فایل : word
قابل ویرایش و آماده چاپ
تعداد صفحه :160
به همراه تصاویر
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)
گرایش: پیش از تاریخ
عنوان:
گاه نگاری مقایسه ای سفال های پیش از تاریخ تپه پردیس و دیگر مناطق باستانی دشت تهران
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : ویژگی های جغرافیایی دشت تهران
1-1 مقدمه ............................................................................. 2
1-2 ویژگی های جغرافیایی دشت تهران ......................................... 4
فصل دوم : مروری بر تاریخچه مطالعات باستان شناسی در دشت تهران
2-1 نظری به تاریخ مطالعات باستان شناسی در دشت تهران ................. 9
فصل سوم : معرفی استقرارهای دشت تهران
3-1 تپه صادق آبادی ................................................................ 16
3-1-1 توصیف سفال ............................................................... 17
3-1-1-1 نقوش هندسی ............................................................ 18
3-1-1-2 نقوش حیوانی ............................................................ 18
3-2 تپه فخر آباد ..................................................................... 19
3-3 تپه معین آباد ................................................................... 20
3-4 تپه نوده ........................................................................ 21
3-5 تپه ده ماسین .................................................................... 22
3-6 تپه احمد آباد .................................................................... 23
3-7 تپه ارسطو ...................................................................... 25
3-7-1 تپه پیش از تاریخی ارسطو ............................................... 25
3-7-2 سفال .......................................................................... 27
3-8 تپه پویینگ...................................................................... 30
3-8-1 تپه پویینگ .................................................................. 30
3-8-2 تاریخچه مطالعات تپه پویینگ ........................................... 31
3-9 تپه مافین آباد ................................................................... 34
3-10 تپه شغالی پیشوا ............................................................. 35
3-10-1 سفال ........................................................................ 36
3-11 تپه سفالین پیشوا.............................................................. 37
3-11-1 محوطه باستانی سفالین .................................................. 37
3-12 تپه چشمه علی ............................................................... 38
3-12-1 تاریخچه و نتایج حفاری چشمه علی ................................... 38
3-12-2 نقش سفال ................................................................. 47
3-12-2-1 نوسنگی جدید .......................................................... 47
3-12-2-2 کالکولتیک انتقالی ...................................................... 48
3-12-2-3 کالکولتیک جدید ...................................................... 55
3-13 تپه پردیس .................................................................... 59
3-13-1 لایه نگاری تپه پردیس .................................................. 60
3-13-2 گاه نگاری نسبی تپه پردیس بر اساس ترکیب سفالها ............... 64
3-13-3 گاه نگاری مطلق تپه پردیس ............................................ 66
3-13-4 توصیف سفال ............................................................. 67
3-13-4-1 دوره پارت ............................................................. 68
3-13-4-2 دوره کالکولتیک قدیم ................................................... 69
3-13-4-3 دوره انتقالی کالکولتیک ................................................ 70
3-13-4-4 دوره نو سنگی جدید .................................................. 79
فصل چهارم : گاه نگاری مقایسه ای سفالها تپه پردیس و
مقایسه آن با استقرارهای پیش از تاریخ دشت تهران
4-1 نتیجه گیری .................................................................... 85
4-2 دوره نوسنگی جدید ............................................................ 86
4-3 دوره انتقالی کالکولتیک ........................................................ 87
4-4 دوره کالکولتیک قدیم ........................................................... 88
منابع................................................................................... 160
فهرست تصاویر
1 - نمایی از تپه صادق آبادی..................................................... ...16
2- نمونه سفالهای تپه صادق آبادی................................................. 19
3- نمونه سفالهای تپه معین آباد.................................................... 21
4- نمایی از تپه احمد آباد............................................................ 23
5- نمونه سفالهای تپه احمد آباد..................................................... 24
6- نمونه سفالهای تپه ارسطو دوره نوسنگی جدید............................... 28
7- نمونه سفالهای تپه ارسطو کالکولتیک انتقالی................................ 29
8- نمایی از تپه پویینگ............................................................. 30
9- برش لایه نگاری ترانشه H7 و دوره های فرهنگی تپه چشمه علی...... 44
10- برش لایه نگاری ترانشه E4-5 و دوره های فرهنگی تپه چشمه علی. 45
11- نمونه هایی از سفال پارتی با نقوش طنابی شکل به دست آمده از کاوش های
تپه پردیس( گزارش نهایی تپه پردیس،1385،177).......................... 68
12- نمونه هایی از سفال های کالکولیتیک قدیم به دست آمده از کاوش های تپه
پردیس(گزارش نهایی تپه پردیس ،1385،178)............................... 69
13- دو نمونه از خمره های ذخیره با نقوش هندسی ساده، به دست آمده از ترانشه
III (گزارش نهایی تپه پردیس،1385،179)................................. ....71
14- تصویر12- نمونه هایی از نقوش لوزی و ترکیب آن با نقوش مورب و دایره به
کار رفته بر روی سفال های دوره انتقالی کالکولیتیک تپه پردیس.
