بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه در کتب دینی مقطع راهنمایی
پیشگفتار
مقتدای را همان علی(ع) است، همو که واژگان تاب بزرگی روحش را ندارند. با کدامین واژه می توان به توصیف آفتاب نشست؟ آنگاه که از روی سینه عبدود برخاست، اخلاص معنا گرفت. چون به همراه همسر و فرزندانش افطار خود را سه شب پیاپی به مسکین و یتیم و اسیر بخشید، خودخواهی ها رخت بربست و دگرخواهی معنا و مفهومی تازه یافت.آن شب که ضربه شمشیر ابن ملجم بر فرق نازنینش نشست، واژگان محبت و گذشت در برابرش به زانو درآمدند.
او که عارفان و مجتهدان، پدر عرفان و پیشوای زاهدان می نامند. هم او که شجاعان و دلیران، او را مظهر شجاعت و جوانمردی، عدل پیشگان و دادخواهان او را سرمشق دادگستری، حکمرانان و کارگزاران حکومتش را نمونه اعلای حکومت انسانی، فیلسوفان و اندیشمندان او را در قله های حکمت و دانایی و مددکاران عالم وی را نمونه دستگیری می دانند.
به راستی گفتار و کردار آن پیشوای سترگ مانند آب حیاتی از چشمه سار زلال هستی می جوشد و در جویبار اجتماع جاری می شود و روح تعالی می دهد.
درخشش نور حق در جمال علی (ع) چنان تابناک است که دیده ها را توان تماشای آن نیست. علی(ع) اقیانوسی است که کرانه اش سراسر هستی را پوشانیده است. خورشید محبت علی(ع)، روشنایی دل عاشقان و نورافشان پرده های زمان است.
اینک که کالبد زمان با نام زیبای او حیاتی تازه یافته، در دریای موج کرامت هایش غور می کنیم و واژه هایی از فضل و تربییت برمی چینیم و آن را ره توشه راهمان می سازیم. آموزه های نورانی اش را پاس می داریم؛ زیرا پویا، شیوا، انسان ساز و حیات آفرین است. بر عجز و ضعف خویش معترفیم ، چرا که از اقیانوس بیکران کلامش همان قدر می دانیم آن ایستاده بر ساحل دریا از عمق و وسعت و عجایب دریا می داند. جز به قدر وسعت دیدمان نمی بینیم.
واپسین کلاممان این است: ای علی، ای که زادگاهت بیت الله، زندگانی ات عبدالله، وجودت محو ذات الله، پیکارت فی سبیل الله، سخنانت نورالله، سیمایت تجسم صفات الله، و سرانجامت فنای فی الله است!ما را از زلال هدایت نصیب فرما، دل هایمان را از دریای کمالات سیراب و مشام جانمان را از بوی خوش علوی سرمست گردان؛ که در هر حال پیوندمان با اهل بیت(ع) ناگسستنی است.
امید آن دارم که تلاش اینجانب مقبول طبع شما تربیت یافتگان مکتب اهل بیت(ع) قرار گیرد.
چکیده تحقیق
دراین تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی پرداخته ایم و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی و جمع آوری نظرات،توصیه ها و سیره عمل آن حضرت درباره تربیت اجتماعی می باشد.تحقیق بر این نظر بود که به این سوال کلی پاسخ دهد که :
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) اصول و روش های تربیت اجتماعی کدام است؟
در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام کرده ایم.در رابطه با تربیت اجتماعی اصول و روش هایی را با توجه به دیدگاه امام علی(ع) استخراج نموده ایم که از این قرار است:ارزش اخلاقی اجتماعی زیستن، اصل عدالت اجتماعی،اصل عدم استرحام و ذلت ناپذیری،اصل عدم انظلام و ستم ناپذیری،اصل کرامت و تکریم در روابط اجتماعی،اصل شورا، اصل امربه معروف و نهی از منکر،اصل زهد، اصل قناعت، اصل کفاف.
در ادامه با عنایت به توصیه ها و احادیث از امام علی(ع) فرضیه های تحقیق که در قالب اصول و روش های تربیت اجتماعی بیان شده بودند را اثبات نموده و در پایان به بیان پیشنهادات پرداخته ایم.
مقدمه
اسلام و حکومت اسلامی پدیده ای الهی است که با به کار بستن دستورات آن و نیز تلاش برای تداوم و حفظ آنها سعادت فرزندان خود را در دنیا وآخرت به بالاترین درجه تأمین می کند و قدرت آن را دارد که قلم سرخ بر ستمگری ها و چپاول گری ها و فسادها و تجاوزها بکشد و انسان ها را به کمال مطلوب خود برساند و مکتبی است که برخلاف مکتب های غیر توحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ای ولو بسیار ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی او نقش دارد فروگذار ننموده است و موانع و مشکلات سر راه تکامل را در اجتماع و فرد گوشزد نموده برای رفع آنها کوشیده است.
بقای اجتماعی مسلمین و ادامه این حیات به صورت مؤثر و گسترش فرهنگ اسلامی در جهان کنونی ایجاب می کند که تربیت اجتماعی اسلام به گونه ای عمیق تر و جامع مورد مطالعه قرار گیرد و در شکل برنامه های آموزشی، تربیتی، تبلیغی در مراکز آموزشی در کلیه مقاطع ابتدایی تا دوره های مطرح عالی و در برنامه های هنری در رسانه های جمعی به دانش پژوهان و مردم عرضه گردد.
جنبه اجتماعی و سیاسی حیات مسلمین و تربیت اجتماعی اسلام در طی زمان های گذشته مورد بی توجهی و غفلت قرار گرفته است.بینش های تک بعدی و یا سوق دادن تعلیم و تربیت اسلامی به سوی فردگرایی و انزوای از جامعه و مسئولیت اجتماعی موجب عقب ماندگی و غفلت اعظم مسلمین از فرهنگ جامع و تمام عیار اسلام گردیده و به علاوه استعمار در چند قرن اخیر با اسلام به خصوص وجه اجتماعی- سیاسی این مکتب به مبارزه برخاسته و با دسیسه ها و فریب های علنی و غیر علنی سهمی در تضعیف اسلام در جهان داشته است.پویایی و تحرک و رشد جامعه اسلامی در میان دیگر جوامع انسانی به منزله عزت آیین اسلام است. بر حق بودن و رسالت دین خاتم ایجاب می کند که امت اسلامی از حیات مستقل، پویا، قدرتمند و متشکل برخوردار باشد.این امر منوط بر این است که دیدگاه های اصیل اسلام تبیین شود.
