش سنجی یادگیری هسته یا اساس کار روانشناسی تربیتی است .
2-رشد : توجه به ویژگیهای رشد انسان اهم موضوعات روانشناسی تربیتی می‌باشد. در این بخش روانشناسی تربیتی بدنبال موضوعات مختلف از قبیل اصول رشد، تاثیر وراثت ، چگونگی پیدایش تفاوت های فردی در مراحل مختلف رشد که بطور کلی بر تربیت فرد تاثیر دارد می باشد . روانشناسی تربیتی در این راستا تلاش دارد که فرایند رشد را طی زمان دنبال نماید و بر اساس آن روشها و اصول خود را جهت ایجاد تغییرات مطلوب ویژگیهای رشد در ادوار مختلف زندگی به ما نشان می دهد که فرد تا چه حد دارای آثاری طبیعی می باشد .
3-شخصیت و سازگاری : این مفاهیم وسیع مربوط به جنبه های متعدد شخصیت
کودک در سازگاریهای اجتماعی و عقلانی و مربوط به رشد عقلانی وی می باشد .
در این قسمت موضوع هایی از قبیل عواطف ، بهداشت روانی شاگرد و معلم ، سازگاری کودکان استثنایی تربیت و منش و تاثیر متقابل جنبه های اجتماعی یا جنبه های بدنی، عقلانی و عاطفی رشد را در نظر گرفت .
4-اندازه گیری و ارزش سنجی : اصول اندازه گیری و تست و اجرای آنها در اندازه‌گیری و سایر استعدادهای فعالیت های درسی ، سازگاری و اجرای نتایج اینگونه آزمایشها در کار مدرسه .
5-تکنیک ها و روشهای روانشناسی تربیتی : روانشناسی تربیتی بعنوان یک رشته علمی برای مطالعه مسائل تربیتی روش و تکنیک هایی بوجود آورده است . متدهای تحقیق و روش آماری قسمت مهمی از این موضوع است .
روانشناسی تربیتی یک علم کاربردی است
بطور کلی پژوهش های علمی از جهت این که با چه هدفی شروع شده اند به دو دسته تقسیم می شوند :
الف-علوم بنیادی ، ب-علوم کاربردی
علوم بنیادی : پژوهش هایی هستند که در درجه اول تامین کننده نیازها ، کنجکاوی‌های افراد تحقیق کننده می باشند . بدین معنی که انسان ذاتاً جستجوگر و کنجکاو است و مایل است که از من و کیف امور بدور از این که برای او نافع باشد یا نه اطلاع حاصل کند . دانشمند علوم بنیادی سعی در کشف روابط میان پدیده ها می کند و هدف عمده ای که از تلاش علمی خود دارد این است که بتواند از نتایج کار خود به یک تئوری یا نظریه ای از وضع موجود پدیده ها برسد . البته باید توجه داشت که نتایج علم بنیادی یقیناً در خدمت علم کاربردی قرار خواهد گرفت .
علوم کاربردی : در این گونه تحقیق محقق تلاش می کن تا پاسخ های منطقی و اصولی نسبت به مسائل ضروری واساسی برای جامعه بشر پیدا کند . لذا همواره بدنبال نتایج مفید است . پژوهشگر علم کاربردی بدنبال یافتن راه حل برای سوالات است که پاسخ به آنها می توان مشکلی را از بشر حل نماید . بدین ترتیب عمده اختراعات و ابداعات همه ناشی از نتایج علم کاربردی است . همینطور شیوه و روشهای عملی که برای اداره کلاس و تربیت دانش آموزان ارائه می شود و همگی حاصل از علم کاربردی است .
از شاخه های روانشناسی کاربردی به چند نمونه اشاره می شو د :
روانشناسی بالینی یا کلینیکی ، روانشناسی کودکان استثنایی ، روانشناسی صنعتی ، روانشناسی مدیریت ، روانشناسی راهنمایی و مشاوره، روان شناسی آموزشگاهی و روانشناسی تربیتی .
اشاره‌ای مختصر به تاریخچه روانشناسی و روانشناسی تربیتی : از آغاز خلقت
بشر کنجکاوی های او در امور مختلف مشاهده است از آثار بجا مانده انسان چه از طریق خواب و چه از طریق تفکرات او بعد دوم تن و جسم به اشکال مختلف مدنظر قرار گرفته و انسان به این موضوع که موجودی دوبعدی است شناخت داشته ، تا اینکه به تدریج توانسته از طریق پیامبران الهی و علم خود به پدیده روح یا روان آگاهی پیدا نماید و پدیده های روانی و روانشناسی را غیرمستقیم موردنظر قرار دهد اما از آغاز و شروع تمدن انسان در شرق زمین و غرب بخصوص در تمدن های باستانی دنیا ، علم روانشناسی همراه فلسفه و در کنار آن بیش و کم در زندگی انسان تجلی داشته و اگر در نظام آموزش و پرورش های جهان چه در تمدن های مشرق و چه غرب مطالعه ای نمائیم ملاحظه خواهد شد که در مقاطع مختلف تحصیلی این تمدن‌ها کاربرد روانشناسی به وضوح مشاهده می شود و کودکان و نوجوانان و خانواده ها و نهادها و از دست آوردهای روانشناسی زمان خود بهره گرفته اند . و روانشناسی تربیتی پیش از این که بعنوان یک رشته علمی جداگانه مطرح گردد تحت تاثیر افکار فلسفی قرار داشته و فلاسفه ای همچون افلاطون ، ارسطو ، سقراط در این رابطه سهم بسزایی داشته اند . ارسطو معتقد بود که ذهن از توانائیهای مختلف که با هم در ارتباط هستند برخوردار است واین توانائیها را عبارت از استدلال ، تفکر ، تعقل ، عواطف و احساسات و نیروی اراده می دانست . بعد از انقلاب رنسانس در قرن 16 رشد چشمگیری در علومی مثل زیست شناسی ، فیزیک ، شیمی ، ریاضیات در دنیا مشاهده شد و درقرن 17 به بعد مسائل روانشناسی از دیدگاه دانشمندان بنامی چون جان لاک و در قرن 18 توسط ژان ژاک روسو بخصوصی در بعد تربیتی و کودک مطرح گردید و در قرن 19 در آلمان روانشناسی بصورت یک علم تجربی توسط ویلهم ونت مورد نظر قرار گرفت و امروز مکاتب و دیدگاه های بسیاری در روانشناسی تربیتی کودک مطرح شده اند که در صفحات بعد اشاره ای به آنها خواهیم داشت و شایان ذکر است که در آثار و تالیفات و دیدگاه های دانشمندان ایرانی مسائل روانشناسی تربیتی بسیار مفیدی مطرح شده است و دانشمندان از قبیل ابن سینا ، خواجه نصیرطوسی ، امام محمد غزالی ، بحث ها و نظرات موثری در تربیت کودک و روانشناسی تربیتی پرداخته اند و بخشی از آثار شعرایی چون سعدی ، مولانا ، حافظ و ده ها شاعر و نویسنده دیگر می توان نام برد که در روانشناسی تربیتی و مسائل روانی سهم بسزایی دارند .
روشهای تحقیق در روانشناسی : تحقیق تجربی فرایندی است که طی آن محقق مجهولی را هدف خود قرار می دهد و سعی می کند پس از مطالعات و بررسی های لازم به آن مجهول پوشش علم بدهد . هدف هر علمی دست یافتن به شناخت پیرامون موضوع مورد تحقیق خود است و علم روانشناسی نیز در صدد شناخت رفتار و علل به وجود آورنده آن است . شناختی که علوم در صدد دستیابی به آن هستند را می توان به
دو دسته توصیفی و ارتباطی طبقه بندی کرد .
شناخت توصیفی عبارتست از تحقیق و بیان ویژگیهای یک پدیده بدون توجه به ارتباط آن با سایر پدیده ها برای مثال تشریح ساختمان یک سلولی و تحقیق پیرامون اجزاء‌تشکیل دهنده آن . شناخت توصیفی پدیده ای به نام سلول را شکل می دهد به همین ترتیب بیان وتوصیف یک رفتار و تشریح اجزاء تشکیل دهنده آن در مجموعه شناخت توصیفی قرار می گیرد .
شناخت ارتباطی شامل مطالعه رابطه بین پدیده ها و تاثیر و تاثر آنها از یکدیگر است . این مرحله از شناخت علمی در صدد یافتن روابط بین دو پدیده و در نهایت روابط بین پدیده های مختلف در موضوع مورد مطالعه است . برای مثال یافتن ارتباط بین استفاده از وسایل سمعی و بصری و میزان یادگیری یک شناخت ارتباطی می باشد .
روانشناسی در بسیاری از موارد از علوم وابسته مثل زیست شناسی ، فیزیک و شیمی استفاده می کنند و از تحقیقات آنها در حل مسائل و موضوعات روانشناسی کمک می‌گیرد و ضمناً برخی از اطلاعات را به علوم دیگر انتقال می دهد و در بیشتر موارد هم خود بطور مستقل دست به تحقیقات تجربی می زند و با شیوه های تجربی که خاص این علم است به شناخت لازم می رسد .
تحقیق تجربی و مراحل آن : همانطور که در صفحات قبل ذکر شد ، تحقیق تجربی
فرایندی است که طی آن محقق مجهولی را هدف خود قرار می دهد و تلاش می کند پس از بررسی ها و مطالعات لازم به آن مجهول لباس علم بپوشد . مراحل آن عبارتند از :
1-طرح سوال (یا مسئله) : بنظر جان دیویی تحقیق از مرحله ای شروع می شود که محقق به مشکل یا مسئله ای برخورد کند این مرحله را جان دیویی بصورت های مختلف بیان کرده است . مثلاً بوجود آوردن حالت های تردید در مورد امری معین یا روبرو شدن با موقعیت های نامعین و غیرثابت بطور خلاصه آنچه که انسانرا به تلاش برای امری معین تحریک می کند پس از برخورد به مسئله یا مشکل باید آنرا مشخص نمود و ضمن جمله ای بیان کرد روشن نمودن مسئله مورد تحقیق کار ساده ای نیست . باید هر مسئله را از جهات مختلف در نظر گرفت و جهتی را که محقق می خواهد مسئله را از آن جهت مورد بررسی قرار دهد مشخص نمود ، مسئله جهت کار محقق را معین می‌کند بنابراین در بیان مسئله باید دقت کرد .
2-جمع آوری دلایل و اطلاعات : بعد از این که مسئله مشخص شد محقق مدارک و دلایل موجود را مورد توجه قرار می دهد ، در این زمینه کوشش می کند تمام دلایل مربوط به مسئله را جمع آوری کند و آنها را با هم مقایسه نماید . دلایل را در طرح و زمینه ای که ارتباط آنها را روشن تر سازد قرار دهد . در این مورد بررسی تجربیات دیگران و مطالعه نظر آنها و توجه بآنچه دیگران در مورد این مسئله انجام داده اند به منظور دسترسی بیشتر بمدارک و دلایل مربوط به مسئله مورد بحث مفید خواهد بود هر چه محقق در جمع آوری مدارک موجود و پیدا کردن دلایل مربوط به مسئله بیشتر کوشش کند و آنها را با هم مربوط سازد در تفسیر و ترجمه این مدارک توفیق بیشتری نصیب وی خواهد شد .
3-فرضیه ها : در ارائه فرضیه ها محقق به ترجمه و تفسیر مدارک می پردازد و با استفاده از مدارک موجود و راه حل ها با فرضیه هایی برای رفع اشکال یا حل مسئله پیشنهاد می کند . در این مرحله است که محقق قدرت فکری خود را نشان می دهد ، محقق نیز همین مدارک موجود را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد و نتایج آنها را در می یابد آنگاه یک یا چند راه برای حل مسئله در نظر می‌گیرد .
4- آزمایش فرضیه ها : در این مرحله محقق باید فرضیه های مورد نظر را دقیقا بررسی کند و آنها را در معرض آزمایش قرار دهد مجدداً ارتباط این فرضیه ها را با مدارک موجود مطالعه نماید . اگر لازم باشد برای کسب دلایل تازه اقدام کند تا از طریق مشاهده یا آزمایش ارزش فرضیه ها را بررسی نماید پس از آزمایش فرضیه ها و مقایسه آنها بایکدیگر محقق بهترین فرضیه ها را انتخاب می کند و آن را به عنوان راه حل موقتی مسئله مورد بحث می پذیرد .
5- نتیجه گیری یا استنتاج – وقتی محقق فرضیه ای را با توجه به اشارات و دلالتهای آن و تطبیق آن با دلایل و مدارک موجود نپذیرفت و آنرا برای حل مسئله مناسب دید احترام به نتیجه گیری می کند و یک یا چند نتیجه را بعنوان اصل یا قاعده بیان بنماید این اصل وقاعده نیز آزمایش موقتی است یعنی اعتیاد آن تا زمانی است که مدارک و دلایل تازه ای که پایه این فرضیه را تزلزل کند بدست نیامده است .
روشهای بررسی و تحقیق و جمع آوری اطلاعات در روانشناسی
در روانشناسی برای جمع آوری اطلاعات و بررسی تحقیق فرضیه ها از روشهای مختلفی استفاده می شود روشهایی از قبیل مشاهده آزمایش پرسشنامه مصاحبه مطالعه موردی ودیگر روشها که به توضیح مختصر به هر یک می پردازیم .
روش آزمایش : روشی است که در آن بر آزمودنی شرایط ، حوادث و اقدامات تجربی بوسیله آزمایش کننده تحمیل می شود تا بدینوسیله روابط علت و معلولی بین آن تغییرات تحمیل شده بر رفتار آزمودنی مورد بررسی قرار گیرد مثلا یکی از مربیان در اثر مطالعه روشهای مختلف معلمان در اداره کلاس معتقد می شود که روش دموکرافیک در فهم شاگردان علاقه مندی ایشان به کار و رشد شخصیت آنها موثرتر از روشهای دیکتاتوری است این مربی برای این که فرضیه یا نظر خود را ثابت کند یکی یا چند گروه از شاگردان دبستان یا دبیرستان را انتخاب می کند وشرایط خاصی که با اصول دیکتاتوری و همچنین روش دموکراسی سازگار باشد ایجاد می نماید وکار شاگردان را در شرایط مختلف در نظر می گیرد وبا توجه به اصول وقواعد خاصی نتیجه اجرای هریک از روشها را تضمین می کند وبالاخره می تواند بوسیله آزمایش فرضیه یا نظر خود را تایید یا رد نماید .
در این آزمایش گاهی استفاده از ابزار و وسایل معین ضرروی است ولی آنچه در جریان آزمایش اهمیت دارد قدرت عقلانی محقق در ایجاد شرایط معین طرز استفاده از وسایل انتخاب و سایل یا افراد لازم توجه با آنچه در جریان آزمایش اتفاق می افتد درک دلالتها و اشاره های آنچه در آزمایش می بیند ونحوه کنترل او در مورد عوامل و شرایط خاصی می باشد .
روش مشاهده :
گاهی اجرای آزمایش برای بررسی علل و اسباب رفتار فرد ممکن نیست در این صورت رفتار او را در موقعیت های مختلف مورد مشاهده قرار می دهند معلمان می توانند با آسانی این روش را در موارد مختلف درکلاس به کار برند .
در جریان مشاهد باید جنبه های مهم رفتار را در نظر گرفت آنها را به موقع یاداشت کرد مشاهده کننده باید متوجه باشد که چه چیز رامشاهده می کند وهدف او باید مشخص باشد تمایل و طرز فکر خود را در بیان آنچه مشاهده می کند نفوذ ندهد . وبرای اطمینان از نتیجه مشاهده باید آن را چند بار تکرار کند یعنی مشاهده باید به دفعات انجام شود .
باید توجه داشت که مشاهده علمی با مشاهده اتفاقی تفاوت می کند آنچه که انسان ها به طور روزمره مورد مشاهده قرار می دهند به مشاهده اتفاقی یانامنظم شهرت دارد در حالیکه مشاهده علمی با دانش هدفی خاص با برنامه ای از پیش تعین شده انجام می گیرد واز این رو به این مشاهده اصطلاحاً مشاهده منظم گفته می شود ودر مشاهده منظم محقق می داند دنبال چه چیزی باید باشد وچه رفتارهایی را ثبت کند .
روش پرسشنامه :
از طریق پرسشنامه می توان رفتار افراد را مورد مطالعه قرار داد . بشخص محقق سوالاتی طر ح می کند و آنها را روی کاغذی می نویسد و برای افرادی که مطالعه رفتار آنها مورد نظر است ارسال می دارد برای اینکه فرد مورد مطالعه بهتر از هدف و کار محقق آگاه شود لازم است نامه ای که مشتمل بر توضیح وتشریح موزن ها هدف محقق از طرح آنها و علت انتخاب شخص یا اشخاصی معین از طرف محقق باشد ضمیمه پرسشنامه نماید .
نکات زیر در پرسشنامه است رعایت شود .
1- بقدر امکان خلاصه باشد .
2- موضوع مورد سوال آنقدر اهمیت داشته باشد که فرد یا افراد قسمتی از وقت خود را برای تهیه جواب آن صرف کند .
3- پرسشنامه باید به منظور جمع آوری حقایق تهیه وارسال گردد نه بخاطر کشف عقاید یا نظر و حدس دیگران
4- سوالات باید قابل فهم باشد بنابراین جمله ها باید ساده بیان شود تا فرد مورد مطالعه مقصود از سوال را درک کند .
5- سوالات باید با رعایت اصول منطقی تنظیم شود .
6- سوالات باید طوری طرح شود که تهیه جواب آنها دروقت کم بیشتر باشد .
7- پرسشنامه باید تضمین تعلیمات لازم جهت جوابهای مربوط باشد .
در تنظیم و ترتیب ونوع پرسش ها دقت کافی بعمل آید و انتخاب افرادی که برای آنها پرسشنامه ارسال می گردد باید طوری انجام گیرد که واقعا این عده نمایند . گروه مورد نظر باشند در ترجمه و تفسیر جوابهای رسیده باید نهایت دقت و بی طرفی را به کار برد .
روش مصاحبه :
یکی دیگر از روشهای معمول در روانشناسی وتعلیم و ترتیب روش مصاحبه حضوری است از طریق مصاحبه می توان مدارک و دلایل خاصی جمع آوری نمود و صحت و سقیم فرضیه ای را بوسیله آن تعیین کرد .
در مصاحبه باید هدف مصاحبه را برای فرد بیان نمود سوالاتی که محقق می خواهد از فرد مورد نظر بکند باید قبلا آماده کرده باشد پاره ای از خصوصیات پرسشنامه باید در مصاحبه رعایت شود اگر مصاحبه در مورد عده ای صورت می گیرد سوالات باید نسبت بهم یکسان باشد مصاحبه کنند باید اعتماد و اطمینان فرد مورد نظر را جلب کند وبه او بفهماند که منظور از مصاحبه و طرح سوال ها کشف علل و اسباب رفتار خاصی اوست و مطالب مورد بحث به هیچ وجه د راختیار دیگران گذاشته نخواهد شد . سوالات باید بطور واضح بیان شود و جواب های فرد مورد نظر به عبارتی که گفته می شود یاداشت گردد تفاهم مشترک باید بیان مصاحبه کننده وفرد مورد نظر موجود باشد روی این اصل اگر مصاحبه کننده قبلا اطلاعاتی درباره فرد مورد نظر کسب کند مفید خواهد بود شرایط مصاحبه و محل ودقت آن باید طوری تهیه شود که در جریان مصاحبه ونحوه سوال و جواب های موثر باشد .
روش مطالعه موردی 1
روش مطالعه فرد یا موردی به منظور مطالعه دقیق و کامل فرد و سوابق او صورت می گیرد این روش نه تنها در روانشناسی برای مطالعه یک فرد یا یک گروه به کار می رود بلکه در جامعه شناسی نیز برای مطالعه نحوه تشکیل و رشد و ترّقی موسسات ونقش آنها نیز قابل او است فروید موسس مکتب تحلیل روانی نیز این روش را در مطالعه رفتار افراد به کار می برد .
و از این راه بسیاری از فرضیه ها ونظر خود را درباره تشکیل شخصیت انتقال خصوصیات دوره کودکی به دوره بلوغ منشا وعلل رفتار غیر عادی از طریق مطالعه فرد و تاریخچه زندگی او مورد بررسی و آزمایش قرار داد . برای مطالعه فرد و درک زمینه های قبلی رفتار او باید :
شرایط تولد کودک جریان رشد او در دوره کودکی قبل از بلوغ ودوره بلوغ موفقیت کودک در خانواده و شغل والدین بهداشت بدنی و روانی والدین کودک روابط والدین با هم و با کودک نظر کودک نسبت به والدنش خود اندازه کنترل والدین در کارهای کودک موقعیت خانه وضع همسایگی برنامه روزانه کودک و ارتباط با گروه همسن مورد مطالعه قرار گیرد .
مطالعه هوش و استعداد های مختلف کودک رغبت های او پیشرفت او در جریان تحصیلی ونظر معلمان و سایر اعضاء مدرسه نسبت به او نیز برای شناختی فرد و پی بردن به علل رفتار او موثر است .
مطالعه فرد مصاحبه نیز وسیله خوبی است مطالعه کننده باید اطمینان فر د را نسبت بخود جلب کند با او تفاهم مشترک بر قرار سازد و فرد مورد مطالعه را آزاد گذ ارد تا آنچه در ضمیر دارد بیان کند . در روش مطالعه فرد جنبه های ذهنی یا شخصی فرد امتحان کنند زیاد موثر است نحوه برخورد فرد مورد مطالعه یا محقق نیز در ترجمه و تفسیر رفتار او تاثیر دارد معذلک از طریق مطالعه فرد می توان نظر کامل و جامعی درباره او پیدا کرد گذ شته او را مطالعه نمود وارتباط وضع فعلی او را با گذشته درک کرد حتی می توان نسبت به آینده او نیز اظهار نظر نمود .
محقق باید در تفسیر حقایقی که از طریق منابع مختلف درباره کودک به دست می آورد نهایت دقت را به خرج دهد ، اجرای این روش نه تنها در فهم علل رفتار کمک می کند بلکه در درمان رفتار غیر عادی افراد نیز موثر می باشد .
استفاده از روش آمار :
استفاده از آمار در روانشناسی ، جامعه شناسی ، اقتصاد ، علوم زیستی و آزمایش های مربوط به آنها ودر تعلیم و تربیت زیاد صورت می گیرد در اجرای آزمایش های روانی برای انتخاب نمونه یا گروه آزمایشی باید از روشهای آماری استفاده کرد برای این که گروه آزمایشی نماینده جمعیت یا مجموع افراد مورد نظر باشد باید در انتخاب آن از روش اتفاقی یا روش کنترل شده که نحوه انتخاب نمونه را از بیان جمعیت هایی که از دسته های مختلف تشکیل شده است بیان می نماید استفاده کرد تعداد گروه آزمایش باید طبق قوانین آمار باشد اگر مجموع چند صد نفر باشد گروه آزمایش باید 50 درصد مجموع را تشکیل دهد در صورتیکه مجموع افراد چند هزار باشد گروه آزمایش باید 10 درصد مجموع را تشکیل دهد .
برای طبقه بندی وتربیت معلومات و مفروضاتی که از طریق آزمایش یا از طریق دیگر به دست می آید و همچنین برای این که معلومات را دقیقا مورد بررسی قرار دهیم باید از آمار کمک بگیریم .
در اندازه گیری هوش ، استعداد های خاصی ، رغبت های افراد یا برای به دست آوردن میزان های دقیق در رشد واستعداد های کودکان در سنین ودوره های مختلف رشد وهمچنین برای تحقیق اعتبار و صحت آزمایش ها ودر نظر گرفتن همبستگی بیان عوامل مختلف نیز از آمار استفاده می شود .
آزمایش هایی که در زمینه زیست شناسی ، روانشناسی و جامعه شناسی به عمل آمده این حقیقت را روشن می سازد که خصوصیات بدنی ، روانی و اجتماعی و چگونگی پراکندگی و توزیع آنها بصورت منحنی عادی قابل تجسم می باشد ، یعنی اکثریت افراد از لحاظ قد ، وزن هوش ، سازگاری اجتماعی در حد متوسط قرار دارند و معدودی از افراد در دو سوی منحنی قرار می گیرند توجه به این امر در آزمایش های روانی و بررسی نتیجه آن ها مفید است .