(گزارش نهایی تپه پردیس،1385،180)....................................... ...73
15-- نمونه هایی از موارد استفاده از نقوش دایره و ترکیب آن با دیگر نقوش بر
روی سفال های دوره انتقالی کالکولیتیک تپه پردیس
(گزارش نهایی تپه پردیس،1385،180)........................................ 74
16- نمونه هایی از ترکیب نقش دایره و بیضی به کار رفته شده بر روی سفال های
دوره انتقالی کالکولیتیک تپه پردیس(گزارش نهایی تپه پردیس ،1385،181)......... 74
17- نمونه ای از نقش زیگزاگی ترسیم شده بر روی سفال های دوره انتقالی کالکولیتیک
تپه پردیس (گزارش نهایی تپه پردیس ،1385،182)......................... 75
18- نمونه ای از نقوش مورب و متقاطع استفاده شده بر روی سفال های دوره انتقالی
کالکولیتیک تپه پردیس(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،182)............. 75
19-نقش گاو قرار گرفته در کادر مثلث های چسبیده به هم به دست آمده از کاوش های
تپه پردیس (گزارش نهایی تپه پردیس 1385،183).......................... 76
20- نقش بز بسیار کوچک به دست آمده از ترانشه III
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،183)......................................... 77
21- نقش بز به دست آمده از ترانشه IV (گزارش نهایی تپه پردیس 1385،184) 77
22- نقش گله های پرندگان گردن دراز طراحی شده بر روی سفال های دوره انتقالی
کالکولیتیک تپه پردیس(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،184)............ 78
23- نقش احتمالا انسانی که بر روی قطعه سفال کوچکی اجرا شده است
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،184)......................................... 79
24- نمونه سفال خشن و ساده نوسنگی به دست آمده از ترانشه VII تپه پردیس
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،186)....................................... ....80
25- نمونه ای از سفال دو طرف منقوش دوره نوسنگی جدید به دست آمده از تپه پردیس
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،186)........................................... ...... 81
26-نمونه هایی از نقوش مواج و مثلثی که بر روی سفال های نوسنگی پردیس دیده می شود. (گزارش نهایی تپه پردیس 1385،187)................................. ....81
27- نمونه ای از نقوش اجرا شده در بیرون و داخل سفال های نوسنگی پردیس
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،187)...................................... .....82
28-نمونه ای دیگر از نقوش اجرا شده در بیرون و داخل سفال های نوسنگی پردیس
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،187)......................................... 88
29- خطوط افقی موازی که در دو طرف سفال های دوره نوسنگی پردیس دیده می شود.
