دانلود تحقیق معماری شهرستان مراغه
مقدمه
مراغه قطب گردشگری شمال غرب کشور
اسلام وهنرهای سنتی به کاررفته درمعماری بناهای مراغه
موزه مراغه جلوه‌گاه بی‌نظیر تمدن عصر ایلخانی
مراغه از شهرهای تاریخی و قدیمی آذربایجان و ایران است . در 280 هجری فرمانروایی مراغه به محمد بن افشین بن دیوداد رسید . بعد از وی برادرش یوسف به جای او نشست و در سال 296 هجری به نام خود در مراغه سکه زد . در سال 317 هجری ، مسافریان دیلمی به مراغه دست یافتند ....
36 صفحه
در این بخش گزارش مطالعات جغرافیای طبیعی شهر مراغه برای دانلود قرار داده شده است. این گزارش در 51 صفحه و با فرمت PDF با کیفیت( با قابلیت کپی مستقیم متن به Word) میباشد. در ذیل فهرست مطالب و همچنین تعدادی از صفحات نمونه آن آورده شده است. در صورت تمایل میتوانید این محصول را از فروشگاه خریداری و دانلود فرمایید.
نوع فایل: word
قابل ویرایش 220 صفحه
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد M.A
رشته تاریخ گرایش تاریخ دوره اسلامی
چکیده:
تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان تبلور اندیشه های کمونیستی در ایران بود، که این اندیشه‌ها اخذ شده از همسایه شمالی ایران توسط روشنفکران و اعضای حزب توده آذربایجان بود. روشنفکران و آزادی‌خواهان آذربایجان در توری که شوروی برای بلعیدن ایران پهن کرده بود گرفتار شدند. هدف از تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان جدا کردن آذربایجان از ایران و الحاق آن به آذربایجان شوروی بود.
هدفی که شوروی از زمان تزار روسیه در جنگ‌های ایران و روس در زمان فتحعلیشاه دنبال می‌کرد و آن رسیدن به آب‌های گرم خلیج‌فارس و منابع نفت خاورمیانه بود. عامل داخلی که باعث پیروزی فرقه دموکرات در آذربایجان گردید وجود نظام ارباب رعیتی در این منطقه و ظلم و ستم بیش از حد مالکان و ژاندارم‌ها که بازوی قانونی مالکان بودند موجب گردید که روستاییان از عوامل فرقه حمایت کنند.
عواملی که باعث نابودی فرقه دموکرات شد یکی تضاد مذهبی و ایدئولوژیکی بود که رهبران فرقه با مردم مسلمان و علمای شیعه مذهب داشتند. عامل دیگر فشار آمریکا و انگلیس به شوروی برای خروج نیروهایش از ایران و دست کشیدن از دخالت در امور آذربایجان بود. همچنین می‌توان به عامل توافق قوام با شوروی در مورد امتیاز نفت شمال اشاره کرد که شوروی احساس کرد که منافع اش تأمین شده است و دیگر نیازی به درگیری با جامعه بین‌المللی بر سر مسئله آذربایجان ندارد.
مقدمه:
منطقه آذربایجان از زمان صفویان به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی عثمانی و از زمان قاجاریه با قدرت گرفتن تزار روسیه بارها مورد تهاجم این دو قدرت بوده است و هر کدام از این دو قدرت در مواردی قصد داشتند به این منطقه تسلط پیدا کنند. اهداف روسیه از زمان جنگ‌های ایران و روسیه مشخص شد که آنها می‌خواستند به این منطقه تسلط پیدا کنند که تا حدودی موفق شدند بسیاری از مناطق شمال غرب ایران را تصرف کنند. بعد از آن تاریخ شوروی همیشه سعی می‌کرد برای نزدیک شدن به آب‌های گرم خلیج‌فارس و دریای عمان آذربایجان را تحت تسلط خود بگیرد. با آغاز جنگ دوم و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین شوروی همان اهداف سلطه‌جویانه خود را دنبال می‌کرد. با حذف رضاشاه از قدرت، بسیاری از عوامل شوروی که در زندان بودند آزاد شدند و فعالیت دوباره ی خود را در قالب حزب توده آغاز کردند. بسیاری از رهبران حزب توده از عوامل شوروی بودند که فقط در پی منافع آن کشور بودند. شوروی برای نزدیک شدن به چاه‌های نفت خاورمیانه و تسلط بر خلیج‌فارس ایجاد فرقه دموکرات آذربایجان را در سرلوحه کار خود قرار داد .