رعایت حقوق اجتماعی، پاسداری از کیان اسلام و حراست از ناموس و عزت اسلامی و تلاش در راه بهبود و ترفیع سطح زندگی مادی و معنوی و تأمین مصالح مسلمین از اهم ضروریات اسلام و جزو وظایف الهی هر فرد مسلمان است و بدون دستیابی همگان به بینش همگون و صحیح از دیدگاه اجتماعی اسلام زمینه های تشکیل امت اسلامی و وحدت پایدار فراهم نخواهد شد و احساس مسئولیت در قبال آیین و امت به وجود نخواهد آمد و خوی تعاون نسبت به هم نوع به ویژه مسلمین کمتر ظهور خواهد کرد و روحیه فداکاری و ایثار در راه حق و ایصال به محبوب کندتر به بار می نشیند.
با عنایت به این امر که تاکنون اثر عمده ای در رابطه با دیدگاه های امام علی(ع) در باب تربیت اجتماعی تدوین نشده بود و تربیت اجتماعی مسئله مهمی در شکل گیری هویت و شخصیت هر انسان می باشد و امام علی(ع) نیز به این امر توجه شایان داشته اند و به هنگام بیان مسئله تحقیق متذکر شدیم که درصدد بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در خصوص تربیت اجتماعی هستیم، لذا سؤالاتی که برای انجام تحقیق و پاسخگویی به آنها در نظر گرفته شده عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) اصول تربیت اجتماعی با توجه به دیدگاه امام علی(ع) کدام است؟
3) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) روش های تربیت اجتماعی چیست؟
4) میزان استفاده و بهره گیری ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربیتی چقدر است؟
5) آیا مسائل تربیتی مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟
فرضیات تحقیق نیز بر اساس همین سؤالات در نظر گرفته شد و محقق در طول مدت تحقیق سعی نمود که در جهت پاسخ دادن به سؤالات فوق به بررسی فرضیه های تحقیق اقدام نماید. اهدافی که برای انجام تحقیق در نظر گرفته شد عبارتند از: آشنا کردن والدین و مربیان و دستندرکاران نظام تربیتی با دیدگاه تربیتی امام علی(ع) درباره تربیت اجتماعی و جمع آوری نظرات و سیره عملی آن بزرگوار به صورت اصول و روش های تربیت اجتماعی و معرفی نهج البلاغه به عنوان یک کتاب جامع تربیتی که در اختیار علاقمندان قرار گیرد.با توجه به اینکه پژوهش در زمره تحقیقات تاریخی قرار می گیرد ،بنابراین به عنوان منبع پژوهش از کلیه کتب روایی، تاریخی و تحقیقات ارائه شده در این زمینه بهره گرفته شد و از روش توصیفی- تحلیلی استفاده نموده ایم، در ابتدا به شناسایی و گردآوری منابع موردنیاز پرداختیم و پس از گردآوری اطلاعات، طی دو مرحله به مطالعه کلی واجمالی و نیز مطالعه عمیق همراه با فیش برداری و ثبت موضوعات موردنظر پرداختیم.
پس از انجام فیش برداری به طبقه بندی اطلاعات در رابطه با تربیت اجتماعی و با مطالعه منابع موجود در ارتباط با اصول و روش های تربیت کودک و استنباط اصول و روش ها با استفاده از دیدگاه تربیتی امام علی(ع) پرداختیم .
فصل اول
کلیات تحقیق:
1) بیان مسئله
2) اهداف تحقیق
3) ضرورت تحقیق
4) فرضیات تحقیق
5) روش تحقیق
6) تعریف اصطلاحات و واژه ها
1- بیان مسئله
یکی از اساسی ترین بخش های تربیت، تربیت اجتماعی است که از جایگاه ویژه ای در فرایند تعلیم و تربیت برخوردار می باشد.تربیت اجتماعی نه تنها یکی از اهداف آموزش و پرورش است بلکه تحقق آن یکی از وظایف اصلی آموزش و پرورش می باشد و باید به کاربرد بسیار مهم آن در توسعه فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی نیز باید توجه نمود. به ارتباط آن با روند توسعه در هر جامعه ای تأکید کرد. روابط نامناسب برخی از افراد دچار ناسازگاری های اجتماعی ، نداشتن روابط اجتماعی مطلوب با دیگران که باعث آسیب دیدگی از دیگران می شود،نابسامانی های اجتماعی ، برخوردهای غلط اجتماعی، با وجود مشکلات موجود چه راه حل ها و چه روش هایی را برای تربیت اجتماعی افراد به کار ببریم.
عده ای از روان شناسان بر این باورند اگر روابط بین فردی بین افراد خوب باشد، سلامت روانی انسان مورد تهدید قرار نمی گیرد و جامعه شناسان معتقدند که روابط اجتماعی مطلوب اجتماعی و همگونی و اشتراک رویه باعث وحدت اجتماعی می شود. به علاوه این امر موجب موفقیت و پیشرفت مردم یک جامعه می گردد و تسهیل در امور ارتباطات ، رضایت خاطر برای انسان ها به دنبال دارد.
ما در جامعه ای اسلامی زندگی می کنیم و مشی حاکم بر نهاد های اجتماعی این جامعه باید متأثر از دیدگاه های اسلامی باشد.دین مبین اسلام با هدف تربیت بشر، انسان سازی و رشد فضایل و رساندن بشر به تکامل و مقام قرب ذات باریتعالی طراحی و توسط رسول گرامی اسلام و امامان معصوم به بشریت عرضه شده است.لذا درصدد هستیم تا تربیت اجتماعی را از منظر امام علی(ع) مورد بررسی قرار دهیم.
به طور مسلم تبیین هر چه بهتر نظرات حضرت علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی راه گشایی تربیت صحیح افراد جامعه اسلامی است و در خصوص بهتر شکل بخشیدن به اجتماع و مناسبات حاکم بر آن می توانیم از اندیشه های زلال علی(ع) بهره گرفت .و با الهام از دیدگاه های امام علی(ع) اصول، روش ها، اهدافی را در این باره استخراج نماییم و راه حل ها و روش هایی برای تربیت اجتماعی افراد به کار ببریم و در این رابطه سؤالاتی مطرح می گردد که به جهت پاسخگویی به آنها نیازمند تحقیق هستیم.
سؤالات پژوهش عبارتند از:
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربیتی نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعی تربیت در نهج البلاغه به طور اخص آشنایی دارد؟
2) اصول تربیت اجتماعی با توجه به دیدگاه امام علی(ع) کدام است؟
3) با توجه به دیدگاه امام علی(ع) روش های تربیت اجتماعی چیست؟
4) میزان استفاده و بهره گیری ما از نهج البلاغه در مورد مسائل تربیتی چقدر است؟
5) آیا مسائل تربیتی مطرح شده با آنچه که در نهج البلاغه آمده است مطابقت دارد ؟
2 - اهداف تحقیق
1) معرفی نهج البلاغه به عنوان یک کتاب جامع در مسائل تربیتی
2) بررسی تطبیقی مسائل و اهداف اجتماعی تربیت با آنچه که در نهج البلاغه آمده است.