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،188)...................................... ......82
30- نمونه هایی از سفال های با نقش نوسنگی با ویژگی های دوره انتقالی کالکولیتیک
(گزارش نهایی تپه پردیس 1385،188).................................................. 83
فهرست طرحها
1- تپه صادق آبادی کالکولتیک انتقالی............................................ 93
2- تپه صادق آبادی کالکولتیک انتقالی......................................... ..... 94
3- تپه صادق آبادی کالکولتیک انتقالی......................................... 96-95
4- تپه صادق آبادی کالکولتیک میانی و.......................................... 97
5- سفالهای تپه نوده.................................................................. 98
6- سفال تپه ده ماسین کالکولتیک میانی......................................... ...99
7- تپه فخر آباد کالکولتیک انتقالی................................................ 100
8- تپه فخرآباد کالکولتیک انتقالی................................................. 101
9- تپه فخرآباد کالکولتیک انتقالی................................................. 102
10- تپه مافین آباد دوره کالکولتیک میانی....................................... 103
11- تپه مافین آباد دوره کالکولتیک میانی....................................... 104
12- تپه احمد آباد دوره کلکولتیک میانی........................................ 105
13- تپه احمد آباد دوره کالکولتیک میانی....................................... 106
14- تپه احمد آباد دوره کلکولتیک میانی........................................ 107
15- تپه سفالین پیشوا............................................................... 108
16- تپه سفالین پیشوا............................................................... 109
17- تپه سفالین پیشوا............................................................... 110
18- تپه سفالین پیشوا............................................................... 111
19- تپه سفالین پیشوا............................................................... 112
20- تپه سفالین پیشوا............................................................... 113
21- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی................................... 114
22-تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی.................................... 115
23-تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی.................................... 116
24- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی................................... 117
25- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی................................... 118
26- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک قدیم بجز شماره 122 که دوره کالکولتیک میانی است 119
27- تپه شغالی پیشوا............................................................... 120
28- تپه چشمه علی دوره نوسنگی جدید.................................................... 121
29- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی.................................... 122
30- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی.................................... 123
31- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی....................................... ...... 124
32- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی.................................... 125
33- تپه چشمه علی................................................................. 126
34- تپه چشمه علی................................................................. 127
35- تپه چشمه علی................................................................. 128
فهرست نقشهای روی سفال
1- تپه مافین آباد ( دوره کالکولتیک میانی)...................................... 130
2- - تپه احمدآباد دوره کالکولتیک میانی........................................ 131
3- تپه ارسطو دوره کالکولتیک انتقالی.......................................... 132
4- تپه ارسطو نوسنگی قدیم.................................................... .......133
5- تپه فخرآباد دوره کالکولتیک انتقالی و جدید................................. 134
6- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک میانی..................................... 135
7- تپه شغالی پیشوا دوره کالکولتیک قدی...................................... م135
8- تپه ده ماسین...................................................................... 136
9- تپه صادق آبادی.................................................................. 137
10- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک قدیم ترانشه H7........................ 138
11- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه H7139..................
12- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه H7..................... 140
13- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه H7..................... 141
14- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه H7..................... 142
15- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه H7..................... 143
16- تپه چشمه علی دوره نوسنگی جدید ترانشه H7....................... .......144
17- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک میانی H7............................... 145
18- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 146
19- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 147
20- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 148
21- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 149
22- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 150
23- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 151
24- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک انتقالی ترانشه E4-5.................. 152
25- تپه چشمه علی دوره کالکولتیک قدیم ترانشه E4-5..................... 153
26- تپه چشمه علی دوره نوسنگی جدید ترانشه E4-5........................ 154
فهرست نقشه ها
1- موقعیت جغرافیایی تپه پویینگ................................................ 32
2- مقطع شماتیک گمانه آزمایشی ب تپه پویینگ............................... 33
فهرست جداول
1- جدول گاهنگاری دکتر مجیدزاده............................................. 41-40
2- جدول پیشنهادی دکتر صادق ملک شهمیرزادی برای ادوار فرهنگی پیش از تاریخ
فلات مرکزی ایران.......................................................... ..............42
3- جدول گاهنگاری پیش از تاریخ دشت تهران (دکتر فاضلی) ................... 43
4- ویژگی های سفال های دوره نوسنگی جدید و ادوار مختلف کالکولتیک.. 91
چکیده
دشت تهران که از منظر جغرافیای باستان شناختی جز شمال فلات مرکزی ایران محسوب می گردد یکی از متسعد ترین مناطقی است که قدیمی ترین جوامع روستایی خاورمیانه را در خود جای داده است . از توزیع جمعیت جوامع انسانی دوره پارینه سنگی جدید ، میان سنگی و نو سنگی اولیه ( به عبارتی نوسنگی قبل از سفال ) ساکنان شمال فلات مرکزی اطلاع چندانی در دست نیست ولی در حدود 8000 سال قبل شاهد رشد و افزایش بی سابقه جمعیت در پایکوه های سلسله جبال البرز جنوبی می باشیم که تا حدود 5000 سال قبل تداوم داشت . این جوامع که از رشد بالایی برخوردار بودند به ناگاه در آغاز دوره شهر نشینی متوقف شده اند و اثری از آنها نیست . یک چنین گسستی و تفاوت در ظهور ساختار سیاسی و اجتماعی جوامع شمال فلات مرکزی بنگریم . همچنین چون متاسفانه در سالهای اخیر در دشت تهران کاوشهای علمی و هدفمندی صورت نگرفته بود . با توجه به کاوشهای اخیر تپه پردیس و تپه چشمه علی و ارایه گاهنگاری مطلق با استفاده از کربن 14 و همچنین مطالعات میان رشته ای مانند استخوان جانورشناسی و گیاه شناسی و همچنین مطالعت زمین باستان شناسی ، دریچه ای نو به مطالعات باستان شناسی در این حوزه باز نمود و با ارائه سوالات و فرضیات جدید سعی در هرچه علمی تر کردن این مطالعات در این بخش از ایران نمود.