منطقه مراغه به دلیل قرار داشتن آن در مسیر راه آهن که خلیج‌فارس را به شوروی متصل می‌کرد و بیشترین کمک‌های متفقین از طریق همین راه آهن در جنگ جهانی دوم به شوروی ارسال می‌شد که یکی از مهم‌ترین ایستگاه راه‌آهن در مراغه قرار دارد. راه دسترسی کردستان به تهران و یکی از راه‌هایی که شمال غربی ایران را به پایتخت متصل می‌کرد از شهر مراغه می‌گذشت. همچنین راهی که تبریز را به کردستان متصل می‌کرد و در جنگ جهانی دوم توسط روسها احداث شده بود و به جاده روس شهرت دارد از نزدیکی مراغه می‌گذشت. این راه‌ها بر اهمیت مراغه می‌افزود چرا که هر نیرویی برای عبور باید از این منطقه می‌گذشت و تسلط بر آن هم برای دولت و هم برای فرقه دموکرات مهم بود. درضمن مهم‌ترین پادگان اصلاح نژاد و پرورش اسب شمال غرب کشور در مراغه قرار داشت که اسب و قاطر سواره نظام آن موقع را تهیه می‌کرد. همچنین به دلیل کشاورزی بودن منطقه مراغه متعصب ترین و سخت‌ترین شیوه نظام ارباب رعیتی در این منطقه قرار داشت که مردم به علت ظلم و ستم مالکان در وضعیت بدی قرار داشتند. حمایت دهقانان از فرقه دموکرات نوعی عکس‌العمل در برابر مالکان بود و مردم کمتر با اصطلاحات کمونیستی سروکار داشتند و حمایت از فرقه دموکرات را نوعی قیام علیه مالکان و زمین‌داران می‌دانستند.
به دلیل اینکه متعصب ترین مالکان که هیچ رحم و انصافی نسبت به رعیت و کشاورزان قائل نبودند در مراغه وجود داشتند و همه روستاهای منطقه در دست مالکان بود. لذا تبلیغات حزب توده و فرقه دموکرات بر دهقانان اثر می‌گذاشت و باعث شد که کشاورزان بی زمین و کارگران که اغلب در زمین‌های کشاورزی به مالکان کار می‌کردند جذب حزب توده و فرقه دموکرات شوند در مراغه قبل اینکه فرقه دموکرات در 21 آذر 1324 بر آذربایجان مسلط شود تمامی اطراف مراغه و روستاهای آن را تحت کنترل خود درآورده و ژاندارمری عجب شیر اولین ژاندارمری بود که خلع سلاح شده بود .
اهمیت موضوع فرقه دموکرات مراغه در آن است که پژوهش و تحقیق خاصی در شهرهای آذربایجان در مورد جریان فرقه دموکرات کمتر انجام گرفته است. کتابها و بحث‌هایی که بیشتر جنبه عمومی دارد و کمتر به شهرهای آذربایجان پرداخته شده است. لذا برای شناساندن وضعیت مراغه در آن زمان یعنی بعد از جنگ جهانی دوم و در سالهای 25-1324 لازم دانستم تحقیقی هرچند مختصر انجام داده تا خدمتی جهت آگاهی خودم و دیگران انجام دهم.
البته در مسیر این تحقیق موانع و مشکلات زیادی وجود داشت که یکی از آنها عدم وجود منابع کافی در مورد شهرستان مراغه و کشته شدن بیشتر اعضای فرقه دموکرات مراغه بعد از نابودی آن، که اگر زنده می‌ماندند می‌توانستند اطلاعات خوبی را ارائه دهند.
دوران تسلط یک ساله فرقه ی دموکرات در آذربایجان و به خصوص در منطقه مراغه گرچه کوتاه مدت است اما در آن نقاط شگرفی وجود دارد که نیاز بحث و تحقیق است. این پژوهش تا حد توان و در ابعاد منطقه مراغه با وجود کاستی‌های فراوان به آن پرداخته است.