فصل دوم
رشد
یکی از موضوعات مهم روانشناسی تربیتی همانطور که در فصل اول اشاره شد رشد می باشد.رشد از آغاز تشکیل سلول شروع می شود و قابل مشاهده و اندازه گیری است و آثار آن در جنبه های فیزیولوژیکی و رفتار انسان مشاهده و جلوه گر است یک معلم و یا مربی قبل از این که به پرکاری تربیتی و آموزشی و یادگیری اقدام می کند باید با ویژگیهای رشد و خصوصیات آن در طول دوران رشد خصوصاً‌ در دوره های خردسالی و کودکی و نوجوانی آشنا باشد و مسیر طبیعی زندگی را مورد مطالعه قراردهد:
تعریف رشد:تعاریف بسیاری از رشد شده است در یکی از تعاریف چنین ذکر شده:
رشد عبارتست از یک سلسله تغیرات کمّی و کیفی – جسمانی و روانی که از آغاز تشکیل نطفه (زیگوت)شروع می شود و به تدریج بسوی کمال در پیش است.
تغیراتی که در رشد حاصل می شود در نتیجه تعامل دو عامل طبیعت (رشد طبیعی) و محیط (رشد اکتسابی)بعمل می آید.شایان ذکر است که تغیرات رشد هم تغیرات کمّی را شامل می شود و هم تغیرات پیچیده کیفی که در طول دوران رشد جریان دارد.
از طرف دیگر در انسان غیراز رشد طبیعی و اکتسابی رشد دیگری ملاحظه می شود که او را در جهت الهی سوق می دهد بنابراین بخش دیگری از رشد انسان رشد متعالی می باشد که کاملاً تحت اختیار و اراده صورت می گیرد و در بحث هدف رشد بیشتر به توضیح آن می پردازیم.
هدف رشد:بطور کلی هدف رشد برای تمام موجودات زنده رسیدن به کمال و بزرگ شدن است و امّا در انسان هدف رشد عبارتست از خودشناسی یا خودشکوفایی تا از این طریق فرد بتواند با محیطی که در آن زندگی می کند سازگاری و تطابق لازم را پیدا کند.گاهی رشد به عنوان یک میل مورد نظر قرار می گیرد میل به انجام دادن چیزی که مناسب است او انجام دهد یا میل به این که او می خواهد یک فرد شود چه از نقطه نظر جسمانی و چه به لحاظ روانی.البته این که انسان ها چگونه این میل را ظاهر می سازند بستگی به توانائیهای ذاتی و تربیت آنها در دوران کودکی و نوجوانی و قبل از آن دارد.
در رشد متعالی که قبلاً ذکر شد خودشناسی و خودشکوفایی نقش بسیار مهمی در سلامت روانی ایفا می کند افرادی که به این خودشکوفایی و خودشناسی دست پیدا می کنند.این فرصت را پیدا می کند که هم سازگاری شخصی پیدا کنند و علایق و خواسته های خود را ارضاء نمایند و هم این که با محیط اجتماعی خود و استانداردهای جامعه تطابق و سازگاری لازم را پیدا می کند.درضمن قرآن کریم هدف رشد را هدایت،نجات و کمال مطرح می فرماید و معتقد است هر انسانی نمی تواند به رشد واقعی خویش دست یابد مگر اینکه دعوت خداوند را استجابت نماید و به او ایمان آورد و در سورة بقره آیة‌186 می فرماید ( پس دعوت مرا بپذیرد و به من ایمان آورند تا به رشد دست یابند)
اصول رشد
الگوی طبیعی رشد برای انسان در سنین مختلف از اصول و قوانین شخصی پیروی می کند این اصول علیرغم تفاوت های زیادی که بین انسان ها دیده می شود و درنیمه آدمیان بطور مشترک یافت می شود برای مطالعه رشد و فهم الگوی طبیعی رشد ضروری می باشند.و هدف مطالعه رشد اینکه الگوی طبیعی را برای کودکان و نوجوانان پیدا می نمائیم و همچنین بدینوسیله بدانیم که زمانیکه انحرافی در این الگوی طبیعی اتفاق می افتد چه وظایف و مسئولیت های در قبال آنها داریم در این فصل می پردازیم به اصول رشد که صاحب نظران رشد مطرح نموده اند.
1- رشد محصول مشترک طبیعت و تربیت می باشد:
الف – طبیعت: رشد طبیعی و ذاتی انسان خصوصیاتی را چه در بعد جسمانی و چه در بعد روانی بطور بالقوه فراهم می سازد و استعدادهایی را بطور درونی در فرد بوجود می آورد طبیعت انسان را عواملی چون غریزه و فطرت و وراثت می سازند.
سوائق و فطریات عبارت از خصوصیاتی هستند که بطور طبیعی از بدو تولد در انسان وجود دارند و خصوصیاتی تکوینی هستند.این خصوصیات بطور خودبخودی به رشد خود دست می یابند.فطریات،خصوصیات روانی هستند که اولاً از غرایز آگاهانه تر عمل می کنند و ثانیاً تنها درباره خصوصیاتی که تنها خاص انسان هستند بکار می روند مانند حقیقت جویی یا کنجکاوی یا خلاقیت و ابداع زیباجویی و عشق و پرستش و …
وراثت، خصوصیاتی را از طریق آنها از پدر و مادر یا نسل های گذشته به کودک منتقل می کند خصوصیاتی که از بدو تولد همراه فرد می باشند.امروزه مشخص شده است که وراثت هم در خصوصیات جسمی و هم در خصوصیات روانی تأثیر معینی بجای می‌گذارد.البته آنچه که مسلم است اینکه وراثت در رشد جسمی نقش بیشتری را ایفا می کند.
رشد قد،استخوان ها،رنگ مو،رنگ پوست و سایر اندامها و اعضای درونی و بیرونی بدن تا حدود بسیارزیادی تحت تأثیر وراثت می باشند در رشد روانی نیز امروزه مطالعات نشان می دهند که در خصوصیات هوشی و عقلی کودکان و حتی خصوصیاتی عاطفی و اخلاقی کودکان عامل ژنتیک نقش تعیین شده ای را می تواند برعهده داشته باشد.
ب- تربیت (رشد محیطی): رشد کودک از زمانی که متولد می شود تحت تأثیر عوامل گوناگون محیطی و تربیتی قرار می گیرد.منظور ازعوامل محیطی با عوامل تربیتی عوامل روانی اجتماعی هستند که از طریق انسان های دیگر در رشد وتربیت هر فرد دخالت خود را اعمال می کنند.رشد محیطی رشدی است که از طریق محیط انسانی و اجتماعی صورت می گیرد و استعدادهای بالقوه طبیعی انسان را بعمل می آورد.مهمترین عوامل انسانی که در رشد محیطی و تربیت نقش عمده ای را ایفا می کنند و هر یک خصوصاً در مقطع یا مقاطع معینی از رشد نقش ویژه ای بر عهده دارند عبارتند از:
1- محیط خانواده 2- محیط مدرسه 3- محیط همسالان 4- محیط اجتماع.
محیط خانواده- دوران کودکی انسان بطور کلی تپه از دوران کودکی حیوانات است بنابراین کودک در مدت زمان بسیار طولانی نیازمند مراقبت و نگهداری های خانوادگی است و بیشتر از هر محیطی تحت تأثیر محیط خانواده است.رشد جسمانی و روانی کودک خصوصاً در سالهای اول زندگی تا حدود زیادی به محیط خانوادگی و شرایط تربیتی پدر ومارد بستگی دارد.
محیط مدرسه، معمولاً بعد از خانواده دومین محیطی که انسان به آن پا می گذارد مدرسه است.محیط مدرسه با توجه به اینکه محیط بزرگتری از خانواده می باشد اولین رابطه های اجتماعی را با افراد غیر فامیل برای فرد فراهم می آورد.معلمان،مدیران و همکلاسان و کلیه کسانی که در محیط آموزشی مدرسه دست اندرکار هستند هر یک به نحوی در رشد جسمانی و روانی کودک اثر می گذارند.
محیط همسالان، گروه های سنی مشابه می توانند الگو و نمونة‌ خوبی برای رشد و تربیت کودک بشمار می آیند.گروه همسالان بطور مستقیم و غیرمستقیم در شکل گیری رد خود پنداری،یا تصور از خود کودک مبهم می باشد.زیرا کودک دائماً در حال ارزیابی خود از جهات هوش محبوبیت،صداقت و احساس مسئولیت و … از نظر گروه همسال خود می باشد.
محیط اجتماع: کلیة عناصر اجتماع صرفنظر از خانواده،مدرسه و همسالان می توانند در رشد کودک مؤثر واقع شوند رهبران جامعه افراد کوچه و بازار… و همه از عناصر اجتماعی می باشند که بطور مستقیم و غیرمستقیم در رشد هر فرد نقش معینی را برعهده دارند.
2- رشد دارای الگوها و طرح های قابل پیش بینی است.
انسان و حیوان هر دو از یک الگو و طرح معینی در رشد خود تبعیت می کنند در رشد قبل از تولد یک توالی و تربیتی زیستی معینی وجود دارد که در آن صفات معینی در فواصل ثابتی ظاهر می شوند در رشد بعد از تولد نیز این الگوی منظم زیستی همچنان آشکار و معلوم است.اگرچه ممکن است در مقایسه با رشد قبل از تولد در میزان رشد تفاوت های فردی بیشتری بچشم بخورد.مطالعات ژنتیک از کودکان در طول سالهای متمادی نشان داده است که رشد خصوصیات رفتاری نیز از یک الگوی منظم و معینی پیروی می‌کند و این الگو به میزان کمی تحت تأثیر محیط و تجربیات محیطی می‌باشد.
رشد جسمانی یک نمونه بسیار خوبی برای نشان دادن این الگو و طرح منظم و قابل پیش بینی می باشد.رشد جسمانی چه در دوران قبل از تولد و چه در دوران بعد از تولد دو قانون زیر تبعیت می کند:
قانون سری پایی و قانون مرکزی – پیرامونی‌ : براساس قانون اول رشد در سرتا سر بدن از سربه پا می باشد یعنی هرگونه پیشرفت و افزایشی در ساخت و کنش بدن ابتدا در ناحیة سر،سپس در ناحیة تنه و در انتها در ناحیة ساق پا صورت می گیرد.
براساس قانون دوم جریان های رشد جسمی از نزدیک به دور می باشد یعنی از محور مرکزی بدن به سمت حدود انتهایی بدن می باشد.
مثلاً در دورة قبل از تولد در جنینی سر و تنه قبل از آنکه دست وپا حتی بطور مقدماتی جوانه بزنند بخوبی رشد خود را کرده اند،به تدریج بازوها دراز می شوند و پس از بازوها،دستها و پس از دستها انگشتان رشد پیدا می کنند در بعد از تولد نیز کودک در استفاده از بدن ابتدا می تواند از بازوان خود استفاده کند قبل از آنکه بتواند از دستهای خود استفاده کند ودستهای خود را به کار می گیرد قبل از آنکه بتواند انگشتان خود را به تنهایی حرکت دهد .
در رشد روانی
از مطالعات رشد هوش نیز چنین بدست آمده است که رشد ذهنی از یک الگو و طرح شخصی پیروی می کنند این مطالعات نشان داده اند که بیشترین رشد هوش در سنین بین 16 تا 18 سالگی اتفاق می افتد.یا مطالعات ژان پیاژه نشان می دهد که رشد ذهنی درسنینی مختلف از قانون مندیهای خاص برخودار است و تفکر در هر دوره از طرح ها و الگوهای ذهنی شخصی برخوردار است.همچنین مطالعات دیگری،الگوهای شخصی طبیعی و قابل پیش بینی را در کنش های مختلف هوش مانند حافظه و استدالال نشان داده اند.
همچنین مطالعات دیگری نشان داده اند که کودکان خصوصاً در دوران طفولیت از الگوهای رفتاری عمومی تبعیت کرده اند در جنبه های مختلفی از رشد در این دوران مانند رشد حرکتی،رشد عاطفی- تکلّم ،رفتار اجتماعی رشد مفاهیم علایق و همانند سازی با دیگران الگوها و طرح های مشخص و منظمی یافت می شود.مثلاً کودک قبل از اینکه راه برود می ایستد و قبل از اینکه مربع را نقاشی کند شکل دایره را می کشد.در سنین بالاتر نیز قبل از اینکه صفات اولیه جنسی در او رشد یابند صفات ثانویه جنسی در او رشد پیدا می کنند در هیچ نمونه ای این نظم طبیعی وارونه نشده است.وانگهی این الگوهای عمومی بواسطة تفاوت های فردی در سرعت رشد نیز تغییر پیدا نمی کند.با این تفاوت که رشد ذهنی کودک با هوش بسیار سریعتر از رشد ذهنی کودک خیلی کودکان می باشد.
یکی دیگر از الگوها و طرحهای عمومی رشد.رشد واکنش های گروهی به واکنش های اختصاصی است هم در رشد حرکتی و هم در رشد ذهنی فعالیتهای گروهی همیشه بر فعالیتهای اختصاصی مقدم است.
جنینی ابتدا تمام بدنش را حرکت می دهد و از اینکه بتواند فعالیتهیا اختصاصی را از خود نشان بدهد عاجز است.کودک نوزاد بازوی خودش را در حرکتهای کلّی تکان می‌دهد.قبل از اینکه بتواند در گرفتن اشیاء یک واکنش اختصاصی از خود نشان بدهد در تکلم نیز کودک خردسال ابتدا لغات را بطور عمومی قبل از آنکه بتواند آنها را بطور اختصاصی بکار ببرد.بعنوان مثال او لغت «اسباب بازی» را بطور عمومی برای همة اسباب بازیها با اینکه قبل از آنکه بتواند نام هر اسباب بازی را بطور جداگانه ببرد.
3- تفاوت های فردی در رشد:
اگرچه الگوی رشد برای کلیه کودکان و نوجوانان یکسان می باشد و یک الگوی عمومی برای همة آنها می تواند مطرح باشد ولی در عین حال هر کودکی برای خودش دارای الگوی ویژه ای می باشد و با روش خاص خویش و با سرعت خاص خویش رشد می کند.برخی کودکان به شیوة گام به گام تدریجی و یکنواخت رشد می یابند.در حالیکه برخی دیگر بطور ناگهانی و جهش رشد می یابند.برخی کودکان از جنبش ها و حرکتهای کمّی برخوردارند در حالیکه برخی دیگر از جنبش ها و حرکتهای گسترده ای برخودردار هستند.بنابراین همة کودکان در یک سن مشابه ای به یک نقطه معینی از رشد می رسند یکی از روانشناسان دروة زندگی را به شاهراهی تشبیه کرده است که هر کس به تنهایی از این شاهراه عبور می کنند هر فرد اندازه شکل،توانایی و پایگاه رشدی را بدست خواهد آورد که بطور ویژه در هر مرحله ای از این شاهراه زندگی تنها مخصوص خود اوست.
تفاوت های فرد در رشد در هر مرحله بر اثر شرایط درونی و بیرونی اتفاق می افتد.بعنوان مثال رشد جسمانی هم به خصوصیات بالقوّة‌ارثی بستگی دارد و هم به عوامل محیطی نظیر تغذیه،بهداشت ،روشنایی،آفتاب می باشد.عوامل ارثی یعنی آیا فرد بطور طبیعی و ذاتی دارای نیاز هوشی قوی می باشد و عوامل محیطی نظیر اینکه آیا فرد در فعالیتهای ذهنی و هوشی تشویق می شود یا آیا فرد دارای فرصت های کافی برای تجربه و یادگیری می باشد.رشد شخصیت نیز تحت تأُثیر نگرش ها و روابط اجتماعی هم در محیط خانه و هم در محیط بیرون از خانه می باشد.نکته ای که قابل ذکر است اینکه تفاوت های فردی در سالهای اولیه کمتر قابل دقت و تشخیص است ولی هر چقدر که سن افزایش پیدا نماید این تفاوت به تدریج آشکارتر و هویداتر می‌شوند.
نکات کاربردی در رابطه با تفاوت های فردی برای مربیان و معلّمان:
دانستن این نکته که در میان کودکان و نوجوانان تفاوت های فردی وجود دارد به معلمان و والدین کمک خواهد نمود تا در مواجهة با خصوصیات رشد و یا اختلالات رشد بطور عملی تر و عینی تری برخورد نمایند.در این رابطه نکات زیر را می توان خاطر نشان ساخت:
1- اولاً از همة کودکان که در یک سن مشابهی قراردارند نباید انتظار داشت که به یک شیوه معینی رفتار کنند،مثلاً از یک کودک باهوشی طبیعی و هنجاری که از یک محیط فرهنگی محروم می آید نباید انتظار داشت که همانند یک کودکی که با همان توانایی هوش دارای والدینی است که در سطوح بالایی از تعلیم و تربیت قراردارند و فرزند خود را در آموزش هایش مورد حمایت و تشویق قرار میدهد از قدرت های تحصیلی یکسانی برخوردار باشد و یا ازیک میزان یادگیری برخوردار باشد.ثانیاً:تفاوت های فردی برای هر فردی اعتبار و مسئولیت ویژه ای بهمراه دارد و او را بصورت یک وجود منتقل مطرح می سازد و این ویژگیهای مستقل افراد است که مردم را به یکدیگر علاقه مند می سازد به عنوان مثال کودکی که در تفکرات و رفتارش از خود ابداع و خلاقیتی را می دهد در گروه همسالان خود بطور فعالتری شرکت خواهد کرد تا کودکی که در او هیچگونه ابداع و خلاقیتی وجود ندارد و درست همانند همسالان خود فکر می کند،صحبت می کنند و یا عملی را انجام می دهد. ثالثاً:‌برای کودکان و تربیت آنها از روشهای مشابه نمی توان استفاده کرد.ممکن است روش برای یک کودک مناسب با رشد و ما را با موفقیت روبرو کند ولی برای دیگری نامناسب با رشد و ما را با شکست روبرو می سازد.
بطور مثال ممکن است کودکی به روش کنترل قدرتمندانه از طرف اولیاء و مربیان پاسخ مساعدی بدهد.زیرا این روش به او احساس امنیت می دهد ولی کودک دیگری ممکن است در مقابل همین روش از خود مخالفت،و خشم نشان دهد یا یک کودک ممکن است در رقابت با سایر کودکان واکنش مناسبی از خود نشان دهد.در حالیکه کودک دیگری ممکن است در رقابت با دیگران دچار تنش گردد و رفتار عصبی از خود نشان دهد.