3) بررسی دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه نسبت به مسائل تربیتی به طور اعم و نسبت به اهداف اجتماعی تربیت به طور اخص
4) ارائه راه کارهای مناسب برای توسعه اهداف اجتماعی تربیت با توجه به آنچه که در کتاب نهج البلاغه آمده است.
5) جمع آوری نظرات، توصیه ها و سیره عملی آن حضرت درباره تربیت به صورت منبعی که در اختیار معلمان ،مربیان ودست اندرکاران آموزش و پرورش و دیگر و سایر علاقمندان قرار گیرد.
6) هدف کاربردی تحقیق عبارت است از ارائه راهبردهایی برای تربیت اجتماعی جهت افزایش کارایی جامعه اسلامی و تسریع روند توسعه در آن.
3- ضرورت تحقیق
در نظامی که مبتنی بر دین مبین اسلام است و تمام نهادهای اجتماعی آن باید به صورت عملی دستورات اسلام را سرلوحه برنامه ها و فعالیت های خود قرار دهند،بررسی دیدگاه امام علی(ع) امری ضروری است ، خصوصا در نظام تعلیم و تربیت رسمی که وظیفه اصلی تربیت فرزندان را بر عهده دارند این ضرورت بیشتر احساس می گردد.
در مورد دیدگاه های تربیتی امام علی(ع) در کتب و تحقیقات مختلف، مطالبی به صورت پراکنده ذکر شده است،
اما تاکنون اثر مستقل و نسبتا جامعی که به جمع آوری نظرات و سیره امام علی(ع) در رابطه با اصول و روش های تربیت اجتماعی باشد، تدوین نشده است. لذا بر اساس این ضرورت و نیاز آنها پژوهشی در این زمینه احساس می شود و لازم است چنین پژوهشی انجام شود تا به صورت منبعی مورد استفاده مربیان و دست اندرکاران و علاقمندان به تربیت و والدین قرار گیرد.
4- فرضیات تحقیق
1) مسائل مطرح شده پیرامون اهداف اجتماعی تربیت مطابق با دیدگاه امام علی(ع) و الهام گرفته از کتاب شریف نهج البلاغه است و علی(ع) مسائل تربیتی را به بهترین صورت و شکل ممکن ارائه کرده است.
2) عدالت اجتماعی اصل تربیتی، و سپردن مسئولیت در حد توان و رعایت حقوق افراد و روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
3) توجه به زهد به عنوان زیستی شایسته، مشورت، امر به معروف و نهی از منکرو روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
4) توجه به اصول عدم استرحام و ذلت ناپذیری،عدم انظلام و ستم ناپذیری، کرامت و تکریم در روابط اجتماعی و روش های تربیتی آن از دیدگاه امام علی(ع) می باشد.
5- روش تحقیق
براساس ماهیت موضوع مشخص می شود که موضوع تحقیق امری نظری است ،در این تحقیق از روش کتابخا نه ای استفاده می شودو در زمره تحقیقاتی است که روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد.
در این تحقیق پس از دسترسی به منابع متعدد مطالب ،فیش برداری،دسته بندی نموده وبا تعمق واستنباط گزارش تحقیق خود را ارائه داده.
6) تعریف اصطلاحات و واژه ها
تعریف هدف و نقش هدف
هدف نقطه ای است که انسان به طرف آن حرکت می کند.هدف، جهت زندگی و جهت کوشش های انسان را روشن می سازد . اعمال بدون هدف فعالیت هایی عقیم و بدون نتیجه اند، فعالیت هایی عبث و بیهوده که ثمری به دنبال ندارد و هدر دادن نیروها و امکانات، نتیجه واقعی آن است. تعیین هدف به فعالیت ها معنا می بخشد و به افراد برای انجام فعالیت ها ،انگیزه و نیرو می بخشد.
اهداف همچنین معیارهای ارزشیابی و سنجش فعالیت هایند.میزان تحقق اهداف مقیاس و ملاکی است برای تعیین صحت مسیر پیموده شده و مناسب بودن روش های به کار گرفته شده و همچنین درستی اقدامات در دست اجرا. با توجه به اهداف است که اشتباهات مسیر تصحیح می شود و فعالیت ها در مسیر و کانال اصلی خود هدایت می شود.اهداف همچنین تابلویی از فلسفه و حقانیت افکار و اعمال تعقیب کنندگان آن است.دکتر شریعتمداری در کتاب"جامعه و تعلیم و تربیت" برخی نقش های اهداف تربیتی را برشمرده است:
1) هدف های تربیتی جهت تجربیات، فعالیت ها، مطالعات و بحث های معلم و شاگرد را تعیین می کند.
2) هدف های تربیتی نقطه ای را که کلیه افراد در فعالیت های آموزشی و پرورشی به آن توجه دارند، مشخص می سازد.
3) هدف های تربیتی کوشش های افراد و گروه های شاگردان و معلمان را هماهنگ می سازد.
4) هدف های تربیتی معلمان و شاگردان را برای شرکت در فعالیت های متنوع تربیتی تحریک می کند.
5) هدف های تربیتی اساس ارزش سنجی پیشرفت بر شاگردان و افراد را تشکیل می دهند
فواید و اهمیت تعیین هدف:
وجود هدف برای نظام ،خود دلیل موجودیت و ارزش وجودی آن نظام است.جلوی هوس ها و بی بندوباری ها را می گیرد.مسئولان تربیت را متعهد می سازد که در سو و جهتی که مقصد و منظور است گام بردارند و از سردرگمی نجات پیدا کنند.وجود اهداف در یک نظام نوع تلاش ها و کیفیت ها را معین می کند.
به مربی نشان می دهد که چه باید بکند و آیا آنچه که انجام می دهد کافی است؟ جلوی کوشش های بی ثمر و سرسری را می گیرد و از تلاش های بیهوده و ضایعات در وقت و سرمایه گذاری جلوگیری می نماید.
وجود هدف برای ما معین می کند که سرمایه گذاری درباره یک امر چقدر باید باشد،آیا این سرمایه گذاری ارزنده است یا خیر؟ در این راه چه سازماندهی هایی مطرح باشد و چگونه باید به پیش رفت؟ و بالاخره وجود هدف مقیاسی برای کار و تلاش مربیان، حدود و شرایط اقدامات، پیش بینی و تهیه وسایل و امکانات، جهت دادن حرکت و فعالیت، تعیین شرایط و ضوابط و معنی دار شدن یک نظام است. در سایه آن می توان به پوچی و بیهودگی یک نظام و یا ارزش دار بودن آن پی برد.