در این تحقیق با وجود زمان کمی که در ارائه پایان‌نامه ی خود دارم سعی کرده‌ام که از جنبه‌های مختلف پیدایش فرقه دموکرات در مراغه و آذربایجان و عکس‌العمل مردم این منطقه و حوادث جانبی آن بپردازم. امیدوارم که این تحقیق بیانگر خواسته‌های علاقه‌مندان به تاریخ معاصر مراغه باشد و اگر کوتاهی و یا نقصی و اشتباهی در آن وجود داشته باشد اینجانب را از راهنمایی‌های خود بهره‌مند سازند .
فهرست مطالب:
فصل اول :
کلیات پژوهش
فصل دوم:
جنگ جهانی دوم و تاثیر آن در منطقه آذربایجان و شهر مراغه
فصل سوم:
حزب توده و اقدامات آن درمراغه
فصل چهارم:
ظهور و فروغ فرقه دموکرات آذربایجان
فصل پنجم:
فرقه دمکرات مراغه
فصل ششم:
شکست فرقه دمکرات در مراغه
ضمائم
منابع
منابع و مأخذ:
1 . آزادی غلامرضا ، 1379 ، یادی از به یادمانده ها ، تهران ، اوحدی ، چاپ اول .
2 . آبراهامیان یرواند ، 1377 ، ایران بین دو انقلاب ، کاظم فیروزمند ، حسن شمس آوری ، محسن مدیرشانه چی ، تهران ، مرکز ، چاپ چهاردهم 1389 .
3 . ارومیان علی ، دفتر خاطرات ، خطی ، که از جانب مسعود غلامیه به اینجانب ارائه شده است .
4 . جمعی ازپژوهشگران، 1387 ،حزب توده ازشکل گیری تافروپاشی(1368 ـ 1320)،جمعی از پژوهشگران موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، تهران ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، چاپ اول .
5 . حیدری اصغر ، 1381 ، طوفان در آذربایجان ، تبریز ، احرار ، چاپ اول .
6 . حسنلی جمیل ، 1383 ، فراز و فرود فرقه ی دموکرات آذربایجان به روایت اسناد محرمانه آرشیوهای اتحاد جماهیر شوروی ، منصور همامی ، تهران ، نی ، چاپ سوم 1386 .
7 . زربخت مرتضی ، 1382 ، خاطراتی از سازمان افسران حزب توده ی ایران ، تهران ، ققنوس ، چاپ اول .
8 . صدری منیژه ، نیکبخت رحیم ، 1384 ، پیدایش فرقه ی دموکرات آذربایجان به روایت اسناد و خاطرات منتشر نشده ، تهران ، نظر ، اول .
9 . غلامیه مسعود ، 1385 ، تاریخ مراغه به روایت تصویر ، تهران ، اوحدی ، اول .
10 . فرزاد شاهرخ ، 1385 ، در زندان رضاشاه ، تهران ، شیرین ، دوم .
11 . فرزاد شاهرخ، 1386، فرقه ی دموکرات آذربایجان از تخلیه تبریز تا مرگ پیشه وری،تهران ، اوحدی، اول .
12 . فرزاد شاهرخ ، 1385 ، 21 آذر 1324 ، تهران ، شیرین ، دوم .
13 . قهرمانیان صفر ، 1378 ، خاطرات صفر قهرمانیان در گفتگو با علی اشرف درویشیان، تهران ، چشمه ، چاپ هفتم پاییز 1390 .
14 . مروارید یونس ، 1372 ، مراغه « افرازه رود » تهران ، مولف ، چاپ دوم .
15 . ملازاده حمید، 1373،سیری درکوچه های خاطرات تبریز از شهریور 1360 ـ 1320 ، تبریز ، ارک ، اول .
16 . ملازاده حمید ، 1388 ، اطلاعات طبقه بندی شده حوادث آذربایجان (1325 ـ 1320) ، تبریز ، مهد آزادی ، اول .
17 . مقدم مراغه ای رحمت اله ، 1386 ، سالهای بحرانی نسل ما ، تهران ، علم ، اول .
18 . مصطفوی بناب سید حسین ، 1383 ، سرگذشت یک معلم ، تهران ، اوحدی ، اول .