فصل اول ویژگی های جغرافیایی دشت تهران
1-1مقدمه
با مروری بر تاریخچه مطالعات باستان شناختی در فلات مرکزی ایران در می یابیم که بیشتر این مطالعات در دشت قزوین و شمال شرقی فلات متمرکز بوده است و در دشت تهران تا سالهای اخیر مطالعات اندکی صورت پذیرفته است. دشت حاصلخیز تهران در شمار یکی از مناطق مهم و کلیدی باستانی است که از دوره پارینه سنگی تا بحال و بطور پیوسته جمعیت های انسانی مختلفی را در خود جای داده است. این جوامع نقش اساسی در شکل گیری اولین هسته های حکومتی در هزاره پنجم و چهارم ق .م داشته اند. همین مطالعات اندک باستان شناسی در چند دهه اخیر بیانگر اهمیت دشت تهران در دوره های تاریخی و اسلامی نیز می باشد. وجود شهرری بعنوان پایتخت ایران در دوره های مختلف تاریخی خود گواه این واقعیت است.
نگارنده در این پایان نامه سعی در معرفی مناطقی که در سالهای اخیر مورد بررسی و حفاری قرار گرفته اند نموده است. به علت غنای سفالهای بدست آمده از تپه پردیس (که تمام ادوار مس و سنگ را شامل میشود) من به مقایسه سفالهای این تپه با طیف وسیعی از مناطق دیگر دشت تهران مانند .تپه صادق آبادی.، . معین آباد. ، فخرآباد. و غیره نموده ام. نتیجه این مطالعات پایان نامه ای است که هم اکنون در دست دارید. این پایان نامه در چهار فصل به صورت زیر تنظیم شده است،
در فصل اول به مطالعات جغرافیایی دشت تهران پرداخته ام. به دلیل وجود ارتفاعات متعدد، دشت ری همواره از منابع آبی مطمئنی برخوردار و کانونی برای زندگی انسانها بوده است . فصل دوم به تاریخچه مطالعاتی که در گذشته در این دشت صورت گرفته اختصاص دارد. در فصل سوم به معرفی بیشتر مناطق مورد بررسی و یا حفاری شده این دشت پرداخته ام. به دلیل اهمیت تپه چشمه علی به صورت کامل به مطالعات پیش از انقلاب و پس از انقلاب آن همت گمارده ام. مهمترین این مطالعات در تپه چشمه علی توسط اشمیت[1] انجام شده که فقط دو خبرنامه با گزارشی محدود از آن منتشر شده است. با مرگ دلخراش اشمیت در سانحه هوایی نتایج کارهای او در این محوطه منتشر نشده است لذا آگاهی ما از چگونگی شکل گیری فرهنگ ها، الگوی استقرار و به طور کلی تطور فرهنگی اقتصادی اجتماعی و سیاسی جوامع این منطقه بسیار اندک بوده است. از دیگر کسانی که در بعد از انقلاب به حفاری و مطالعه در این منطقه پرداخته دکتر حسن فاضلی است که رساله دکتری ایشان به منطقه چشمه علی اختصاص داده شده است. ایشان پس از بازگشت به ایران با بررسی تصادفی که در دشت تهران انجام دادند به معرفی 12 محوطه پیش از تاریخ (مربوط به هزاره ششم تا هزاره چهارم )پرداختند که 7 محوطه برای نخستین بار شناسایی شده .(فاضلی،1380: 214). طی بررسی های انجام شده مشخص شد که در میان محوطه های پیش از تاریخی دشت تهران تپه پردیس به دلیل دارا بودن سفالهای تمام ادوار مس و سنگ از اهمیت خاصی برخوردار است بنابراین دکتر فاضلی در سال 1383به حفاری در این منطقه پرداختند و با جمع آوری نمونه های کربن 14 ،گاه نگاری مطلق این ادوار را نیز مشخص کردند (فاضلی و دیگران،1385). در نهایت در فصل چهارم نتیجه گیری و کارهای باقیمانده آورده شده است.
[1] Schmit
پایان نامه نگاری مقایسه ای سفال های پیش از تاریخ تپه پردیس و دیگر مناطق باستانی دشت تهران