تعریف تربیت
تربیت از ریشه ربّو و به معنی افزایش و نمو است و به معنی پروردن، پروراندن، پرورش دادن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن و به معنی تغذیه و مراقبت کودک را عهده دار شدن و به دقت درباره او سرپرستی کردن تا اینکه دوره کودکی را تمام کند.این رسیدگی شامل قوای ادراکی وعقلی او نیز می شود.
واژه تربیت با توجه به ریشه آن به معنی فراهم کردن و فراهم آوردن موجبات فزونی و پرورش است .
تربیت عبارتست از ایجاد تغییرات مطلوب در جسم وجان آدمی و مراد از تغییرات مطلوب، رشد کامل نیروهای وجودی و استعدادهای نهفته در انسان به گونه ای متوازن و متناسب است.
تربیت از قوه به فعل رساندن استعدادهای نهفته و فطرت در جهت الهی شدن اوست .
اهداف تربیت
در اینکه انسان را چگونه تربیت کنیم باید ببینیم که هدف از آفرینش و زندگی چیست؟
کسانی که با دید و بینش مادی به هستی می نگرند، قهرا زندگی رامنحصرا در دنیا و تکامل انسان را تنها یک تکامل مادی و موفقیت را تنها در رفاه و بهره گیری بیشتر از طبیعت می دانند. در نظر این گروه تربیت وسیله ای است که مردم در بهره گیری مزاحم هم نشوند.برخورد بد نداشته باشند، درکنار هم مزاحم رفاه یکدیگر نباشند، نظم و نوبت و بهداشت و مقررات را مراعات کنند. این هدف چون مایه.و محتوای معنوی قوی ندارد بسیار ساده و سطحی است که حتی مربیان اینگونه اهداف، با پیش آمدکوچکترین مسئله هدف را رها می کنند.نمونه آن را در توحشی که در دنیای تمدن است با چشم خود می بینیم که چگونه با به دست گرفتن قدرت، تمام مقررات را زیر پا می گذارند و برای خود حق "وتو" قرار می دهند و سرمایه مردم را می ربایند و قتل عام ها و جنایت هایی می کنند که قلم از نوشتن آن شرم دارد.
اما در جهان بینی الهی هدف تربیت چیز دیگری است . در این دید هدف از تربیت آن است که انسان با شناخت عمیق خود راه خدا را انتخاب کرده و بنده او شود.هدف آن است که انسان خود را در محضر خدا ببیند.
شاید بتوان با توجه به آیات و روایات اهداف تربیت اسلام را به چند دسته و درجه تقسیم کرد:
اهداف جسمانی، اهداف اجتماعی و سیاسی، اهداف انسانی، اهداف فکری ، اهداف نهایی که همان رضای خداست.
اجتماعی بودن
به آن صفات و خصایص شخص گفته می شود که او را برای همکاری با دیگران راهنمایی می کند.
اجتماعی شدن :فرایندی که به وسیله آن ، فرد راه ها، افکار، معتقدات، ارزش ها ، الگوها و معیارهای فرهنگ خاص خود را یاد می گیرد و آنها را جزو شخصیت خویش می نماید.
هدف های تعلیم و تربیت:برحسب مقتضیات زمان و مکان متغیرند.امروزه بیشتر متخصصان تربیتی در دو هدف زیر موافقت دارند:
1) کمک به رشد و تکامل طبیعی فرد، 2) جاویدان و غنی ساختن مهارت ها و ارزش های سودمند اجتماعی.
اصولی در اهداف تربیت اجتماعی
انسان موجودی است که برای ادامه حیات خود به دیگران نیازمند است و باید در جمع زندگی کند . به همین نظر بخشی از اهداف تربیت متوجه این جنبه باید باشد. جمع برای ما دارای اهمیت است ، از آن بابت که زبان ، فکر، عواطف، تمدن و فرهنگ انسانی همه ناشی از حیات جمعی و تحت تاثیر آن است.
انسان ها در نظام تربیتی اسلام هر یک چون قطره ای هستند که می بایست با دیگر قطرات پیوستگی داشته و از همبستگی و اتحاد آنها جوی و سپس رودی تشکیل گردد و به سوی اقیانوس ابدیت جاری و روان شود و البته این رود در سر راه خود به سوی مقصد، هر آنچه پلیدی و خاشاک است بشوید و محیط را پاک و سالم سازد.
از اصول مهم در تربیت اسلامی رعایت نقش محیط به معنای عام کلمه و بخشی از آن محیط انسانی و نوع روابطشان با یکدیگر است.
وظایف و تعهدات و نیز مسئولیت مشترک برای همه انسان هاست که در تربیت، وصول بدانها به عنوان بخشی از اهداف تربیت قرار می گیرد و در تربیت اجتماعی براساس نظام و ضوابط اسلامی و آنچه در نهج البلاغه ذکر شده به شرح این اصول می پردازیم.
نهج البلاغه:
کتابی است که در وضعیت کنونی شامل 239 خطبه، 79 نامه و 472 کلام از کلمات قصار حضرت علی (ع) می باشد. که در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، کلام و عقاید، مواعظ و احتیاجات صادر شده است. که توسط سید رضی جمع آوری و در کتابی به نام نهج البلاغه نوشته شده است.
تربیت اجتماعی را از کجا باید آغاز نمود؟
اولین آیات منزل را حضرت محمد(ص)که اینک رسول خداست بر خدیجه زوجه اش و بر علی بن ابیطالب که ده ساله است خواند و این دو نفر که هوش و استعداد کافی داشتند به گوش جان شنیدند و آیات آن را حفظ کردند .
"در کتاب پیامبر از زین العابدین رهنما" در صفحه 309 می خوانیم در همان شب وحی، علی بیش از فرزندان خدیجه به کارها و گفتگوهای محمد و خدیجه مجذوب شد و همان چند آیه ای که بر محمد نازل گشته بود ،بر روی پوست بره نوشت و از بر کرد .
با توجه به اقدام پیامبر که به محض بعثت نزدیکترین کسان خود را هدایت فرمود "وانذر عشیرتک الاقربین" (نخست خویشان نزدیک را از خدا بترسان ) نتیجه می گیریم که تربیت اجتماعی برای هر کس از خانه شروع می شود و این کار به چند دلیل تقدم دارد:
1- معمولا اهل خانه زودتر از سایرین سخن را می شنوند و می پذیرند.زیرا به طور کلی اهل هر خانه هر یک از اعضای همان خانواده مخصوصا پدر و مادر را صادق و بی غرض می دانند.