19 . ملکی خلیل ، 1368 ، خاطرات سیاسی خلیل ملکی با مقدمه دکتر محمدعلی ( همایون ) کاتوزیان ، تهران ، شرکت سهامی انتشار ، اول .
20 . مرادی مراغه ای علی ، 1382 ، از زندان رضاخان تا صدر فرقه ی دموکرات ، تهران ، اوحدی ، اول .
21 . مرادی مراغه ای علی ، 1385 ، زندگی و زمانه محمد بی ریا به انضمام خاطرات سرلشگر درخشانی از فرقه ی دموکرات آذربایجان ، تهران ، اوحدی ، اول .
22 . نیکبخت رحیم ـ حیدری اصغر ، 1389 ، فرقه ی دموکرات سراب ، تهران ، کتابخانه ، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ، اول .
23 . نیکبخت رحیم ، 1381 ، جنبش دانشجوئی تبریز به روایت اسناد و خاطرات ، تهران ، سوره مهر، اول .
24 . ناصحی ابراهیم ، 1384 ، غائله آذربایجان در رهگذر تاریخ و چهره پیشه وری در آینه فرقه دموکرات ، تبریز ، ستوده ، اول .
مصاحبه و گفتگو
1 . مصاحبه و گفتگوی مسعود غلامیه با بازماندگان مرحوم روح اله پیرنیا .
2 . مصاحبه ی تحقیق کننده ( یوسف ثقفی ) باصالح رسولی،متولد 1307،ساکن مراغه ،زمستان 1390.
3 . مصاحبه ی تحقیق کننده ( یوسف ثقفی ) با بایرامعلی نظری ، متولد 1310 ،ساکن مراغه ، زمستان 1390.
4 . مصاحبه ی تحقیق کننده ( یوسف ثقفی ) با علی اکبر بهبهانی ، مسن ترین درجه دار ارتش رضاشاه ، متولد 1302 ، ساکن مراغه ، بهار 1391 .
5 . مصاحبه ی تحقیق کننده ( یوسف ثقفی ) با اهالی خوشه مهر آقایان میراحمد موسوی تبار ، متولد 1310 ، محمد عبدالهی سن 106 سال ( خدمتکار سرلشگر حسن مقدم ).ابوالفضل افشار دبیر زبان انگلیسی ، زمستان 1390
روزنامه ها
1 . روزنامه آذربایجان ، انتشار 25 ـ 1324 .
2 . روزنامه اختر شمال ، انتشار 1325 .
3 . روزنامه اطلاعات ، انتشار 1324
......باری، فردای آن روز به عزم سیاحت تبریز حاضر شدیم . رفتیم تا اسب کرایه کرده حرکت کنیم . مکاری دیده، اسب خواستیم . گفت باید چهار روز صبر کنید . ده پانزده نفر مسافر دیگر نیز هست با ایشان متفقا برویم . ناچر بیعانه داده برگشتیم، در روز موعود چارپادار آمد، دو رأس استر آورده بود . ما نیز اسباب و لوازم سفر را بار کرده رو به طرف تبریز حرکت نمودیم .... هشت روز راه در نوریده وارد تبریز شدیم ... در ورود تبریز وضع مملکت قدری دهشت انگیز به نظر آمد . در میان اهل قافله نیز همهمه بود....دکاکین همه بسته اند . احدی دیده نمی شد که احوالپرسی شود، تا این که قدری هم پیش رفتیم . از دور چند نفری را دیدیم که تند می گذشتند . یکی از آن میان پرسید که برادر در این شهر چه حادثه ای اتفاق افتاده که دکانها بسته و از هر سو آثار پریشانی نمایان است ؟ گفت معلوم است که خبر ندارید . خانه پیشکار مملکت را اهالی غارت کردند، اما خودش گریخت . گفتم پیشکار کیست ؟ گفت : حاکم . گفتم : چطور، چطور، خانه حاکم را ؟ مرد که تندی کرده گفت : من اولوم قمش قویم 1من تا حال این لفظ را نشنیده بودم، ملتفت قبح آن نشده، گفتم برادر، ترا به خدا قسم می دهم جواب بده . چه شده ؟ گفت : بابا، خانه پیشکار، یعنی حاکم مملکت را اهالی شهر چاپیدند . گفتم تاکنون در هر مملکت ایران دیده و شنیدیم که اهالی خانه آنان را می چاپیدند . حالا چطور شده است که اهالی خانه آنان را می چاپند . گفت :
چنین است آئین چرخ درشت گهی پشت زین و گهی زین به پشت
زمان هرروز طور دیگری اقتضا می کند . هر چیز در وقت خودش خوش است . این را گفته و گذشتند . حال جلودار و مسافرین را واهمه گرفت ...خلاصه همه ترسان و لرزان در همانجا که محله "هفت کچل" می گویند، جلودار در دم کاروانسرایی ما را فرود آورد. خود از دریچه داخل کاروانسرا گشته، بعد دالاندار را صدا کرده، آمده در را گشودند. ما هم داخل شدیم . باز فورا در را بست . حجره ای برای اقامت نشان دادند . رخت در آنجا فرو هشته اقامت گزیدیم ....