4-رشد دارای ابعاد مختلف و پیچیده است
همانطور که در تعریف رشد بیان شد ، رشد مجموعه ای از تغییرات جسمانی و روانی را در فرد شامل می شود . بنابراین در هر خصوصیتی از رشد باید به این مهم توجه داشت که این دو بعد اساسی رشد یعنی رشد جسمانی و رشد روانی هر دو در کار هستند و بطور تعاملی و ترکیبی در خصوصیات رشد وجود دارند . همچنان که گزل می گوید : «نتایج رشد بعنوان یک بافته ای موردنظر قرار می گیرند که در آن رشته ها و طرحهایی نمایان هستند» همبستگی و پیوستگی بین رشد جسمانی و رشد روانی بطور پیچیده و درهمی قابل ملاحظه و توجه است . ترکیب بدنی که به نوبه خود پیوستگی و ارتباط بین نواحی مختلف بدن را بهمراه دارد . با آمادگی و استعداد تربیتی و روانی ارتباط و مشارکت دارد . بین بلوغ جنس و رشد جسمی و الگوهای علایق و رفتار فیزیکی همراه و مشارکت محسوس و قابل ملاحظه ای وجود دارد . بنابراین هر رشد وپختگی در فرد نه تنها خصوصیت جسمانی بلکه خصوصیات روانی را نیز در فرد درگرگون خواهد کرد . بعنوان مثال در رشد راه رفتن که به نظر می رسد که یک رشد حرکتی و جسمانی است ولی در عین حال همراه با تغییرات حرکتی و جسمانی ، تغییرات روانی نیز بوقوع می پیوندند . کودک در طی مراحل مختلف راه افتادن (نشستن ، خزیدن ، ایستادن و بالاخره راه رفتن) علاوه بر کسب تغییرات مختلف جسمانی به لحاظ شناختی ، اجتماعی و عاطفی نیز که خود از ابعاد رشدروانی کودک می باشند ، دچار تغییرات و تحولات وسیعی نیز در رشد روانی خود از جنبه های مختلف شناختی ، عاطفی ، اجتماعی و اخلاقی می شود .
بنابراین در هر خصوصیت رشد باید تعامل و ترکیب هر دو بعد اساسی رشد (جسمانی و روانی) را مورد نظر قرار دارد . خصوصاً آنکه باید در نظر گرفت هر یک از این دو بعد اساسی رشد دارای ابعاد دیگری نیز می باشد و بنوبة خود هر یک ترکیبی از این ابعاد می باشند ما در رشد جسمانی هم با تغییراتی در اعضاء و جوارح بیرونی روبرو هستیم و هم با تغییراتی در اندام و اعضای درونی مواجه هستیم ، رشد روانی نیز جنبه های مختلف رشد شناختی رشد عاطفی ، رشد اجتماعی ، رشد اخلاقی را در بر می گیرد .