2- خانه معمولا محل تفاهم است و دلسوزی و رأفت در آن وجود دارد.
3- به واسطه رفع نیازهای اولیه زندگی که در خانه صورت می گیرد،پیوند اجتماعی بیشتر است و حرف شنوی نیز معمولا بیشتر است.
4- در خانواده برسر قبول یک فکر یا رفتار صحیح زودتر می توان به توافق رسید و برای یک عقیده صحیح طرفدارانی فراهم نمود تا آنرا اشاعه بدهند و اصلاحات به وجود درآورند.
چنانچه کسی در امر به معروف و نهی از منکر که در خانه می کند موفق نشود باز هم با دیدی مثبت و مساعد می توان بدان نگریست و و از جمله نتایج تربیتی زیر را گرفت:
الف)اگر سخن مسموع واقع نمی شود شاید در گفتارگوینده یا روش برخورداو نقصانی است که بایدکشف کند و رفع نماید."ادع الی ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه"،(بخوان به سوی پروردگارت از روی حکمت و پند نیکو) .
ب) در صورتیکه عضو، مسئول خانه خود را ناموفق دید با صبر و بردباری به خودسازی می پردازد و زبان خود را با زبان علمی و اجتماعی روز انطباق می دهد، بدون اینکه عقیده صحیح خویش را ازدست بدهد. بدین ترتیب خود را برای گسترش اعتقاد در سطح خارج از خانه آماده می کند.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
1) پایان نامه ها
2) کتاب ها
3) مقالات
پیشینه تحقیق
برای پربارتر شدن هر پژوهش و تحقیقی، استفاده از پژوهش ها وتئوری هایی که در رابطه با آن موضوع خاص موجود است و توسط محقق گذشته ای انجام گرفته می تواند در کلیه مراحل تحقیق محقق را یاری و راهنمایی کند تا راه رفته دیگران را تکرار ننموده یا در جهت غنی تر شدن کلیه مراحل تحقیق خود از آنها به خوبی استفاده نماید.
لذا در این زمینه به بررسی تحقیقاتی که پیرامون موضوع مورد تحقیق انجام گرفته ،اقدام شد.ابتدا به پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش مراجعه نمودم.در این پایگاه علوم تربیتی با دو اثر که در رابطه کمی با موضوع با عناوین دیگر بود آشنا شدم. لذا برای بررسی بیشتر به مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران(وزارت علوم و تحقیقات و فناوری)، کتابخانه دانشکده علوم اجتماعی مراجعه نمودم اما در این مرکز نیز تحقیقی تحت این عنوان دسترسی پیدا نکردم و در کتابخانه های دانشگاه تربیت مدرس با دو مورد تحقیقاتی و با مراجعه به ساختمان فجر (مرکز تحقیقاتی) یک مورد تحقیقاتی که مرتبط با موضوع مورد بحث بود آشنا شدم . در پایان با مراجعه به کتابخانه دانشکده محل تحصیل این کار را ادامه دادم.حال به تعدادی از تحقیقاتی که در رابطه با موضوع بنده ولی با عناوین دیگری می باشد، اشاره می کنم.
الف) پایان نامه ها
1- تربیت اجتماعی کودک از نظر اسلام (رساله کارشناسی ارشد)
پژوهشگر: اسدالله عباسی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی ، 1375
در این تحقیق عوامل مؤثر در تربیت اجتماعی از نظر اسلام که خانواده، مدرسه، دوستان و معاشران را نام برده و اهداف تربیت اجتماعی را در جامعه برادری، همکاری، عدالت و رعایت حقوق یکدیگر و وفای به عهد می داند. لذا در زمینه موضوع پایان نامه خود سعی کردم هر مطلب مفیدی که راجع به موضوع انتخاب شده وجود دارد را گردآوری نموده تا ان شاءالله مورد قبول و استفاده قرار بگیرد.
2- بررسی تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه(رساله کارشناسی ارشد)
پژوهشگر: مهری محمدی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس ، 1375 ،به راهنمایی قائمی
در این تحقیق به بررسی مفهوم، اهداف، و روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه می پردازد و فرضیه های تحقیق عبارتند از:1- مفهوم اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با مفهوم سازگاری اجتماعی متفاوت است. 2- اهداف تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با اهداف سازگاری اجتماعی متفاوت است.3- روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه با روش های سازگاری اجتماعی متفاوت است.
از انسان که موضوع تربیت است و ویژگی های او بحث شده است.در بخش های دیگر این رساله اصالت و ویژگی های جامعه مطالعه شده است. و نهایتا روش های تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه ، از نظر کمیت و کیفیت و از نظر شرایطی که روش ها در آن به کار گرفته می شودمد نظرقرار گرفته است.
3- دیدگاه اسلام درباره اهمیت و لزوم پرورش اجتماعی
پژوهشگر: غلامرضا مدبر عزیزی وزارت آموزش و پرورش- معاونت پرورشی، 1374
دراین چکیده مقالات مجامع علمی جایگاه تربیت پرورش اجتماعی ازدیدگاه اسلام موردبررسی قرار گرفته بود.
4- اهداف معنوی تربیت از دیدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: احمد حمزه خانی
راهنما: علی قائمی
مشاور:حسن آموزگار
در این تحقیق نویسنده به بعضی از موضوعات در قالب بخش اهداف معنوی تربیت که بالغ بر شش فصل شده ، پرداخته است.
برای اینکه زمینه ورود به بحث فراهم گردد و خواننده آشنایی اجمالی با مباحث تربیت داشته باشد، خلاصه ای از مباحث آن در دو بخش و پنج فصل به طور مختصر مطرح گردیده و سپس با استفاده از خطب ، نامه ها، و حکمت های نهج البلاغه و بهره گیری از منابع دیگر که در فهرست منابع و ماخذ آمده به بخش سوم و اهداف معنوی تربیت پرداخته شده است.
5- تربیت اجتماعی از دید قرآن
پژوهشگر: ناهید فرجاد ، 75-74
راهنما: علی قائمی
مشاور:محمدحسن آموزگار
تربیت اجتماعی به موجود شکل جدیدی می دهد، او را به رفتارهای حسی و مغزی مجهز می کند که شرایط لازم آن در طبیعت زیستی وی مندرج نیست.
تربیت اجتماعی از فرد موجود تازه ای می زاید که با وجود مادیش به معارضه برمی خیزد و سعی دارد خود را از سلطه ی جنبه مادی برهاند.
و جوان در پرتو تعلیم و تربیت به جایی می رسد که می تواندبی آنکه زیاد به زحمت بیفتد در زندگی گروهی ، در عادات گروه در سازمان های قانونی و حقوقیش، در احساسات و اعتقاداتش سهیم و شریک باشد.
این پایان نامه در هشت بخش نوشته شده که در آن ضمن پرداختن به مسائل تربیتی و تعریف تربیت و تربیت اجتماعی ، به روش های تربیت اجتماعی، تربیت اجتماعی و خانواده، تربیت اجتماعی و قضاوت، تربیت اجتماعی و انحرافات، تربیت اجتماعی و روابط پرداخته است.
6- اهداف تربیت اجتماعی در اسلام
پژوهشگر: بتول دهش ،79-78
راهنما: صمد موحد دیلمانی
مشاور: محمد رسول گلشن
این پایان نامه در نوزده فصل نوشته شده که پژوهشگر به شرح هدف و اهمیت آن، تربیت و ضرورت آن، تربیت اجتماعی و لزوم آشنایی با مسائل اجتماعی، تبیین هدف های تربیت اجتماعی در اسلام، توضیحاتی در رابطه با اصول اجتماعی و نقش خانواده و اجتماع در ارتباط با تربیت و انواع روش های تربیت ارائه داده است.
7- روش های تربیتی از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: میرهاشم جعفری ، 80-79
راهنما: احمد احمدزاده بیانی
مشاور: سید یعقوب موسوی
در این پایان نامه ابتدا معرفی اجمالی مولای متقیان علی(ع) از زبان قرآن کریم و پیامبر اکرم(ع)از زبان خود آن حضرت و علما و دانشمندان عنوان شده که در این باره از آیات و روایات زیادی استفاده شده است.
در قسمت بعدی از میان تعداد بی شمار بیانات گوهر بار امیر مؤمنان(ع) در نهج البلاغه و کتاب های دیگر اسلامی، نظرات تربیتی آن حضرت را در حد امکان جمع آوری کرده و در بحث بعدی هدف ها و روش های تربیتی مثل روش های الگویی، محبت، تشویق، تنبیه و...، را که مولا علی(ع) در طول زندگی شریفشان به آن تاکید داشته اند، جمع آوری کرده و در قسمت آخر به منظور روشن شدن اهمیت نظریات تربیتی علی(ع) و ارتباط آنها با دیدگاه های امروزی علما و دانشمندان در سطح جهان، نظریات برخی از علما تعلیم و تربیت را در خصوص تربیت مطرح نموده است.
8- ثمره اجتماعی تربیت در اسلام
پژوهشگر: محبوبه مساح ، 80-79
راهنما: علی قائمی
مشاور:محمد حسن آموزگار
چکیده:شناساندن بیشتر نظام تربیتی اسلام و نشان دادن جامعیت آن به خصوص در بعد اجتماعی مسائل مربوط به زندگی روزمره انسان می باشد که رعایت و الزام به آن می تواند انسان را در رسیدن به جامعه ایده آل و امت نمونه اسلامی کمک کند .
این تحقیق در پنج فصل نوشته شده که به شرح تربیت در قانون و ثمره تربیت در بعدخانواده و روابط، در بعد حقوق و قضاوت، در ارتباط با حقوق فرزندانو حقوق دیگران پرداخته است.
9- تربیت دفاعی در نهج البلاغه
پژوهشگر: مریم غفوری ورزنه
راهنما: علی قائمی
مشاور: محمدحسن آموزگار
چکیده: تربیت از رایج ترین واژه ها و مفهوم آن از عمومی ترین و متنوع ترین حقایق بشری است.به طوری که هر کس بنابر محیط تربیتی و فکری خود معنایی براب تربیت در ذهن و راهی برای رسیدن به آن در نظر دارد .
این رساله به بررسی مختصری در مورد آنچه از تربیت به طور عام و تربیت به طور خاص آمده ، پرداخته است.این است که تربیت براساس پرورش عقل و فکر، علم و آ گاهی یا بینش مذهبی می تواند زمینه مساعدی را جهت رشد و تعالی و شکوایی استعدادهای بالقوه فرد ایجاد نماید.
هماهنگی میان ابعاد تربیتی از جهت شخصی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و... از ضروریات تربیت به شمار می آید. و اهمیت دوران های مختلف عمر از جهت شکوفایی استعدادها از مواردی است که با تحقیقات به تایید رسیده است .
این پایان نامه شامل دوازده فصل است که در آن به تعریف تربیت ، معرفی نهج البلاغه، مفهوم دفاع از حقوق اجتماعی، تربیت دفاعی در بعد نظامی، انواع دفاع اعتقادی، اخلاقی، معوی و فرهنگی پرداخته است.
10- تربیت اجتماعی از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: عزت خانم امیدبیگی ،81-80
راهنما: محسن ایمانی
مشاور: علی قائمی
در این تحقیق به بررسی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت اجتماعی پرداخته و اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاه های امام علی(ع) در مورد تربیت احتماعی و جمع آوری نظرات، توصیه ها و سیره عملی آنحضرت درباره تربیت اجتماعی می باشد.
در رابطه با تربیت اجتماعی اصول و روش هایی را با توجه به دیدگاه امام علی(ع) استخراج نموده مانند : اصل بهبود بخشیدن به شرایط اجتماعی، اصل تعاون و اصل عدالت اجتماعی.........
در ادامه با عنایت به توصیه ها و احادیثی از امام علی(ع)، فرضیه های تحقیق که در قالب اصول و روش های تربیت اجتماعی بیان شده بودند را اثبات نموده است.
11- تربیت اخلاقی در نهج البلاغه
پزوهشگر: مهناز طاهری
راهنما: علی قائمی
مشاور: محمدحسن آموزگار
هدف از انجام این تحقیق مشخص کردن امکانات و امتیازات بی شمار تربیتی و اخلاقی در نهج البلاغه است و بررسی این مسأله که چگونه می تواند در تحقق نظام مطلوب و مورد نیاز جامعه اسلامی مؤثر واقع گردد و اجرای آن را ممکن نماید و مشکلات و نارسایی های موجود در نظام کنونی را رفع نماید و محروم ماندن ازاین کانون هدایت تاچه میزان به زیان سلامت جامعه وفرهنگ جاری آن تمام می شود.
این پایان نامه در نه بخش نوشته شده که ابتدا به تعریف تربیت و معرفی نهج البلاغه پرداخته و سپس به موضوعات اخلاقی و روش های تربیت اخلاقی و عوامل مؤثر بر تربیت اخلاقی اشاره شده است.
12- تربیت و نهج البلاغه
پژوهشگر: شهرزاد شاه خلیلی ، 1365، 197ص
دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی، فوق لیسانس
راهنما: ابراهیم دینانی
13- تربیت از دیدگاه امام علی(ع)
پژوهشگر: فاطمه مذکوری، 1368، 149 ص
دانشگاه تربیت معلم،دانشکده علوم تربیتی، فوق لیسانس
راهنما: شکوه نوابی نژاد
14- مقدمه ای بر تربیت اجتماعی در اسلام
پژوهشگر: منصور خوشخویی،1368
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، فوق لیسانس
15- مقدمه ای بر تربیت عاطفی در اسلام
پژوهشگر: احمد یارمحمدیان،1370
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، فوق لیسانس
16- اهداف سیاسی تربیت از دیدگاه نهج البلاغه
پژوهشگر: یحیی نوع وطنی، 76-75
راهنما: علی قائمی
مشاور: سعید بهشتی
ب) کتاب ها
1) تربیت در سیره و سخن امام حسن مجتبی
مؤلف : عبدالکریم پاک نیا
فهرست مطالب :
طلیعه، جایگاه تربیت، ضرورت تربیت، بهترین دوران تربیت، عوامل تربیت، زمینه های تربیت،شرایط و صفات بری، شیوه های تربیت، شیوه های اصلاح رفتار و جلوگیری از لغزش ها، داستان های تربیتی از دیدگاه امام حسن(ع)، امام حسن (ع) و تربیت فرزندان شایسته
چکیده:
در این کتاب در مورد مهمترین مسئله زندگی بشر که رمز حقیقی سعادت انسان هاست، در تاریخ زندگی و سیره و سخن امام حسن(ع) که الگوی تمام عیار و سرمشق جاودانه برای انسان، در تمام اصل ها و نسل هاست ، کاوش نموده و نقاط برجسته تربیتی – اخلاقی را در زوایای گفتار و رفتار آن حضرت یافته و با توضیحات لازم برای مربیان و والدین و به ویژ خانواده های جوان ارائه شده است.
ضرورت طرح این موضوع ، افزون بر اهمیتی که در خور مسئله تربیت می باشد، به نقطه نظرات شخصی بر می گرددکه خود نمونه بارزی از یک انسان کامل و تربیت یافته در مکتب نبوی، علوی و فاطمی است. و همچنین پرورش دهنده فرزندانی است که هر کدام به نوبه خود به عنوان اسوه های عالی و تجلی ارزش های والای انسانی در تاریخ بشر می درخشد.
جایگاه تریت: موضوع تربیت امروزه نه تنها در جوامع و خانواده های مسلمان مورد توجه قرار گرفته وهر پدر و مادری آرزو میکند که فرزندان خود را طبق رهنمودهای صحیح و اصول و ارزش های الهی تربیت کرده و در نهایت فرزندی رشد یافته و کارآمد داشته باشد، بلکه اهداف عالی و اخلاقی تعلیم و تربیت از مهم تین دغدغه های جهانی است.
2) تربیت اسلامی با تاکید بر دیدگاه های امام خمینی(ره)
مؤلف: دکتر محمدرضا شرفی
فهرست مطالب:
مقدمه، معنا و مفهوم تربیت، اصول تربیت، عوامل تربیت، انسان، موضوع تربیت، روش های تربیت
چکیده:
یکی از ویژگی های برجسته امام خمینی این بود که ایشان لحظه ای از آرمان های سیاسی و اندیشه های اجتماعی خویش دست برنداشت و گامی عقب نشینی نکرد.اگرچه آرمان های سیاسی و اندیشه های اجتماعی ایشان مبتنی بر انگیزه های الهی بود، قرارگرفتن در قلب مبارزات سیاسی وبحرانهای اجتماعی مانع از دلبستگی ایشان به سیر و سلوک اخلاقی و رعایت مسائل تربیتی و خانوادگی نبود.
یکی از مباحث تحلیلی در تربیت، بررسی چگونگی تاثیر دوران کودکی بر سنین جوانی و بزرگسالی آدمی است.این تحلیل ها غالبا به حمایت از نظریه متکی بر مسئولیت پذیری و تحمل سختی ها ناظر است و به نفی نظریه تربیتی رفاه گرایی و راحت طلبی می پردازد.
در آرمان تربیتی امام، کودک به منزله یک فرد نیست. بلکه به مثابه یک ملت است و در صورت تربیت مطلوب، موجب سعادت یک جامعه می شود و در غیر این صورت می تواند موجب شقاوت یک ملت باشد.
این مجموعه مدخلی برای ورود به حوزه گسترده تربیت اسلامی است.
3) کودک از نظر وراثت و تربیت
مؤلف: دانشمند فقید محمد تقی فلسفی
فهرست مطالب:
مسئولیت والدین در تربیت کودک- وفای به عهد، پرورش راستگویی در کودک،احترام به شخصیت مردم- احترام به شخصیت کودک، اسلام و تکریم کودک، عقل وعواطف وپرورش آن، پرورش ایمان در کودک، عقده حقارت، زیاده روی در محبت، پرورش اعتماد به نفس، حیای پسندیده و ناپسند، تعدیل تمایل جنسی، جبران حقارت، منشا روانی تکبر، انگیزه های تواضع، درمان نگرانی و حقارت
چکیده:
در این کتاب سعی شده که مسئولیت های والدین در قبال تربیت فردی و اجتماعی رزند اولا به عنوان یک فرد و درثانی به عنوان عضوی از یک اجتماع پرداخته شود.
در این کتاب تربیت فردی از قبیل تامین مایحتاج زندگی کودک، تربیت کودک در محیط پاک،اولین مدرسه کودک، پرورش فطریات کودک، خاطرات کودکی، پرورش براساس محبتف نصیحت به کودک و... و تربیت اجتماعی کودک از قبیل وفای به عهد، خشم خدا و خلق، پرورش راستگویی، توقع به قدر طاقت، لذت خودنمایی، احترام به شخصیت مردم، تاثیر حق شناسی، اجتناب از تحقیر و... مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
4) سیری در تربیت اسلامی
مؤلف: مصطفی دلشاد تهرانی
فهرست مطالب:
پیشگفتار، بخش اول:مقدمه، بخش دوم:موانع و مقتضیات تربیت، مانع و مقتضی اصلی، موانع و مقتضیات فردی، موانع و مقتضیات اجتماعی، موانع و مقتضیات سیاسی، موانع و مقتضیات اقتصادی .
بخش سوم: مبانی تربیت، شناخت انسان، اهداف تربیت، شناخت فطرت، عوامل مؤثر بر تربیت. بخش چهارم: اصول تربیت: اصل اعتدال، اصل تدرج وتمکن، اصل تسهیل و تیسیر، اصل زهد، اصل تعقل، اصل تفکر، اصل تدبر، اصل کرامت، اصل عزت. بخش پنجم:روش های تربیت:روش الگویی، روش محبت، روش تذکر، روش عبرت، روش موعظه، روش توبه، روش ابتلاءو امتحان، روش مراقبه و محاسبه، روش تشویق و تنبیه، سختن پایانی.