آن شب را به هزار واهمه به سر برده، سحرگاهان دیدم که خبری نیست . بازار و دکاکین شهر همه باز است و مملکت ساکت . ما نیز از آن بیغوله فراز آمده راه بازار و دکان رفیقی که داشتم ، پیش گرفته پس از پرسیدن یکی دو نقطه به دکان او رسیده سلام دادم . بعد از معرفی خود آن دوست عزیز برخاسته از سر و صورت من بوسیده و به کمال مهربانی احوال پرسی کرده ....از من پرسید پس اشیاء و اسباب شما کجاست . گفتم ما دیروز رسیدیم . شهر پر آشوب و دکانها همه بسته بود ناچار در هفت کچل به کاروانسرای فرود آمدیم . راستی برادر دیروز آن چه هنگامه ای بوده که مردم این شهر برپا کردند . گفت : آقاجان اینجا تبریز است، هرچه خواهند می کنند . بعد تفصیلش را به شما نقل می نمایم . گفتم : من در هیچ جا نشنیدم که رعیت خانه حاکم را غارت کند... گفت : در تبریز آنچه به خیال کسی نمی آید می کنند . در این اثنا آدمش را با یوسف عمو فرستاد که اسباب خورده ریز ما را از کاروانسرا به خانه اش نقل دهند . طرف عصری نیز دکان را بسته رفتیم به خانه . در اثنای راه گذار ما به کوچه ای افتاد دیدیم در دم در عمارتی چند سرباز "چماتمه" زده بقاولی ایستاده اند . پرسیدم این خانه کیست ؟ گفت خانه یک نفر تاجر است تازه از سفر آمده . حکومت احتراما سرباز فرستاده است، چاتمه زده اند . گفتم : درست نفهمیدم . مکرر گفت : گفتم بابا ، این چه معنی دارد، به احترام تاجری سرباز فرستادن و چاتمه زدن در کجا دیده و شنیده شده است . یعنی چه، تاجری تازه از سفر آمده ممکن است ، اما برای احترام آن تاجر سرباز بر در او به قراولی گماشتن چرا ؟ این شخص به حکومت مملکت نیامده ، از امرا و صاحب منصبان لشکری نیست . امری بسیار غریب است . گفت : علی الحال قاعده مملکت چنین است . آنگاه دست تأسف به همدیگر سوده گفتم : حالا شبهه ای نماند که درد این ملک و ملت بیدوا است . رعیت و تجار نیز راه بدی پیش گرفته اند . از امثال این تجار نیز برای مملکت سهل است به جهت اولادشان هم فائده ای نیست . زیرا که رندان حکومتی اینان را نیز به پاره احترامات مجعولیه به خودشان مشتبه کرده اند، پس هرچه خود و سایرین در دست دارند به سبب اینگونه بلند پروازیهای بی معنی در اندک زمانی خواهند باخت . این مردمان خانه برانداز به هر رنگی که باشد این جور تاجران را با الفاظ بی معنی بفرما، به سر مبارک شما، جنابعالی و غیره تمام خواهند کرد . بیچاره اولاد اینان که پس از عزت به انواع خواری مبتلا خواهند شد ....