5-رشد دارای مراحل مشخص و معینی است .
رشد از ابتدای تشکیل نطفه تا پایان عمر به مراحل معین و مشخصی تقسیم می شود که هر یک ویژگیها و خصوصیات مخصوص به خود را دارا هستند . وجود این خصوصیات برجسته است که هر مرحله را از مرحله دیگر جدا می سازد و آنرا در بین سایر مراحل بطور ویژه ای مشخص می سازد . بنابراین برای جدا ساختن مراحل مختلف زندگی کافیست که این خصوصیات برجسته که سایر خصوصیات را در آن مرحله تحت الشعاع قرار می دهد مورد شناسایی قرار گیرند . مراحل رشد بصورت متوالی و پی در پی و بدون انفصال در جنبه های مختلف زندگی نمایان هستند . چنانکه راه رفتن کودک از نشستن ، خزیدن ، چهار دست و پا رفتن ، ایستادن وراه رفتن تشکیل شده است .
یا در مورد سخن گفتن نیز این توالی و جریان مرحله ای دیده می شود . بدین ترتیب که کودک ابتدا الفاظ نامفهومی را بصدا در می آورد ، بعداً واژه ها را بطور ناقص ادا می‌کند . سپس کلمه را به کار می برد و آنگاه به جمله سازی می پردازد .
البته باید توجه داشت که با توجه به وجود اصل تفاوت های فردی در رشد محدودیت‌های سنی که برای درنظر گرفتن مراحل رشد پیش بینی می شوند تنها بطور تقریبی قابل ذکر می باشند . حتی برخی از صاحبنظران برای مراحل رشد حدود سنی را مشخص نمی کنند و تنها این مراحل را با تغییرات بیولوژیکی و رفتاری آن مشخص می سازند . مراحل رشد بر اساس نظریات تئورهای صاحب نظران رشد بصورگوناگون تقسیم بندی شده است که در فصل بعد به توضیح بعضی از آنها می پردازیم ولی صرفنظر از نظریه های مختلف بطور کلی رشد دارای دوره های مهم زیر است .
دوره قبل از تولد که خود از مراحل مختلف تشکیل شده است . این دوره که در آن رشد بسیار سریع اتفاق می افتد عمدتاً رشد جسمانی و رشد ساختمان مدنی را دربرمی‌گیرد .
قابل ذکر است که توضیح مفصل رشد قبل از تولد در روانشناس رشد و کودک صورت می گیرد .

دوره های رشد بعد از تولد
1-دوره نوزادی (تولد تا 14 روزگی) infancy
در طول این دوره نوزاد تازه متولد شده باد به طور کلی خود را با محیط جدید خارج از بدن مادر تطبیق دهد . رشد در این دوره بطور موقت دچار وقفه و ایست می شود .
2-دوره طفولیت (2 هفتگی تا 2 سالگی) Baby hood
ابتدا کودک خصوصاً به لحاظ جسمانی درمانده است ولی به تدریح یاد می گیرد که عضلاتش را کنترل کند و نسبت به خود امیدواری و اطمینان بیشتر پیدا می کند . در پایان این مرحله اگر به کودک اجازه داده نشود که خود کارهایی را انجام دهد ناراحت می شود زیرا بتدریج می خواهد مس

دانلود مقاله بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه

اختصاصی از فی موو دانلود مقاله بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه در کتب دینی مقطع راهنمایی
پیشگفتار
مقتدای را همان علی(ع) است، همو که واژگان تاب بزرگی روحش را ندارند. با کدامین واژه می توان به توصیف آفتاب نشست؟ آنگاه که از روی سینه عبدود برخاست، اخلاص معنا گرفت. چون به همراه همسر و فرزندانش افطار خود را سه شب پیاپی به مسکین و یتیم و اسیر بخشید، خودخواهی ها رخت بربست و دگرخواهی معنا و مفهومی تازه یافت.آن شب که ضربه شمشیر ابن ملجم بر فرق نازنینش نشست، واژگان محبت و گذشت در برابرش به زانو درآمدند.
او که عارفان و مجتهدان، پدر عرفان و پیشوای زاهدان می نامند. هم او که شجاعان و دلیران، او را مظهر شجاعت و جوانمردی، عدل پیشگان و دادخواهان او را سرمشق دادگستری، حکمرانان و کارگزاران حکومتش را نمونه اعلای حکومت انسانی، فیلسوفان و اندیشمندان او را در قله های حکمت و دانایی و مددکاران عالم وی را نمونه دستگیری می دانند.
به راستی گفتار و کردار آن پیشوای سترگ مانند آب حیاتی از چشمه سار زلال هستی می جوشد و در جویبار اجتماع جاری می شود و روح تعالی می دهد.
درخشش نور حق در جمال علی (ع) چنان تابناک است که دیده ها را توان تماشای آن نیست. علی(ع) اقیانوسی است که کرانه اش سراسر هستی را پوشانیده است. خورشید محبت علی(ع)، روشنایی دل عاشقان و نورافشان پرده های زمان است.
اینک که کالبد زمان با نام زیبای او حیاتی تازه یافته، در دریای موج کرامت هایش غور می کنیم و واژه هایی از فضل و تربییت برمی چینیم و آن را ره توشه راهمان می سازیم. آموزه های نورانی اش را پاس می داریم؛ زیرا پویا، شیوا، انسان ساز و حیات آفرین است. بر عجز و ضعف خویش معترفیم ، چرا که از اقیانوس بیکران کلامش همان قدر می دانیم آن ایستاده بر ساحل دریا از عمق و وسعت و عجایب دریا می داند. جز به قدر وسعت دیدمان نمی بینیم.
واپسین کلاممان این است: ای علی، ای که زادگاهت بیت الله، زندگانی ات عبدالله، وجودت محو ذات الله، پیکارت فی سبیل الله، سخنانت نورالله، سیمایت تجسم صفات الله، و سرانجامت فنای فی الله است!ما را از زلال هدایت نصیب فرما، دل هایمان را از دریای کمالات سیراب و مشام جانمان را از بوی خوش علوی سرمست گردان؛ که در هر حال پیوندمان با اهل بیت(ع) ناگسستنی است.
امید آن دارم که تلاش اینجانب مقبول طبع شما تربیت یافتگان مکتب اهل بیت(ع) قرار گیرد.