چکیده:
کتاب مذکور مروری است بر مهمترین مسائل تربیتی در اسلام که درآن تلاش شده براساس آموزش های قرآن کریم و برگرفته از تعلیمات معصومین و وصایای آن بزرگواران باشد.
مباحث این کتاب در پنج فصل تنظیم شده که حلقه هایی به هم پیوسته و دارای یک جهت گیری اند.
دراین کتاب از جایگاه و ضرورت پرداختن به مباحث نظری و عملی تربیت بحث شده است. و اینکه گوهر وجودآدمی و حقیقت ملکوتی او جز با تربیتی حقیقی شکوفا نمی شود و اگر انسان با تربیتی الهی به سوی حقیقت خویش سفرنکند، در مرتبه پایین متوقف می ماند و در سراشیبی نفسانیت فرو می رود.
سپس بهترین راه تربیت، راه وحی یا راه تربیت معصومین (ع) معرفی شده است تا مشخص گردد که برای سیر در تربیت کدام راه را باید جست. البته در این راه موانعی است.
از موانع و مقتضیات تربیت نیز سخن به میان آمده و در بخش بعدی به مبانی تربیت پرداخته شده .چرا که هیچ حرکت تربیتی بدون شناختی درست از انسان و مقصد تربیت میسر نیست.
در فصل های بعدی به اصول تربیت و روش های تربیت اشاره شده که با بهره گرفتن از آنها در مواقع و موارد مناسب ، بتوان راهی را که در تربیت ترسیم شده به بهترین وجه دنبال کرد.
5) امام علی(ع) ، فرهنگ عمومی و همبستگی اجتماعی
ناشر: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی زهد
فهرست مطالب:
سخنی در آغاز، نگاهی تطبیقی به عدالت اجتماعی در اندیشه حضرت علی (ع)،خانواده از دیدگاه رسول اکرم(ص) و علی(ع)، خداشناسی در نهج البلاغه، مشبه و ویژگی های آن در کلام امیر مؤمنان(ع)، حکومت وعدالت در نگاه علی(ع)، مشارکت جوانان در حکومت علوی، نگرش های انسانی و فرامذهبی در اندیشه سیاسی امام علی(ع)، شاخصه های روش کرامت و آزادی از دیدگاه امام علی (ع)، تربیت از دیدگاه امام علی(ع)، دانش و پژوهش از دیدگاه علی(ع)، ارتباط و همبستگی از دیدگاه علی(ع)، حضرت علی و مخالفان سیاسی.
چکیده:
در این کتاب با بهره گیری از نهج البلاغه به عنوان بلیغ ترین و شیواترین سخنان و مکتوبات امام، کارسازترین شیوه و روش جهت آشکار نمودن ابعاد شخصیتی آن بزرگوار، مطرح شه است.
دراین مخزن روشنگر، تنوع مباحث وجوانب و جهات مختلفی که علی(ع) درآن موردتوجه قرارداده اند، کمک بسیاری برای بازنمایاندن شخصیت آن بزرگوار است.
بر انسان های حقیقت جو و متعهد و همچنین سیاستگذاران فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فرض است که اهداف و اندیشه های امام علی(ع) و ارزش ها وهنجارها و مناسک پیوند خورده با نام مولا را در جامعه پیاده کنند و این ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
در این کتاب نگاهی تطبیقی به عدالت اجتماعی حضرت شده و در ابتدا به بحث خانواده از دیدگاه حضرت رسول(ص) و علی(ع) اشاره شده است و در این بخش آماری از احادیث و آیات در این مورد اشاره شده است.
پس از آن به سیمای زن در آن و مطالبی از جمله "حقوق زن در در تشکیل خانوده، عقد و ازدواج از نظر قرآن، نقش خانواده امام علی(ع) بر توسعه انسانی، خداشناسی در نهج البلاغه، صفات فعلی، جنبه تربیتی،..." حکومت و عدالت از نگاه علی(ع) و مفهوم عدل با استناد به آیات و روایات و احادیث و پس از آن تربیت از دیدگاه علی(ع)و تربیت جوانان و ارزش آنان و چگونگی مشارکت آنان در صحنه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، چگونگی امکان تربیت، ارزش تربیت، هدفدار بودن تربیت، شناخت عوامل تربیت(که پدر و مادر و آموزگاروجامعه و علماو انقلاب و...هستند)، اشاره شده است.
علی والمناقب
مؤلف: عبدالعلی گویا(م 1373 ش) ، انتشارات زراره، 376ص
کتابی است فارسی در باب فضائل و مناقب و اخبار از مغیبات و معجزات و احتجاجات امیرالمؤمنین که در عین پرهیز از گرایش به غلو، به برخی ادعیه عرفانی و احادیث "صعب مستصعب" معصومین(ع) نیز پرداخته است.
این کتاب جلد سوم از دوره "معارف و عرفان معصومین(ع) " است که از قلم مرحوم دکتر گویا (استاد برجسته فیزیک و ریاضیات) تاکنون منتشر شده است.دو اثر پیشین عبارتند از:
علی (ع) و فوج مقتحم ، علی (ع) و فوج فائزین.
6) اسلام،تعلیم و تربیت
مؤلف: ابراهیم امینی،1384، وزیری568 ص
اثر نامبرده که با قلمی روان نوشته شده، در موضوع تربیت است. و نویسنده با توجه به جهان بینی و انسان شناسی ویژه اسلام و به منظور تحقق آرمان ها و آموزه های قرآن و مکتب اهل بیت(ع) آن را سامان داده است.
ایشان با بهره گیری فراوان از نگرش های دانشوران علوم تربیتی و رهنمودهای قرآنی و حدیثی و سیره پیامبر(ص)و امامان معصوم(ع) و گاهی با تجربه های شخصی، مهم ترین مسائل تربیتی روزگارجدید را در بخش های مختلف تجزیه و تحلیل کرده است.
تعلیم و تربیت در نهج البلاغه
مؤلف: عبدالحمید زهانت، چاپ دوم 1380، 246 ص
چکیده:
امام علی (ع) مفسر وحی و مبین سنت است ونهج البلاغه که تبلور شناخت آن حضرت از خدا و هستی است، چشمه جوشانی از معرفت است که هر کس به فراخور خویش از آن سیراب می شود.
کتاب نامبرده با خامه ای روان به تبیین تعلیم و تربیت از دیدگاه نهج البلاغه پرداخته و تفسیری از ارزش و فضیلت علم، نکوهش جهل، آداب تعلیم و
دانلود مقاله بررسی میزان بکارگیری روش های تربیت دینی نوجوانان از منظر نهج البلاغه