شامل 19 صفحه فایل word
قسمت پایانی
ترجیعات اوحدی
انسان موقعی که به مطالعه غزلیات اوحدی مراغه ای می پردازد، علاوه بر این که مفاهیم تازه، معانی عمیق، استعارات شیوا، تشبیهات کم نظیر و محتوای گسترده اشعار او رو به رو می شود، جنبه های دیگری از شعرش نیز به همان نسبت توجه و تحسین خواننده را به خود جلب می کند که عبارت اند از: حلاوت گفتار و موزونی کلام که از کاربرد عوامل صوری از قبیل قافیه های میانی، وزنهای دوری، مکثهای موسیقیایی بین پاره ها و مصراعها، ذو قافیتینها و ردیفها نشأت می گیرد. اوحدی از به کار گیری التزامهای واژگانی چشمگیر، واج آراییهای فریبا، وزنها و حرکات نغز و جذبه های نواختی چارخانه ها یا چارپاره های مختوم به قافیه های میانی، همراه با اوزان دوری، گویی فرصت ناخودآگاه را برای خواننده ابیات خویش فراهم آورده تا مصراعهای هر بیت را یکی یکی و با تأنی و دقت زیر لب زمزمه کند و پاره های هر مصراع را با اوزان آهنگیشان ترانه وار بخواند، و ارکان هر پاره را با نواخت دلنشین در مذاق روح و جسم خود لمس کند، و با تأمل و مکثهای مکرر هم مفاهیم نغز و هم صورت آهنگین شعر را به آرامی احساس و ادراک کند و با آمیزش این احساس و ادراک تا حداکثر ممکن تحت تأثیر صورت و محتوا یا موسیقی و معنای شعر قرار بگیرد. در این جا نمونه هایی از ابیات برگرفته از غزلیات اوحدی را تجربه می کنیم:
شـیـوه شـوخـان شـنـگ، عــربـده رنــگ رنــگ
غــمـزه چشـمان تنـگ، جمله تقاضـای اوست
***
تا کی در آب و گل شوی، وقت است اگر مقبل شوی
تا چون تو یکتا دل شوی، من اوحدی نامت کنم
***
عـهـد مـن از یـاد مـهـل، تـا نـشـوم خـوار و خـجـل
نـامـه فـرسـتـادم و دل، بـنـگـر و در حـال بـیـا
***
بـگـردان بـاده ای سـاقـی، چـو انـدر خـیـل عـشـاقـی
به من ده شربت باقی، که بـیـمـار خـرابـاتـم [i]
سخن شناسان در این مسئله اتفاق نظر دارند که «قصاید اوحدی همگی در وعظ و تحقیق و ذکر حقایق اخلاقی، عرفانی است و ترجیعاتش که در مرتبه ای بلند از فصاحت و حسن تأثیر کلام و گرمی و گیرندگی است در عین اشتمال بر معانی غنایی و عشقی حاوی نکات عرفانی بسیار است.» [ii]
برخی از شاعران دیگر بعد از اوحدی، از اشعار او الهام گرفته اند و کسان زیادی از جمله دولتشاه سمرقندی، امین احمد رازی در تذکره هفت اقلیم [iii]، ادوارد براون در کتاب تاریخ ادبی ایران [iv] در این زمینه متفق القولند. در اینجا یکی از برجسته ترین آنها می توان به ترجیع بند معروف هاتف اصفهانی اشاره کرد که مستقیماً از دو ترجیع بند و یک قصیده بلند عرفانی الهام گرفته است.
پیشینه سرودن شعر در قالب ترجیع بند به عصر غزنویان می رسد و نخستین شاعری که این قالب تازه را در شعر فارسی ابداع کرد. فرخی سیستانی قصیده سرای بزرگ ایران و ملک الشعرای دربار سلطان محمود غزنوی است. پس از او مسعود سعد سلمان، اوحدی، سعدی و سرانجام هاتف و دیگران از این قالب شعری استفاده کردند اما اگر ترجیعات امثال فرخی سیستانی و مسعود سعد سلمان در مدح و ستایش امیران و وزیران بوده است، ترجیعات اوحدی به ذکر معانی بلند عرفانی و شیوه سالکان در طرز سلوک و کسب معرفت و نیل به حقیقت اختصاص یافته است.