چکیده تحقیق
دراین تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی پرداخته ایم و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی و جمع آوری نظرات،توصیه ها و سیره عمل آن حضرت درباره تربیت اجتماعی می باشد.تحقیق بر این نظر بود که به این سوال کلی پاسخ دهد که :
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) اصول و روش های تربیت اجتماعی کدام است؟
در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام کرده ایم.در رابطه با تربیت اجتماعی اصول و روش هایی را با توجه به دیدگاه امام علی(ع) استخراج نموده ایم که از این قرار است:ارزش اخلاقی اجتماعی زیستن، اصل عدالت اجتماعی،اصل عدم استرحام و ذلت ناپذیری،اصل عدم انظلام و ستم ناپذیری،اصل کرامت و تکریم در روابط اجتماعی،اصل شورا، اصل امربه معروف و نهی از منکر،اصل زهد، اصل قناعت، اصل کفاف.
در ادامه با عنایت به توصیه ها و احادیث از امام علی(ع) فرضیه های تحقیق که در قالب اصول و روش های تربیت اجتماعی بیان شده بودند را اثبات نموده و در پایان به بیان پیشنهادات پرداخته ایم.
مقدمه
اسلام و حکومت اسلامی پدیده ای الهی است که با به کار بستن دستورات آن و نیز تلاش برای تداوم و حفظ آنها سعادت فرزندان خود را در دنیا وآخرت به بالاترین درجه تأمین می کند و قدرت آن را دارد که قلم سرخ بر ستمگری ها و چپاول گری ها و فسادها و تجاوزها بکشد و انسان ها را به کمال مطلوب خود برساند و مکتبی است که برخلاف مکتب های غیر توحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ای ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی او نقش دارد فروگذار ننموده است و موانع و مشکلات سر راه تکامل را در اجتماع و فرد گوشزد نموده برای رفع آنها کوشیده است.
بقای اجتماعی مسلمین و ادامه این حیات به صورت مؤثر و گسترش فرهنگ اسلامی در جهان کنونی ایجاب می کند که تربیت اجتماعی اسلام به گونه ای عمیق تر و جامع مورد مطالعه قرار گیرد و در شکل برنامه های آموزشی، تربیتی، تبلیغی در مراکز آموزشی در کلیه مقاطع ابتدایی تا دوره های مطرح عالی و در برنامه های هنری در رسانه های جمعی به دانش پژوهان و مردم عرضه گردد.
جنبه اجتماعی و سیاسی حیات مسلمین و تربیت اجتماعی اسلام در طی زمان های گذشته مورد بی توجهی و غفلت قرار گرفته است.بینش های تک بعدی و یا سوق دادن تعلیم و تربیت اسلامی به سوی فردگرایی و انزوای از جامعه و مسئولیت اجتماعی موجب عقب ماندگی و غفلت اعظم مسلمین از فرهنگ جامع و تمام عیار اسلام گردیده و به علاوه استعمار در چند قرن اخیر با اسلام به خصوص وجه اجتماعی- سیاسی این مکتب به مبارزه برخاسته و با دسیسه ها و فریب های علنی و غیر علنی سهمی در تضعیف اسلام در جهان داشته است.پویایی و تحرک و رشد جامعه اسلامی در میان دیگر جوامع انسانی به منزله عزت آیین اسلام است. بر حق بودن و رسالت دین خاتم ایجاب می کند که امت اسلامی از حیات مستقل، پویا، قدرتمند و متشکل برخوردار باشد.این امر منوط بر این است که دیدگاه های اصیل اسلام تبیین شود.
رعایت حقوق اجتماعی، پاسداری از کیان اسلام و حراست از ناموس و عزت اسلامی و تلاش در راه بهبود و ترفیع سطح زندگی مادی و معنوی و تأمین مصالح مسلمین از اهم ضروریات اسلام و جزو وظایف الهی هر فرد مسلمان است و بدون دستیابی همگان به بینش همگون و صحیح از دیدگاه اجتماعی اسلام زمینه های تشکیل امت اسلامی و وحدت پایدار فراهم نخواهد شد و احساس مسئولیت در قبال آیین و امت به وجود نخواهد آمد و خوی تعاون نسبت به هم نوع به ویژه مسلمین کمتر ظهور خواهد کرد و روحیه فداکاری و ایثار در راه حق و ایصال به محبوب کندتر به بار می نشیند.
با عنایت به این امر که تاکنون اثر عمده ای در رابطه با دیدگاه های امام علی(ع) در باب تربیت اجتماعی تدوین نشده بود و تربیت اجتماعی مسئله مهمی در شکل گیری هویت و شخصیت هر انسان می باشد و امام علی(ع) نیز به این امر توجه شایان داشته اند و به هنگام بیان مسئله تحقیق متذکر شدیم که درصدد بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در خصوص تربیت اجتماعی هستیم، لذا سؤالاتی که برای انجام تحقیق و پاسخگویی به آنها در نظر گرفته شده عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) اصول تربیت اجتماعی با توجه به دیدگاه امام علی(ع) کدام است؟
3) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) روش های تربیت اجتماعی چیست؟
4) میزان استفاده و بهره گیری ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربیتی چقدر است؟
5) آیا مسائل تربیتی مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟
فرضیات تحقیق نیز بر اساس همین سؤالات در نظر گرفته شد و محقق در طول مدت تحقیق سعی نمود که در جهت پاسخ دادن به سؤالات فوق به بررسی فرضیه های تحقیق اقدام نماید. اهدافی که برای انجام تحقیق در نظر گرفته شد عبارتند از: آشنا کردن والدین و مربیان و دستندرکاران نظام تربیتی با دیدگاه تربیتی امام علی(ع) درباره تربیت اجتماعی و جمع آوری نظرات و سیره عملی آن بزرگوار به صورت اصول و روش های تربیت اجتماعی و معرفی نهج البلاغه به عنوان یک کتاب جامع تربیتی که در اختیار علاقمندان قرار گیرد.با توجه به اینکه پژوهش در زمره تحقیقات تاریخی قرار می گیرد ،بنابراین به عنوان منبع پژوهش از کلیه کتب روایی، تاریخی و تحقیقات ارائه شده در این زمینه بهره گرفته شد و از روش توصیفی- تحلیلی استفاده نموده ایم، در ابتدا به شناسایی و گردآوری منابع موردنیاز پرداختیم و پس از گردآوری اطلاعات، طی دو مرحله به مطالعه کلی واجمالی و نیز مطالعه عمیق همراه با فیش برداری و ثبت موضوعات موردنظر پرداختیم.
پس از انجام فیش برداری به طبقه بندی اطلاعات در رابطه با تربیت اجتماعی و با مطالعه منابع موجود در ارتباط با اصول و روش های تربیت کودک و استنباط اصول و روش ها با استفاده از دیدگاه تربیتی امام علی(ع) پرداختیم .

فصل اول
کلیات تحقیق:
1) بیان مسئله
2) اهداف تحقیق
3) ضرورت تحقیق
4) فرضیات تحقیق
5) روش تحقیق
6) تعریف اصطلاحات و واژه ها

1- بیان مسئله
یکی از اساسی ترین بخش های تربیت، تربیت اجتماعی است که از جایگاه ویژه ای در فرایند تعلیم و تربیت برخوردار می باشد.تربیت اجتماعی نه تنها یکی از اهداف آموزش و پرورش است بلکه تحقق آن یکی از وظایف اصلی آموزش و پرورش می باشد و باید به کاربرد بسیار مهم آن در توسعه فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی نیز باید توجه نمود. به ارتباط آن با روند توسعه در هر جامعه ای تأکید کرد. روابط نامناسب برخی از افراد دچار ناسازگاری های اجتماعی ، نداشتن روابط اجتماعی مطلوب با دیگران که باعث آسیب دیدگی از دیگران می شود،نابسامانی های اجتماعی ، برخوردهای غلط اجتماعی، با وجود مشکلات موجود چه راه حل ها و چه روش هایی را برای تربیت اجتماعی افراد به کار ببریم.
عده ای از روان شناسان بر این باورند اگر روابط بین فردی بین افراد خوب باشد، سلامت روانی انسان مورد تهدید قرار نمی گیرد و جامعه شناسان معتقدند که روابط اجتماعی مطلوب اجتماعی و همگونی و اشتراک رویه باعث وحدت اجتماعی می شود. به علاوه این امر موجب موفقیت و پیشرفت مردم یک جامعه می گردد و تسهیل در امور ارتباطات ، رضایت خاطر برای انسان ها به دنبال دارد.
ما در جامعه ای اسلامی زندگی می کنیم و مشی حاکم بر نهاد های اجتماعی این جامعه باید متأثر از دیدگاه های اسلامی باشد.دین مبین اسلام با هدف تربیت بشر، انسان سازی و رشد فضایل و رساندن بشر به تکامل و مقام قرب ذات باریتعالی طراحی و توسط رسول گرامی اسلام و امامان معصوم به بشریت عرضه شده است.لذا درصدد هستیم تا تربیت اجتماعی را از منظر امام علی(ع) مورد بررسی قرار دهیم.
به طور مسلم تبیین هر چه بهتر نظرات حضرت علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی راه گشایی تربیت صحیح افراد جامعه اسلامی است و در خصوص بهتر شکل بخشیدن به اجتماع و مناسبات حاکم بر آن می توانیم از اندیشه های زلال علی(ع) بهره گرفت .و با الهام از دیدگاه های امام علی(ع) اصول، روش ها، اهدافی را در این باره استخراج نماییم و راه حل ها و روش هایی برای تربیت اجتماعی افراد به کار ببریم و در این رابطه سؤالاتی مطرح می گردد که به جهت پاسخگویی به آنها نیازمند تحقیق هستیم.
سؤالات پژوهش عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) اصول تربیت اجتماعی با توجه به دیدگاه امام علی(ع) کدام است؟
3) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) روش های تربیت اجتماعی چیست؟
4) میزان استفاده و بهره گیری ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربیتی چقدر است؟
5) آیا مسائل تربیتی مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟

2 - اهداف تحقیق
1) معرفی نهج البلاغه به عنوان یک کتاب جامع در مسائل تربیتی
2) بررسی تطبیقی مسائل و اهداف اجتماعی تربیت با آنچه که در نهج البلاغه آمده است.
3) بررسی دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه نسبت به مسائل تربیتی به طور اعم و نسبت به اهداف اجتماعی تربیت به طور اخص
4) ارائه راه کارهای مناسب برای توسعه اهداف اجتماعی تربیت با توجه به آنچه که در کتاب نهج البلاغه آمده است.
5) جمع آوری نظرات، توصیه ها و سیره عملی آن حضرت درباره تربیت به صورت منبعی که در اختیار معلمان ،مربیان ودست اندرکاران آموزش و پرورش و دیگر و سایر علاقمندان قرار گیرد.
6) هدف کاربردی تحقیق عبارت است از ارائه راهبردهایی برای تربیت اجتماعی جهت افزایش کارایی جامعه اسلامی و تسریع روند توسعه در آن.

3- ضرورت تحقیق
در نظامی که مبتنی بر دین مبین اسلام است و تمام نهادهای اجتماعی آن باید به صورت عملی دستورات اسلام را سرلوحه برنامه ها و فعالیت های خود قرار دهند،بررسی دیدگاه امام علی(ع) امری ضروری است ، خصوصا در نظام تعلیم و تربیت رسمی که وظیفه اصلی تربیت فرزندان را بر عهده دارند این ضرورت بیشتر احساس می گردد.
در مورد دیدگاه های تربیتی امام علی(ع) در کتب و تحقیقات مختلف، مطالبی به صورت پراکنده ذکر شده است،
اما تاکنون اثر مستقل و نسبتا جامعی که به جمع آوری نظرات و سیره امام علی(ع) در رابطه با اصول و روش های تربیت اجتماعی باشد، تدوین نشده است. لذا بر اساس این ضرورت و نیاز آنها پژوهشی در این زمینه احساس می شود و لازم است چنین پژوهشی انجام شود تا به صورت منبعی مورد استفاده مربیان و دست اندرکاران و علاقمندان به تربیت و والدین قرار گیرد.
4- فرضیات تحقیق
1) مسائل مطرح شده پیرامون اهداف اجتماعی تربیت مطابق با دیدگاه امام علی(ع) و الهام گرفته از کتاب شریف نهج البلاغه است و علی(ع) مسائل تربیتی را به بهترین صورت و شکل ممکن ارائه کرده است.
2) عدالت اجتماعی اصل تربیتی، و سپردن مسئولیت در حد توان و رعایت حقوق افراد و روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
3) توجه به زهد به عنوان زیستی شایسته، مشورت، امر به معروف و نهی از منکرو روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
4) توجه به اصول عدم استرحام و ذلت ناپذیری،عدم انظلام و ستم ناپذیری، کرامت و تکریم در روابط اجتماعی و روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
5- روش تحقیق
براساس ماهیت موضوع مشخص می شود که موضوع تحقیق امری نظری است ،در این تحقیق از روش کتابخا نه ای استفاده می شودو در زمره تحقیقاتی است که روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد.
در این تحقیق پس از دسترسی به منابع متعدد مطالب ،فیش برداری،دسته بندی نموده وبا تعمق واستنباط گزارش تحقیق خود را ارائه داده.
6) تعریف اصطلاحات و واژه ها
تعریف هدف و نقش هدف
هدف نقطه ای است که انسان به طرف آن حرکت می کند.هدف، جهت زندگی و جهت کوشش های انسان را روشن می سازد . اعمال بدون هدف فعالیت هایی عقیم و بدون نتیجه اند، فعالیت هایی عبث و بیهوده که ثمری به دنبال ندارد و هدر دادن نیروها و امکانات، نتیجه واقعی آن است. تعیین هدف به فعالیت ها معنا می بخشد و به افراد برای انجام فعالیت ها ،انگیزه و نیرو می بخشد.
اهداف همچنین معیارهای ارزشیابی و سنجش فعالیت هایند.میزان تحقق اهداف مقیاس و ملاکی است برای تعیین صحت مسیر پیموده شده و مناسب بودن روش های به کار گرفته شده و همچنین درستی اقدامات در دست اجرا. با توجه به اهداف است که اشتباهات مسیر تصحیح می شود و فعالیت ها در مسیر و کانال اصلی خود هدایت می شود.اهداف همچنین تابلویی از فلسفه و حقانیت افکار و اعمال تعقیب کنندگان آن است.دکتر شریعتمداری در کتاب"جامعه و تعلیم و تربیت" برخی نقش های اهداف تربیتی را برشمرده است:
1) هدف های تربیتی جهت تجربیات، فعالیت ها، مطالعات و بحث های معلم و شاگرد را تعیین می کند.
2) هدف های تربیتی نقطه ای را که کلیه افراد در فعالیت های آموزشی و پرورشی به آن توجه دارند، مشخص می سازد.
3) هدف های تربیتی کوشش های افراد و گروه های شاگردان و معلمان را هماهنگ می سازد.
4) هدف های تربیتی معلمان و شاگردان را برای شرکت در فعالیت های متنوع تربیتی تحریک می کند.
5) هدف های تربیتی اساس ارزش سنجی پیشرفت بر شاگردان و افراد را تشکیل می دهند
فواید و اهمیت تعیین هدف:
وجود هدف برای نظام ،خود دلیل موجودیت و ارزش وجودی آن نظام است.جلوی هوس ها و بی بندوباری ها را می گیرد.مسئولان تربیت را متعهد می سازد که در سو و جهتی که مقصد و منظور است گام بردارند و از سردرگمی نجات پیدا کنند.وجود اهداف در یک نظام نوع تلاش ها و کیفیت ها را معین می کند.
به مربی نشان می دهد که چه باید بکند و آیا آنچه که انجام می دهد کافی است؟ جلوی کوشش های بی ثمر و سرسری را می گیرد و از تلاش های بیهوده و ضایعات در وقت و سرمایه گذاری جلوگیری می نماید.
وجود هدف برای ما معین می کند که سرمایه گذاری درباره یک امر چقدر باید باشد،آیا این سرمایه گذاری ارزنده است یا خیر؟ در این راه چه سازماندهی هایی مطرح باشد و چگونه باید به پیش رفت؟ و بالاخره وجود هدف مقیاسی برای کار و تلاش مربیان، حدود و شرایط اقدامات، پیش بینی و تهیه وسایل و امکانات، جهت دادن حرکت و فعالیت، تعیین شرایط و ضوابط و معنی دار شدن یک نظام است. در سایه آن می توان به پوچی و بیهودگی یک نظام و یا ارزش دار بودن آن پی برد.
تعریف تربیت
تربیت از ریشه ربّو و به معنی افزایش و نمو است و به معنی پروردن، پروراندن، پرورش دادن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن و به معنی تغذیه و مراقبت کودک را عهده دار شدن و به دقت درباره او سرپرستی کردن تا اینکه دوره کودکی را تمام کند.این رسیدگی شامل قوای ادراکی وعقلی او نیز می شود.
واژه تربیت با توجه به ریشه آن به معنی فراهم کردن و فراهم آوردن موجبات فزونی و پرورش است .

تربیت عبارتست از ایجاد تغییرات مطلوب در جسم وجان آدمی و مراد از تغییرات مطلوب، رشد کامل نیروهای وجودی و استعدادهای نهفته در انسان به گونه ای متوازن و متناسب است.
تربیت از قوه به فعل رساندن استعدادهای نهفته و فطرت در جهت الهی شدن اوست .
اهداف تربیت
در اینکه انسان را چگونه تربیت کنیم باید ببینیم که هدف از آفرینش و زندگی چیست؟
کسانی که با دید و بینش مادی به هستی می نگرند، قهرا زندگی رامنحصرا در دنیا و تکامل انسان را تنها یک تکامل مادی و موفقیت را تنها در رفاه و بهره گیری بیشتر از طبیعت می دانند. در نظر این گروه تربیت وسیله ای است که مردم در بهره گیری مزاحم هم نشوند.برخورد بد نداشته باشند، درکنار هم مزاحم رفاه یکدیگر نباشند، نظم و نوبت و بهداشت و مقررات را مراعات کنند. این هدف چون مایه.و محتوای معنوی قوی ندارد بسیار ساده و سطحی است که حتی مربیان اینگونه اهداف، با پیش آمدکوچکترین مسئله هدف را رها می کنند.نمونه آن را در توحشی که در دنیای تمدن است با چشم خود می بینیم که چگونه با به دست گرفتن قدرت، تمام مقررات را زیر پا می گذارند و برای خود حق "وتو" قرار می دهند و سرمایه مردم را می ربایند و قتل عام ها و جنایت هایی می کنند که قلم از نوشتن آن شرم دارد.
اما در جهان بینی الهی هدف تربیت چیز دیگری است . در این دید هدف از تربیت آن است که انسان با شناخت عمیق خود راه خدا را انتخاب کرده و بنده او شود.هدف آن است که انسان خود را در محضر خدا ببیند.
شاید بتوان با توجه به آیات و روایات اهداف تربیت اسلام را به چند دسته و درجه تقسیم کرد:
اهداف جسمانی، اهداف اجتماعی و سیاسی، اهداف انسانی، اهداف فکری ، اهداف نهایی که همان رضای خداست.
اجتماعی بودن
به آن صفات و خصایص شخص گفته می شود که او را برای همکاری با دیگران راهنمایی می کند.
اجتماعی شدن :فرایندی که به وسیله آن ، فرد راه ها، افکار، معتقدات، ارزش ها ، الگوها و معیارهای فرهنگ خاص خود را یاد می گیرد و آنها را جزو شخصیت خویش می نماید.
هدف های تعلیم و تربیت:برحسب مقتضیات زمان و مکان متغیرند.امروزه بیشتر متخصصان تربیتی در دو هدف زیر موافقت دارند:
1) کمک به رشد و تکامل طبیعی فرد، 2) جاویدان و غنی ساختن مهارت ها و ارزش های سودمند اجتماعی.
اصولی در اهداف تربیت اجتماعی
انسان موجودی است که برای ادامه حیات خود به دیگران نیازمند است و باید در جمع زندگی کند . به همین نظر بخشی از اهداف تربیت متوجه این جنبه باید باشد. جمع برای ما دارای اهمیت است ، از آن بابت که زبان ، فکر، عواطف، تمدن و فرهنگ انسانی همه ناشی از حیات جمعی و تحت تاثیر آن است.
انسان ها در نظام تربیتی اسلام هر یک چون قطره ای هستند که می بایست با دیگر قطرات پیوستگی داشته و از همبستگی و اتحاد آنها جوی و سپس رودی تشکیل گردد و به سوی اقیانوس ابدیت جاری و روان شود و البته این رود در سر راه خود به سوی مقصد، هر آنچه پلیدی و خاشاک است بشوید و محیط را پاک و سالم سازد.
از اصول مهم در تربیت اسلامی رعایت نقش محیط به معنای عام کلمه و بخشی از آن محیط انسانی و نوع روابطشان با یکدیگر است.
وظایف و تعهدات و نیز مسئولیت مشترک برای همه انسان هاست که در تربیت، وصول بدانها به عنوان بخشی از اهداف تربیت قرار می گیرد و در تربیت اجتماعی براساس نظام و ضوابط اسلامی و آنچه در نهج البلاغه ذکر شده به شرح این اصول می پردازیم.

نهج البلاغه:
کتابی است که در وضعیت کنونی شامل 239 خطبه، 79 نامه و 472 کلام از کلمات قصار حضرت علی (ع) می باشد. که در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، کلام و عقاید، مواعظ و احتیاجات صادر شده است. که توسط سید رضی جمع آوری و در کتابی به نام نهج البلاغه نوشته شده است.

تربیت اجتماعی را از کجا باید آغاز نمود؟
اولین آیات منزل را حضرت محمد(ص)که اینک رسول خداست بر خدیجه زوجه اش و بر علی بن ابیطالب که ده ساله است خواند و این دو نفر که هوش و استعداد کافی داشتند به گوش جان شنیدند و آیات آن را حفظ کردند .
"در کتاب پیامبر از زین العابدین رهنما" در صفحه 309 می خوانیم در همان شب وحی، علی بیش از فرزندان خدیجه به کارها و گفتگوهای محمد و خدیجه مجذوب شد و همان چند آیه ای که بر محمد نازل گشته بود ،بر روی پوست بره نوشت و از بر کرد .
با توجه به اقدام پیامبر که به محض بعثت نزدیکترین کسان خود را هدایت فرمود "وانذر عشیرتک الاقربین" (نخست خویشان نزدیک را از خدا بترسان ) نتیجه می گیریم که تربیت اجتماعی برای هر کس از خانه شروع می شود و این کار به چند دلیل تقدم دارد:
1- معمولا اهل خانه زودتر از سایرین سخن را می شنوند و می پذیرند.زیرا به طور کلی اهل هر خانه هر یک از اعضای همان خانواده مخصوصا پدر و مادر را صادق و بی غرض می دانند.
2- خانه معمولا محل تفاهم است و دلسوزی و رأفت در آن وجود دارد.
3- به واسطه رفع نیازهای اولیه زندگی که در خانه صورت می گیرد،پیوند اجتماعی بیشتر است و حرف شنوی نیز معمولا بیشتر است.
4- در خانواده برسر قبول یک فکر یا رفتار صحیح زودتر می توان به توافق رسید و برای یک عقیده صحیح طرفدارانی فراهم نمود تا آنرا اشاعه بدهند و اصلاحات به وجود درآورند.
چنانچه کسی در امر به معروف و نهی از منکر که در خانه می کند موفق نشود باز هم با دیدی مثبت و مساعد می توان بدان نگریست و و از جمله نتایج تربیتی زیر را گرفت:
الف)اگر سخن مسموع واقع نمی شود شاید در گفتارگوینده یا روش برخورداو نقصانی است که بایدکشف کند و رفع نماید."ادع الی ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه"،(بخوان به سوی پروردگارت از روی حکمت و پند نیکو) .
ب) در صورتیکه عضو، مسئول خانه خود را ناموفق دید با صبر و بردباری به خودسازی می پردازد و زبان خود را با زبان علمی و اجتماعی روز انطباق می دهد، بدون اینکه عقیده صحیح خویش را ازدست بدهد. بدین ترتیب خود را برای گسترش اعتقاد در سطح خارج از خانه آماده می کند.

فصل دوم
پیشینه تحقیق

1) پایان نامه ها
2) کتاب ها
3) مقالات

پیشینه تحقیق
برای پربارتر شدن هر پژوهش و تحقیقی، استفاده از پژوهش ها وتئوری هایی که در رابطه با آن موضوع خاص موجود است و توسط محقق گذشته ای انجام گرفته می تواند در کلیه مراحل تحقیق محقق را یاری و راهنمایی کند تا راه رفته دیگران را تکرار ننموده یا در جهت غنی تر شدن کلیه مراحل تحقیق خود از آنها به خوبی استفاده نماید.
لذا در این زمینه به بررسی تحقیقاتی که پیرامون موضوع مورد تحقیق انجام گرفته ،اقدام شد.ابتدا به پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش مراجعه نمودم.در این پایگاه علوم تربیتی با دو اثر که در رابطه کمی با موضوع با عناوین دیگر بود آشنا شدم. لذا برای بررسی بیشتر به مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران(وزارت علوم و تحقیقات و فناوری)، کتابخانه دانشکده علوم اجتماعی مراجعه نمودم اما در این مرکز نیز تحقیقی تحت این عنوان دسترسی پیدا نکردم و در کتابخانه های دانشگاه تربیت مدرس با دو مورد تحقیقاتی و با مراجعه به ساختمان فجر (مرکز تحقیقاتی) یک مورد تحقیقاتی که مرتبط با موضوع مورد بحث بود آشنا شدم . در پایان با مراجعه به کتابخانه دانشکده محل تحصیل این کار را ادامه دادم.حال به تعدادی از تحقیقاتی که در رابطه با موضوع بنده ولی با عناوین دیگری می باشد، اشاره می کنم.

الف) پایان نامه ها
1- تربیت اجتماعی کودک از نظر اسلام (رساله کارشناسی ارشد)
پژوهشگر: اسدالله عباسی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی ، 1375
در این تحقیق عوامل مؤثر در تربیت اجتماعی از نظر اسلام که خانواده، مدرسه، دوستان و معاشران را نام برده و اهداف تربیت اجتماعی را در جامعه برادری، همکاری، عدالت و رعایت حقوق یکدیگر و وفای به عهد می داند. لذا در زمینه موضوع پایان نامه خود سعی کردم هر مطلب مفیدی که راجع به موضوع انتخاب شده وجود دارد را گردآوری نموده تا ان شاءالله مورد قبول و استفاده قرار بگیرد.
2- بررسی تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه(رساله کارشناسی ارشد)
پژوهشگر: مهری محمدی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس ، 1375 ،به راهنمایی قائمی
در این تحقیق به بررسی مفهوم، اهداف، و روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه می پردازد و فرضیه های تحقیق عبارتند از:1- مفهوم اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با مفهوم سازگاری اجتماعی متفاوت است. 2- اهداف تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با اهداف سازگاری اجتماعی متفاوت است.3- روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با روش های سازگاری اجتماعی متفاوت است.
از انسان که موضوع تربیت است و ویژگی های او بحث شده است.در بخش های دیگر این رساله اصالت و ویژگی های جامعه مطالعه شده است. و نهایتا روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه ، از نظر کمیت و کیفیت و از نظر شرایطی که روش ها در آن به کار گرفته می شودمد نظرقرار گرفته است.
3- دیدگاه اسلام درباره اهمیت و لزوم پرورش اجتماعی
پژوهشگر: غلامرضا مدبر عزیزی وزارت آموزش و پرورش- معاونت پرورشی، 1374
دراین چکیده مقالات مجامع علمی جایگاه تربیت پرورش اجتماعی ازدیدگاه اسلام موردبررسی قرار گرفته بود.
4- اهداف معنوی تربیت از دیدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: احمد حمزه خانی
راهنما: علی قائمی
مشاور:حسن آموزگار
در این تحقیق نویسنده به بعضی از موضوعات در قالب بخش اهداف معنوی تربیت که بالغ بر شش فصل شده ، پرداخته است.
برای اینکه زمینه ورود به بحث فراهم گردد و خواننده آشنایی اجمالی با مباحث تربیت داشته باشد، خلاصه ای از مباحث آن در دو بخش و پنج فصل به طور مختصر مطرح گردیده و سپس با استفاده از خطب ، نامه ها، و حکمت های نهج البلاغه و بهره گیری از منابع دیگر که در فهرست منابع و ماخذ آمده به بخش سوم و اهداف معنوی تربیت پرداخته شده است.

5- تربیت اجتماعی از دید قرآن
پژوهشگر: ناهید فرجاد ، 75-74
راهنما: علی قائمی
مشاور:محمدحسن آموزگار
تربیت اجتماعی به موجود شکل جدیدی می دهد، او را به رفتارهای حسی و مغزی مجهز می کند که شرایط لازم آن در طبیعت زیستی وی مندرج نیست.
تربیت اجتماعی از فرد موجود تازه ای می زاید که با وجود مادیش به معارضه برمی خیزد و سعی دارد خود را از سلطه ی جنبه مادی برهاند.
و جوان در پرتو تعلیم و تربیت به جایی می رسد که می تواندبی آنکه زیاد به زحمت بیفتد در زندگی گروهی ، در عادات گروه در سازمان های قانونی و حقوقیش، در احساسات و اعتقاداتش سهیم و شریک باشد.
این پایان نامه در هشت بخش نوشته شده که در آن ضمن پرداختن به مسائل تربیتی و تعریف تربیت و تربیت اجتماعی ، به روش های تربیت اجتماعی، تربیت اجتماعی و خانواده، تربیت اجتماعی و قضاوت، تربیت اجتماعی و انحرافات، تربیت اجتماعی و روابط پرداخته است.
6- اهداف تربیت اجتماعی در اسلام
پژوهشگر: بتول دهش ،79-78
راهنما: صمد موحد دیلمانی
مشاور: محمد رسول گلشن
این پایان نامه در نوزده فصل نوشته شده که پژوهشگر به شرح هدف و اهمیت آن، تربیت و ضرورت آن، تربیت اجتماعی و لزوم آشنایی با مسائل اجتماعی، تبیین هدف های تربیت اجتماعی در اسلام، توضیحاتی در رابطه با اصول اجتماعی و نقش خانواده و اجتماع در ارتباط با تربیت و انواع روش های تربیت ارائه داده است.
7- روش های تربیتی از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: میرهاشم جعفری ، 80-79
راهنما: احمد احمدزاده بیانی
مشاور: سید یعقوب موسوی
در این پایان نامه ابتدا معرفی اجمالی مولای متقیان علی(ع) از زبان قرآن کریم و پیامبر اکرم(ع)از زبان خود آن حضرت و علما و دانشمندان عنوان شده که در این باره از آیات و روایات زیادی استفاده شده است.
در قسمت بعدی از میان تعداد بی شمار بیانات گوهر بار امیر مؤمنان(ع) در نهج البلاغه و کتاب های دیگر اسلامی، نظرات تربیتی آن حضرت را در حد امکان جمع آوری کرده و در بحث بعدی هدف ها و روش های تربیتی مثل روش های الگویی، محبت، تشویق، تنبیه و...، را که مولا علی(ع) در طول زندگی شریفشان به آن تاکید داشته اند، جمع آوری کرده و در قسمت آخر به منظور روشن شدن اهمیت نظریات تربیتی علی(ع) و ارتباط آنها با دیدگاه های امروزی علما و دانشمندان در سطح جهان، نظریات برخی از علما تعلیم و تربیت را در خصوص تربیت مطرح نموده است.
8- ثمره اجتماعی تربیت در اسلام
پژوهشگر: محبوبه مساح ، 80-79
راهنما: علی قائمی
مشاور:محمد حسن آموزگار
چکیده:شناساندن بیشتر نظام تربیتی اسلام و نشان دادن جامعیت آن به خصوص در بعد اجتماعی مسائل مربوط به زندگی روزمره انسان می باشد که رعایت و الزام به آن می تواند انسان را در رسیدن به جامعه ایده آل و امت نمونه اسلامی کمک کند .
این تحقیق در پنج فصل نوشته شده که به شرح تربیت در قانون و ثمره تربیت در بعدخانواده و روابط، در بعد حقوق و قضاوت، در ارتباط با حقوق فرزندانو حقوق دیگران پرداخته است.
9- تربیت دفاعی در نهج البلاغه
پژوهشگر: مریم غفوری ورزنه
راهنما: علی قائمی
مشاور: محمدحسن آموزگار
چکیده: تربیت از رایج ترین واژه ها و مفهوم آن از عمومی ترین و متنوع ترین حقایق بشری است.به طوری که هر کس بنابر محیط تربیتی و فکری خود معنایی براب تربیت در ذهن و راهی برای رسیدن به آن در نظر دارد .
این رساله به بررسی مختصری در مورد آنچه از تربیت به طور عام و تربیت به طور خاص آمده ، پرداخته است.این است که تربیت براساس پرورش عقل و فکر، علم و آ گاهی یا بینش مذهبی می تواند زمینه مساعدی را جهت رشد و تعالی و شکوایی استعدادهای بالقوه فرد ایجاد نماید.
هماهنگی میان ابعاد تربیتی از جهت شخصی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و... از ضروریات تربیت به شمار می آید. و اهمیت دوران های مختلف عمر از جهت شکوفایی استعدادها از مواردی است که با تحقیقات به تایید رسیده است .
این پایان نامه شامل دوازده فصل است که در آن به تعریف تربیت ، معرفی نهج البلاغه، مفهوم دفاع از حقوق اجتماعی، تربیت دفاعی در بعد نظامی، انواع دفاع اعتقادی، اخلاقی، معوی و فرهنگی پرداخته است.
10- تربیت اجتماعی از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: عزت خانم امیدبیگی ،81-80
راهنما: محسن ایمانی
مشاور: علی قائمی
در این تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی پرداخته و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت احتماعی و جمع آوری نظرات، توصیه ها و سیره عملی آنحضرت درباره تربیت اجتماعی می باشد.
در رابطه با تربیت اجتماعی اصول و روش هایی را با توجه به دیدگاه امام علی(ع) استخراج نموده مانند : اصل بهبود بخشیدن به شرایط اجتماعی، اصل تعاون و اصل عدالت اجتماعی.........
در ادامه با عنایت به توصیه ها و احادیثی از امام علی(ع)، فرضیه های تحقیق که در قالب اصول و روش های تربیت اجتماعی بیان شده بودند را اثبات نموده است.
11- تربیت اخلاقی در نهج البلاغه
پزوهشگر: مهناز طاهری
راهنما: علی قائمی
مشاور: محمدحسن آموزگار
هدف از انجام این تحقیق مشخص کردن امکانات و امتیازات بی شمار تربیتی و اخلاقی در نهج البلاغه است و بررسی این مسأله که چگونه می تواند در تحقق نظام مطلوب و مورد نیاز جامعه اسلامی مؤثر واقع گردد و اجرای آن را ممکن نماید و مشکلات و نارسایی های موجود در نظام کنونی را رفع نماید و محروم ماندن ازاین کانون هدایت تاچه میزان به زیان سلامت جامعه وفرهنگ جاری آن تمام می شود.
این پایان نامه در نه بخش نوشته شده که ابتدا به تعریف تربیت و معرفی نهج البلاغه پرداخته و سپس به موضوعات اخلاقی و روش های تربیت اخلاقی و عوامل مؤثر بر تربیت اخلاقی اشاره شده است.
12- تربیت و نهج البلاغه
پژوهشگر: شهرزاد شاه خلیلی ، 1365، 197ص
دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی، فوق لیسانس
راهنما: ابراهیم دینانی
13- تربیت از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: فاطمه مذکوری، 1368، 149 ص
دانشگاه تربیت معلم،دانشکده علوم تربیتی، فوق لیسانس
راهنما: شکوه نوابی نژاد
14- مقدمه ای بر تربیت اجتماعی در اسلام
پژوهشگر: منصور خوشخویی،1368
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، فوق لیسانس
15- مقدمه ای بر تربیت عاطفی در اسلام
پژوهشگر: احمد یارمحمدیان،1370
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، فوق لیسانس
16- اهداف سیاسی تربیت از دیدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: یحیی نوع وطنی، 76-75
راهنما: علی قائمی
مشاور: سعید بهشتی

ب) کتاب ها
1) تربیت در سیره و سخن امام حسن مجتبی
مؤلف : عبدالکریم پاک نیا
فهرست مطالب :
طلیعه، جایگاه تربیت، ضرورت تربیت، بهترین دوران تربیت، عوامل تربیت، زمینه های تربیت،شرایط و صفات بری، شیوه های تربیت، شیوه های اصلاح رفتار و جلوگیری از لغزش ها، داستان های تربیتی از دیدگاه امام حسن(ع)، امام حسن (ع) و تربیت فرزندان شایسته
چکیده:
در این کتاب در مورد مهمترین مسئله زندگی بشر که رمز حقیقی سعادت انسان هاست، در تاریخ زندگی و سیره و سخن امام حسن(ع) که الگوی تمام عیار و سرمشق جاودانه برای انسان، در تمام اصل ها و نسل هاست ، کاوش نموده و نقاط برجسته تربیتی – اخلاقی را در زوایای گفتار و رفتار آن حضرت یافته و با توضیحات لازم برای مربیان و والدین و به ویژ خانواده های جوان ارائه شده است.
ضرورت طرح این موضوع ، افزون بر اهمیتی که در خور مسئله تربیت می باشد، به نقطه نظرات شخصی بر می گرددکه خود نمونه بارزی از یک انسان کامل و تربیت یافته در مکتب نبوی، علوی و فاطمی است. و همچنین پرورش دهنده فرزندانی است که هر کدام به نوبه خود به عنوان اسوه های عالی و تجلی ارزش های والای انسانی در تاریخ بشر می درخشد.
جایگاه تریت: موضوع تربیت امروزه نه تنها در جوامع و خانواده های مسلمان مورد توجه قرار گرفته وهر پدر و مادری آرزو میکند که فرزندان خود را طبق رهنمودهای صحیح و اصول و ارزش های الهی تربیت کرده و در نهایت فرزندی رشد یافته و کارآمد داشته باشد، بلکه اهداف عالی و اخلاقی تعلیم و تربیت از مهم تین دغدغه های جهانی است.
2) تربیت اسلامی با تاکید بر دیدگاه های امام خمینی(ره)
مؤلف: دکتر محمدرضا شرفی
فهرست مطالب:
مقدمه، معنا و مفهوم تربیت، اصول تربیت، عوامل تربیت، انسان، موضوع تربیت، روش های تربیت
چکیده:
یکی از ویژگی های برجسته امام خمینی این بود که ایشان لحظه ای از آرمان های سیاسی و اندیشه های اجتماعی خویش دست برنداشت و گامی عقب نشینی نکرد.اگرچه آرمان های سیاسی و اندیشه های اجتماعی ایشان مبتنی بر انگیزه های الهی بود، قرارگرفتن در قلب مبارزات سیاسی وبحرانهای اجتماعی مانع از دلبستگی ایشان به سیر و سلوک اخلاقی و رعایت مسائل تربیتی و خانوادگی نبود.
یکی از مباحث تحلیلی در تربیت، بررسی چگونگی تاثیر دوران کودکی بر سنین جوانی و بزرگسالی آدمی است.این تحلیل ها غالبا به حمایت از نظریه متکی بر مسئولیت پذیری و تحمل سختی ها ناظر است و به نفی نظریه تربیتی رفاه گرایی و راحت طلبی می پردازد.
در آرمان تربیتی امام، کودک به منزله یک فرد نیست. بلکه به مثابه یک ملت است و در صورت تربیت مطلوب، موجب سعادت یک جامعه می شود و در غیر این صورت می تواند موجب شقاوت یک ملت باشد.
این مجموعه مدخلی برای ورود به حوزه گسترده تربیت اسلامی است.
3) کودک از نظر وراثت و تربیت
مؤلف: دانشمند فقید محمد تقی فلسفی
فهرست مطالب:
مسئولیت والدین در تربیت کودک- وفای به عهد، پرورش راستگویی در کودک،احترام به شخصیت مردم- احترام به شخصیت کودک، اسلام و تکریم کودک، عقل وعواطف وپرورش آن، پرورش ایمان در کودک، عقده حقارت، زیاده روی در محبت، پرورش اعتماد به نفس، حیای پسندیده و ناپسند، تعدیل تمایل جنسی، جبران حقارت، منشا روانی تکبر، انگیزه های تواضع، درمان نگرانی و حقارت

چکیده:
در این کتاب سعی شده که مسئولیت های والدین در قبال تربیت فردی و اجتماعی رزند اولا به عنوان یک فرد و درثانی به عنوان عضوی از یک اجتماع پرداخته شود.
در این کتاب تربیت فردی از قبیل تامین مایحتاج زندگی کودک، تربیت کودک در محیط پاک،اولین مدرسه کودک، پرورش فطریات کودک، خاطرات کودکی، پرورش براساس محبتف نصیحت به کودک و... و تربیت اجتماعی کودک از قبیل وفای به عهد، خشم خدا و خلق، پرورش راستگویی، توقع به قدر طاقت، لذت خودنمایی، احترام به شخصیت مردم، تاثیر حق شناسی، اجتناب از تحقیر و... مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
4) سیری در تربیت اسلامی
مؤلف: مصطفی دلشاد تهرانی
فهرست مطالب:
پیشگفتار، بخش اول:مقدمه، بخش دوم:موانع و مقتضیات تربیت، مانع و مقتضی اصلی، موانع و مقتضیات فردی، موانع و مقتضیات اجتماعی، موانع و مقتضیات سیاسی، موانع و مقتضیات اقتصادی .
بخش سوم: مبانی تربیت، شناخت انسان، اهداف تربیت، شناخت فطرت، عوامل مؤثر بر تربیت. بخش چهارم: اصول تربیت: اصل اعتدال، اصل تدرج وتمکن، اصل تسهیل و تیسیر، اصل زهد، اصل تعقل، اصل تفکر، اصل تدبر، اصل کرامت، اصل عزت. بخش پنجم:روش های تربیت:روش الگویی، روش محبت، روش تذکر، روش عبرت، روش موعظه، روش توبه، روش ابتلاءو امتحان، روش مراقبه و محاسبه، روش تشویق و تنبیه، سختن پایانی.
چکیده:
کتاب مذکور مروری است بر مهمترین مسائل تربیتی در اسلام که درآن تلاش شده براساس آموزش های قرآن کریم و برگرفته از تعلیمات معصومین و وصایای آن بزرگواران باشد.
مباحث این کتاب در پنج فصل تنظیم شده که حلقه هایی به هم پیوسته و دارای یک جهت گیری اند.
دراین کتاب از جایگاه و ضرورت پرداختن به مباحث نظری و عملی تربیت بحث شده است. و اینکه گوهر وجودآدمی و حقیقت ملکوتی او جز با تربیتی حقیقی شکوفا نمی شود و اگر انسان با تربیتی الهی به سوی حقیقت خویش سفرنکند، در مرتبه پایین متوقف می ماند و در سراشیبی نفسانیت فرو می رود.
سپس بهترین راه تربیت، راه وحی یا راه تربیت معصومین (ع) معرفی شده است تا مشخص گردد که برای سیر در تربیت کدام راه را باید جست. البته در این راه موانعی است.
از موانع و مقتضیات تربیت نیز سخن به میان آمده و در بخش بعدی به مبانی تربیت پرداخته شده .چرا که هیچ حرکت تربیتی بدون شناختی درست از انسان و مقصد تربیت میسر نیست.
در فصل های بعدی به اصول تربیت و روش های تربیت اشاره شده که با بهره گرفتن از آنها در مواقع و موارد مناسب ، بتوان راهی را که در تربیت ترسیم شده به بهترین وجه دنبال کرد.
5) امام علی(ع) ، فرهنگ عمومی و همبستگی اجتماعی
ناشر: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی زهد
فهرست مطالب:
سخنی در آغاز، نگاهی تطبیقی به عدالت اجتماعی در اندیشه حضرت علی (ع)،خانواده از دیدگاه رسول اکرم(ص) و علی(ع)، خداشناسی در نهج البلاغه، مشبه و ویژگی های آن در کلام امیر مؤمنان(ع)، حکومت وعدالت در نگاه علی(ع)، مشارکت جوانان در حکومت علوی، نگرش های انسانی و فرامذهبی در اندیشه سیاسی امام علی(ع)، شاخصه های روش کرامت و آزادی از دیدگاه امام علی (ع)، تربیت از دیدگاه امام علی(ع)، دانش و پژوهش از دیدگاه علی(ع)، ارتباط و همبستگی از دیدگاه علی(ع)، حضرت علی و مخالفان سیاسی.
چکیده:
در این کتاب با بهره گیری از نهج البلاغه به عنوان بلیغ ترین و شیواترین سخنان و مکتوبات امام، کارسازترین شیوه و روش جهت آشکار نمودن ابعاد شخصیتی آن بزرگوار، مطرح شه است.
دراین مخزن روشنگر، تنوع مباحث وجوانب و جهات مختلفی که علی(ع) درآن موردتوجه قرارداده اند، کمک بسیاری برای بازنمایاندن شخصیت آن بزرگوار است.
بر انسان های حقیقت جو و متعهد و همچنین سیاستگذاران فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فرض است که اهداف و اندیشه های امام علی(ع) و ارزش ها وهنجارها و مناسک پیوند خورده با نام مولا را در جامعه پیاده کنند و این ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
در این کتاب نگاهی تطبیقی به عدالت اجتماعی حضرت شده و در ابتدا به بحث خانواده از دیدگاه حضرت رسول(ص) و علی(ع) اشاره شده است و در این بخش آماری از احادیث و آیات در این مورد اشاره شده است.
پس از آن به سیمای زن در آن و مطالبی از جمله "حقوق زن در در تشکیل خانوده، عقد و ازدواج از نظر قرآن، نقش خانواده امام علی(ع) بر توسعه انسانی، خداشناسی در نهج البلاغه، صفات فعلی، جنبه تربیتی،..." حکومت و عدالت از نگاه علی(ع) و مفهوم عدل با استناد به آیات و روایات و احادیث و پس از آن تربیت از دیدگاه علی(ع)و تربیت جوانان و ارزش آنان و چگونگی مشارکت آنان در صحنه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، چگونگی امکان تربیت، ارزش تربیت، هدفدار بودن تربیت، شناخت عوامل تربیت(که پدر و مادر و آموزگاروجامعه و علماو انقلاب و...هستند)، اشاره شده است.

علی والمناقب
مؤلف: عبدالعلی گویا(م 1373 ش) ، انتشارات زراره، 376ص
کتابی است فارسی در باب فضائل و مناقب و اخبار از مغیبات و معجزات و احتجاجات امیرالمؤمنین که در عین پرهیز از گرایش به غلو، به برخی ادعیه عرفانی و احادیث "صعب مستصعب" معصومین(ع) نیز پرداخته است.
این کتاب جلد سوم از دوره "معارف و عرفان معصومین(ع) " است که از قلم مرحوم دکتر گویا (استاد برجسته فیزیک و ریاضیات) تاکنون منتشر شده است.دو اثر پیشین عبارتند از:
علی (ع) و فوج مقتحم ، علی (ع) و فوج فائزین.
6) اسلام،تعلیم و تربیت
مؤلف: ابراهیم امینی،1384، وزیری568 ص
اثر نامبرده که با قلمی روان نوشته شده، در موضوع تربیت است. و نویسنده با توجه به جهان بینی و انسان شناسی ویژه اسلام و به منظور تحقق آرمان ها و آموزه های قرآن و مکتب اهل بیت(ع) آن را سامان داده است.
ایشان با بهره گیری فراوان از نگرش های دانشوران علوم تربیتی و رهنمودهای قرآنی و حدیثی و سیره پیامبر(ص)و امامان معصوم(ع) و گاهی با تجربه های شخصی، مهم ترین مسائل تربیتی روزگارجدید را در بخش های مختلف تجزیه و تحلیل کرده است.

تعلیم و تربیت در نهج البلاغه
مؤلف: عبدالحمید زهانت، چاپ دوم 1380، 246 ص
چکیده:
امام علی (ع) مفسر وحی و مبین سنت است ونهج البلاغه که تبلور شناخت آن حضرت از خدا و هستی است، چشمه جوشانی از معرفت است که هر کس به فراخور خویش از آن سیراب می شود.
کتاب نامبرده با خامه ای روان به تبیین تعلیم و تربیت از دیدگاه نهج البلاغه پرداخته و تفسیری از ارزش و فضیلت علم، نکوهش جهل، آداب تعلیم و