هر چند تجلی افکار اوحدی در ترجیع بند معروف هاتف کاملاً آشکار است اما این نفوذ اوحدی از جهات مختلف قابل ذکر است. «نخستین ترجیع بند اوحدی در بحر سریع مطوی مقطوع مشتمل بر یک صد بیت و در نه بند است با تعداد ابیات یکسان در هر بند، همراه با نظم و قاعده خاص... دومین ترجیع بند نیز با همان نظم و قاعده خاص، مشتمل بر دویست و ده بیت در بیست و یک بند با ابیات مساوی در بحر خفیف مسدس مخبون مقصور است.» [v]
قصیده بلند اوحدی نیز که شامل یکصد و شصت و چهار بیت است در همین وزن سروده شده، وزنی که مورد توجه هاتف قرار گرفته و ترجیع بند خود را در این وزن سروده است.
ترجیع بندهای اوحدی تعالیم صوفیانه ای بر پایه نظریه های عارفان بزرگ است و وجود معانی و الفاظ مشترک زیاد در سخنان اوحدی و هاتف دال بر این امر است که هاتف سروده های اوحدی را پیش روی خود داشته است، مخصوصاً ترجیع بند مشهور هاتف با یک قصیده بلند اوحدی در صورت و ساخت، لفظ و معنی همسانی های بسیار دارد. همچنین با یکی از دو ترجیع بند اوحدی، هم وزن و در برخی بندها، هم قافیه است.
اوحدی در آغاز ترجیع بند خود، از پرده نشین بودن یاری سخن می گوید که هیچ کس اجازه ورود به ساحت او ندارد «پرده» که از اصطلاحات محوری کلام شاعر است، در معانی مختلف و بدون استثنا در همه بند اول ذکر می شود. در همین چند بیت آغاز ترجیع بند است که با «براعت استهلال» و رمزگونه شالوده فکر اوحدی نمایان می شود و ذهن شاعر متوجه این معنی می گردد که:
در پس این پرده شماره یکی است گر چه شد از پرده برون بی شمار
در پـس آن پـرده چـو ره یـافـتـم پـرده بـرانـداخـتــم از روی کـار
اوحـدی ایـن راه چو بی پرده دید بـا زن و بـا مـرد بگـفـت آشکـار
کانچـه دل اندر طلبش می شتافت در پس این پرده نهان بود یافـت
در بند دوم اوحدی از پیری سخن می گوید که از جام خود شرابی به او می نوشاند که در اثر آن «دردسر» آرام می گیرد، بدین معنی که دغدغه های عالم فانی را از سر بیرون می کند
پـیر شـراب خـودم از جـام داد ز آن تپش و دردسر آرام داد
سایه من گم شد و او بازجست مایـه من کم شد و او وام داد
همت پیر گامی می شود تا رهرو را به مقصود برساند و سپس در بند سوم، بت سرکشی را وصف می کند که وصالش دست نمی دهد در حالی که نیم مست بر او وارد می شود و از جام «الست» می به او می نوشاند و نشاط «بلی» در سرش می اندازد و به او می آموزد که شرط اول وصال، مردن از «خود» است... ملاقات نمادین با پیر، که اوحدی از آن سخن می گوید در کلام هاتف نیز وارد شده است. او از محبوبی می گوید که راه وصالش مشکل است و پر آسیب. سرانجام خلوتی می بیند که از نور حق روشن است و مغ بچگان سیمین عذار گرد پیری نشسته، پیر پس از آن که جویای حال و کار میهمان ناخوانده می شود و دستور می دهد جامی از می ناب به او بدهند:
پیر پرسید کیست این؟ گـفـتـنـد: عـاشـقـی بـی قـرار و سرگردان
گفت: جامی دهیدش از می ناب گر چه ناخوانده باشد این مهمان
حاصل نوشیدن این «می ناب» از خود «بیخود» شدن و ترک تعلق است و با همه وجود، معترف گشتن به یگانگی حق و سرانجام این می نوشی از دست پیر، سوختن است. این معنی در سخن هر دو شاعر یکسان نقل شده است. در روایت اوحدی رهرو ابتدا «ساخته» می شود و پس از آن «می سوزد» و در کلام هاتف نیز عقل و کفر یا هر تعلق دیگر «می سوزد» [vi]
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید